سیدسجاد حججی، روحانی مبارز، نماینده مجلس شورای اسلامی و امام‌جمعه میانه.
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | سیدسجاد حججی |
| زادروز | ۱۳۰۷ |
| شهر تولد | شهر میانه |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | ۳۱ مرداد ۱۳۹۸ |
| شهر درگذشت | شهر میانه |
| کشور درگذشت | ایران |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات سیاسی | |
| پست‌ها | مسئول کمیته انقلاب اسلامی میانه، ریاست دفتر حزب جمهوری اسلامی شهرستان میانه، نماینده دور اول و سوم مجلس شورای اسلامی، مسئول ستاد پشتیبانی مردمی جبهه و جنگ در میانه، مدیریت حوزه علمیه جعفریه میانه |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | محمد صدوقی یزدی، جواد جبل‌عاملی اصفهانی، مسلم ملکوتی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، علی مشکینی، محمد مجاهدی تبریزی، امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت، عباسعلی شاهرودی، سیدصدرالدین صدر و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی |
سیدسجاد حججی در سال 1317 در شهر میانه به دنیا آمد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدائی، تحصیلات حوزوی را انتخاب کرد و پس از فراگیری مقدماتی از آن، در سال 1324 وارد حوزه علمیه قم شد وی در قم و در مقطع خارج از دروس: سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت، سیدصدرالدین صدر، سیدشهاب الدین مرعشی و عباسعلی شاهرودی و امام‌خمینی بهره برد.
حججی که سال 1339 به دعوت مردم میانه و دستور سیدحسین بروجردی به میانه برگشت، یک هفته پس از وفات سیدحسین بروجردی از امام‌خمینی تقاضای اجازه در امور حسبیه کرد و ایشان برایش اجازه صادر نمود.
او در مراحل و حوادث نهضت امام‌خمینی بسیار فعال بود و مورد اذیت و دستگیری ساواک قرار گرفت و محکوم به دو سال تبعید درتبریز گردید. او در آبان ماه 1357 برای دیدار امام‌خمینی عازم فرانسه شد و پیام سیدمحمدعلی قاضی طباطبائی را به ایشان رساند و اخبار و حوادث آذربایجان را برایشان تشریح کرد.
حججی در جریان غائله حزب جمهوری خلق مسلمان با بسیج مردم میانه وفادارانه با امام‌خمینی همراهی کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت کمیته انقلاب اسلامی، ریاست حزب جمهوری اسلامی و نماینده مردم میانه در مجلس شورای اسلامی در دور اول را بر عهده داشت. وی در دوره سوم نیز به نمایندگی مردم برگزیده شد و مدت ده سال امام جمعه میانه بود و مدیریت حوزه علمیه جعفریه را برعهده داشت.
حججی در سال 1398 در میانه درگذشت و در همان شهر تشییع و به خاک سپرده شد.
معرفی اجمالی
سیدسجاد حججی میانجی، فرزند سیدحسین در سال ۱۳۰۷ در شهر میانه به دنیا آمد.[۱] پدر او که از روحانیان صاحب نفوذ و محترم منطقه بود، در برابر تجاوزات و تبلیغات کمونیستی و ضد دینی متجاوزان ایستاد و در هیچ شرایطی منطقه را ترک نکرد. وی در سال ۱۳۲۹ درگذشت.[۲]
دوران تحصیل
سیدسجاد حججی پس از گذراندن دوره ابتدایی بخشی از مقدمات علوم حوزوی را از پدر فرا گرفت و در سال ۱۳۲۴ در هفده‌سالگی به تشویق وی عازم حوزه علمیه قم شد.[۳] پدرش طی نامه‌ای به سیدمحمد حجت، خواستار کمک جهت تحصیل سیدسجاد شد. به سفارش پدر، سیدسجاد در مدرسه فیضیه با سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی و میرزاحسن آزرمی هم‌حجره شد.[۴] حججی کتاب‌های حاشیه ملاعبدالله، معالم الاصول، مطول و شرح لمعه را نزد محمد صدوقی یزدی و جواد جبل‌عاملی اصفهانی و مسلم ملکوتی آموخت. در دوره سطح عالی در درس سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، علی مشکینی و محمد مجاهدی تبریزی شرکت کرد و در ادامه در درس خارج فقه و اصول سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت، عباسعلی شاهرودی، سیدصدرالدین صدر و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی حاضر شد و بخشی از درس خارج سیدمحمد حجت را به زبان عربی تقریر کرد.[۵] وی مدتی نیز در درس اصول امام‌خمینی حاضر شد.[۶]
حججی در سال ۱۳۳۹ با درخواست کتبی مردم از مرجع تقلید وقت، سیدحسین بروجردی و توصیه ایشان به میانه بازگشت و مسجد و محراب پدر را سنگر تبلیغ و ارشاد خویش قرار داد.[۷] وی در فروردین ۱۳۴۰ یک هفته پس از رحلت بروجردی از امام‌خمینی درخواست اجازه در امور حسبیه کرد و بدین وسیله نخستین اجازه‌نامه ایشان برای حججی نوشته شد.[۸] (ببینید: اجازات امام‌خمینی)
