مرتضی مقتدایی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۱۴ش |
| زادگاه | اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد، سیدمحمدرضا گلپایگانی، محمدعلی اراکی، سیدحسین خادمی، محمدحسن نجف‌آبادی، احمد فیاض، سیدابوالحسن شمس‌آبادی، رضا کلباسی، میرزا علی آقا شیرازی و... |
| محل تحصیل | اصفهان و قم |
| سایر | تدریس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه قم |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حمایت از نهضت امام‌خمینی و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری |
| اجتماعی | ریاست شورای عالی حوزه‌های علمیه، ریاست دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، همکاری با قوه قضائیه، قاضی شرع در مناطق مختلف و عضو شورای عالی قضایی |
مرتضی مقتدایی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
تولد و خاندان
مرتضی مقتدایی در سال ۱۳۱۴ش و در خانواده‌ای روحانی در محله مسجد حکیم اصفهان چشم به جهان گشود. پدرش میرزا محمود مقتدایی از عالمان مشهور اصفهان و از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری یزدی و هم‌درس امام‌خمینی و جدش ملا محمدباقر از روحانیان اصفهان بود. جد مادری او هم میرزا جمال‌الدین کلباسی از روحانیان و مدرسان شاخص اصفهان به شمار می‌رفت و از شاگردان او می‌توان به سیدحسین طباطبایی بروجردی اشاره کرد.[۱]
تحصیل
مرتضی مقتدایی تحصیلات ابتدایی را در اصفهان به پایان رساند و سپس به فراگیری دروس حوزوی نزد پدرش پرداخت و دروسی چون نصاب الصبیان، جامع‌المقدمات، سیوطی و بخشی از شرح نظام را در خانه و نزد پدرش خواند.[۲] در سال ۱۳۳۱ش وارد حوزه علمیه اصفهان شد و دوره سطح را نزد محمدحسن نجف‌آبادی، احمد فیاض و سیدابوالحسن شمس‌آبادی خواند و در درس منطق و منظومه از درس رضا کلباسی بهره برد. او درس تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه را هم نزد میرزا علی آقا شیرازی فراگرفت و در درس اخلاق ایشان هم حضور می‌یافت. خلاصه الحساب را هم پیش مجدالعلما نجفی آموخت و آنگاه در درس مکاسب سیدحسین خادمی اصفهانی حاضر شد. مدت دو سال هم در درس خارج فقه و اصول ایشان شرکت کرد. او هم‌زمان با تحصیل، به تدریس مقدمات، معالم‌الاصول، شرح لمعه و شرح منظومه ملاهادی سبزواری در حوزه علمیه اصفهان می‌پرداخت.[۳]
مقتدایی در سال ۱۳۳۸ش به تشویق زین‌العابدین قربانی، عباسعلی عمید زنجانی و سیدهادی خسروشاهی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر در درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی که به ترتیب هر روز صبح و بعدازظهر در مسجد سلماسی تشکیل می‌شد، شرکت کرد.[۴] بنابراین او از شاگردان دوره سوم درس خارج اصول امام‌خمینی بود که از سال ۱۳۳۷ش در مسجد سلماسی آغاز شد و از سال ۱۳۴۰ش در مسجد اعظم قم تداوم یافت و تا تبعید ایشان به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ش ادامه داشت. مقتدایی درباره ویژگی‌های درس امام‌خمینی می‌گوید:
«امتیازی که درس امام آن موقع بر سایر درس‌ها داشت این بود که امام نظراتشان یک نظرات روشن و باز بود؛ به طوری که واقعاً مجتهدپرور بود. درس امام این خصوصیت را داشت که شاگردانی که شرکت می‌کردند با کیفیت استدلال، کیفیت استنباط، چگونگی تمسک به آیات و روایات و چگونگی تمسک به عرف و... آشنا می‌شدند. درس امام چنین نوآوری‌هایی داشت».[۵]
او علاوه بر آن، در درس خارج فقه (مکاسب) امام‌خمینی هم شرکت می‌کرد و آن درس‌ها را تقریر می‌نمود[۶] وی مورد توجه امام‌خمینی نیز بود و وقتی یکی از بستگان او در سال ۱۳۴۳ش از دنیا رفت، ایشان از طریق خادمی اصفهانی، پیام تسلیتی برای مرتضی مقتدایی ارسال کرد.[۷] و در ۲۰ مهر همان سال به او اجازه‌نامه‌ای در امور شرعیه صادر کرد.[۸]
مقتدایی هم‌زمان با حضور در درس امام‌خمینی، در درس خارج فقه (خمس) سیدحسین طباطبایی بروجردی در مسجد بالاسر قم شرکت می‌جست. پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، در درس خارج فقه و اصول سیدمحمد محقق داماد حضور می‌یافت و با درگذشت ایشان، در درس خارج فقه و اصول سیدمحمدرضا گلپایگانی و محمدعلی اراکی حاضر شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی از آن درس‌ها بهره برد. او همچنین از سال ۱۳۴۰ش نیز در کلاس‌های فیزیک، شیمی، حساب و زبان انگلیسی که در دبیرستان دین و دانش به سرپرستی سیدمحمد حسینی بهشتی برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد و سه سال در آن کلاس‌ها حضور می‌یافت. هم‌زمان به تدریس در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی قم نیز می‌پرداخت.[۹]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
مرتضی مقتدایی در سال ۱۳۴۱ش و در جریان برگزاری رفراندوم موسوم به انقلاب سفید، به دستور امام‌خمینی نامه ایشان را به اصفهان برد و به خادمی و آقا رحیم ارباب تقدیم کرد. پس از آن هم در اغلب سخنرانی‌های امام‌خمینی در قم حضور می‌یافت و همچنین در توزیع اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌های ایشان فعال بود.[۱۰] او در آن زمان از مدرسان حوزه علمیه بود و در هیئت مدرسان آن حوزه حضور می‌یافت و همراه با آنان اعلامیه‌هایی را در حمایت از امام‌خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی صادر می‌کرد.[۱۱]
او پس از فوت پدرش در سال ۱۳۴۳ش، با اصرار و استقبال اهالی خوراسگان اصفهان و با مشورت امام‌خمینی و آیت‌الله گلپایگانی، در ایام تعطیلی حوزه علمیه به آنجا می‌رفت و به حل مشکلات دینی و دنیوی مردم می‌پرداخت. تأسیس صندوق قرض‌الحسنه حجت بن الحسن العسکری(عج) با همراهی بعضی از مؤمنان، تأسیس مدرسه علمیه امام صادق(ع)، احداث حوزه علمیه خواهران فاطمه الزهرا (س) و ایجاد انجمن حمایت از ایتام ازجمله خدمات وی در آنجا است.[۱۲]
مقتدایی در سال‌های ۱۳۴۴-۱۳۵۷ش به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و به‌ویژه در صدور اعلامیه‌های انتقادی علیه حکومت پهلوی یا در پشتیبانی از نهضت اسلامی فعال بود.[۱۳] ازجمله اعلامیه‌هایی که توسط او امضا شد، ارسال نامه تسلیت به امام‌خمینی به مناسبت رحلت آیت‌الله سیدمحسن حکیم در ۱۳۴۹ ش بود.[۱۴] علاوه بر آن، امضای او زیر اغلب اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم دیده می‌شود.[۱۵] در بهمن ۱۳۵۷ همراه با جمعی از روحانیان مبارز اصفهان در اعتراض به دستور شاپور بختیار، نخست‌وزیر وقت در بستن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف جلوگیری از بازگشت امام‌خمینی به کشور، و به‌منظور همبستگی با روحانیان متحصن در مسجد دانشگاه تهران، اعلام کردند در بیت سیدحسین خادمی دست به تحصن خواهند زد.[۱۶]
مسئولیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
مرتضی مقتدایی در اسفند ۱۳۵۷ وارد دستگاه قضا شد و از همان سال به قضاوت در دادگاه‌های انقلاب پرداخت. او در فروردین ۱۳۵۸ با حکم امام‌خمینی برای قضاوت به خرمشهر و آبادان اعزام شد.[۱۷] و در ۱۸ اردیبهشت آن سال با حکم امام‌خمینی به سمت قاضی شرع در ملایر و زنجان منصوب گردید.[۱۸] و مدتی در آن دو شهر به قضاوت پرداخت. هم‌زمان و به‌طور موقت در دادگاه‌های انقلاب اسلامی در قم و تهران نیز قضاوت می‌کرد. او در سال ۱۳۶۰ش به عضویت شورای عالی قضایی درآمد و سخنگوی آن شورا نیز بود و تا سال ۱۳۶۸ش در آن سمت بود. آنگاه ریاست دیوان عالی کشور را بر عهده داشت و ۵ سال در آن سمت بود. آنگاه ریاست دادسرای دیوان عالی کشور و دادستانی کل کشور را پذیرفت.[۱۹]
وی در دومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از استان اصفهان به نمایندگی برگزیده شد و در دوره‌های سوم[۲۰] و چهارم نیز نمایندگی مردم استان اصفهان در آن مجلس را بر عهده داشت.[۲۱] مرتضی مقتدایی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است. او در سال ۱۳۷۴ش به عضویت در شورای عالی حوزه علمیه قم منصوب شد.[۲۲] و مدتی هم ریاست آن شورا را بر عهده داشت.[۲۳] مقتدایی در کنار مسئولیت‌های فوق، به تدریس دروس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت و پس از تدریس چندین دوره دروس سطح، به تدریس خارج فقه در مدرسه مروی تهران پرداخت و سپس تدریس خارج فقه را در حوزه علمیه قم پی گرفت و هم اکنون از مدرسان درس خارج فقه در تهران و قم است.
پانویس
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۲۶-۴۲۷.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۲۷.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۲۸-۴۲۹.
- ↑ ««گفتگو با آیت‌الله مقتدایی عضو شورای مدیریت حوزه علمیه قم»»، ص۲.
- ↑ «گفتگو با آیت‌الله مقتدایی عضو شورای مدیریت حوزه علمیه قم».
- ↑ ««گفتگو با آیت‌الله مقتدایی عضو شورای مدیریت حوزه علمیه قم».
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱، ص۳۹۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۲۹-۴۳۰.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۳۳.
- ↑ دوانی، ج۵، ص۱۵۰-۱۵۳، ۱۵۸-۱۶۳؛ آیت‌الله‌العظمی حسین...، ص۶۶-۷۰؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۷۴، ۱۸۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۳۲-۴۳۳.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۳۲-۴۳۳.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۵، ص۳۶۶؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۵۷۶-۵۷۷؛ آیت‌الله‌العظمی حسین...، ص۲۲۱.
- ↑ دوانی، ج۸، ص۳۸۰-۳۸۲؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۰۵.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۶، ص۳۹۷-۳۹۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۷، ص۲۰۶.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۳۴.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۴۳۵.
- ↑ «ستاد انتخابات کشور، نتایج قطعی شمارش آرای چهارمین دوره انتخابات خبرگان رهبری را اعلام کرد»، ص۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۲۳۳-۲۳۵.
- ↑ «گفتگو با آیت‌الله مقتدایی عضو شورای مدیریت حوزه علمیه قم».
منابع
- حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۵)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خبرگان ملت (شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری) (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۵ و ۱۶، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی
- «گفتگو با آیت‌الله مقتدایی عضو شورای مدیریت حوزه علمیه قم» (۱۳۹۱)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۴۹، ۲۸ دی.
- «ستاد انتخابات کشور، نتایج قطعی شمارش آرای چهارمین دوره انتخابات خبرگان رهبری را اعلام کرد»، (۱۳۸۵)، روزنامه اعتماد ملی، شماره ۲۵۸، ۲۸ آذر.