مبارزات سیاسی و حمایت از نهضت امام‌خمینی
ارتباط حججی با امام‌خمینی پیش از سال ۱۳۴۰ تنها در حد شرکت در درس خارج اصول ایشان بود؛ اما زمانی که موضوع تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی پیش آمد، این رابطه عمیق‌تر شد. در آن روزها حججی طوماری را در حمایت از خواسته‌های مراجع تقلید و در رأس آنان امام‌خمینی، با امضای اهالی و علمای شهر میانه تهیه کرد و همراه با گروهی از مردم آنجا، آن را به مسجد اعظم قم، محل جلسه درس امام‌خمینی آورد. حججی نخست با اجازه ایشان سخنرانی کوتاهی کرد و بعد طومار حمایتی مردم و علمای میانه را تقدیم کرد. امام‌خمینی نیز طی جملاتی کوتاه ضمن تجلیل از مردم و علمای میانه، به مسائل روز اشاره کرد و آن را نشانه آگاهی مردم آذربایجان دانست.[۹]
موضع‌گیری نسبته به فاجعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲
پس از آنکه امام‌خمینی جشن عید نوروز سال ۱۳۴۲ را به دلیل اعتراض به رفراندوم انقلاب سفید از سوی رژیم پهلوی تحریم کرد، حججی در مسجد خود، سخنانی در راستای افشاگری علیه رژیم پهلوی بیان کرد.[۱۰] وی در محرم ۱۳۸۳ق/ خرداد ۱۳۴۲ش در بازار حاج‌عبدالحسین میانه سخنرانی کرد و روز عاشورا پس از اجتماع عزاداران روبه‌روی شهربانی در حضور رئیس و مأموران شهربانی به افشای خلافکاری‌های محمدرضا پهلوی و خاندان وی پرداخت.[۱۱] او در دهه آخر صفر نیز سخنرانی تندی علیه رژیم کرد و در برابر کشتار ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شدیداً موضع گرفت. این بار اعضای شورای تأمین شهرستان تصمیم گرفتند وی بازداشت شود؛ سپس شبانه به خانه او هجوم بردند و خانواده وی را کتک زدند، به طوری که همسرش شش‌ماهه وضع حمل کرد.[۱۲] حججی با وجود اطلاع از حکم بازداشت خود به دست نیروهای رژیم، به شهر قم رفت و با امام‌خمینی دیدار کرد و پس از آن به شهرستان میانه برگشت و خود را به شهربانی معرفی کرد. سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) وی را به تبریز منتقل کرد.[۱۳]
پس از آزادی امام‌خمینی و در آستانه نخستین سالگرد قیام مردمی ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، حججی در نامه‌ای به ایشان، ضمن اعلام تسلیت به مناسبت سالگرد شهدای این واقعه، برای فداکاری، اعلام آمادگی کرد. امام‌خمینی نیز در نامه‌ای در ۲۹/۲/۱۳۴۳ از مجاهدت‌های وی و اهالی شهر میانه قدردانی کرد.[۱۴] همچنین مراسم باشکوهی در تجلیل از شهدای این قیام با همکاری حججی و دیگر علما برپا شد و گزارش آن برای امام‌خمینی فرستاده شد. ایشان در نامه‌ای در ۱۸/۳/۱۳۴۳ خطاب به حججی از این اقدام انقلابی قدردانی و تشکر کرد.[۱۵] ایشان در ۹/۶/۱۳۴۳ در پاسخ نامه‌ای دیگر از حججی، خاطرات، ضمن تشکر و درخواست دوام توفیق او، به وی پیشنهاد کرد شب‌های یکشنبه هر هفته با علمای شهرستان و نیز جمعه هر هفته جلسات دینی پرجمعیت تشکیل دهند و مسائل انقلاب را در آن پیگیری کنند.[۱۶]
ارسال نامه به امام‌خیمنی در دوران تبعید
پس از انتقال امام‌خمینی از ترکیه به عراق در مهر ۱۳۴۴ نامه‌ها و تلگرام‌های بسیاری از سوی مردم و روحانیان و حوزه‌های علمیه ایران به عراق ارسال و مخابره شد (ببینید: تبعید امام‌خمینی) و حججی یکی از کسانی بود که در ۱۳/۸/۱۳۴۴ نامه‌ای به زبان عربی در سه صفحه به امام‌خمینی نوشت. وی در این نامه پس از سلام و تبریک به مناسبت حضور ایشان در عتبات و درخواست از خداوند برای بازگشت ایشان به وطن، از نبود طولانی مدت ایشان اظهار شکوه به درگاه خداوند کرده و از خدواند خواسته‌است همان‌گونه که یوسف(ع) را به یعقوب(ع) بازگرداند، ایشان را نیز به ملت و حوزه‌های علمیه ایران بازگرداند. سپس یادآور شده همان‌گونه که خداوند پیامبران و فرستادگان خود را پس از آزمودن جانشین خود در روی زمین گرداند، امام‌خمینی را نیز پس از آزمودن، جانشین ولیّ و حجت خود امام عصر(ع) برگزید و ایشان احکام اسلام را زنده کرد و مسلمانان را در همه جا سربلند ساخت و درخت اسلام و قرآن را با مجاهدت‌های خود آبیاری کرد. متقابلاً خداوند نیز ایشان را در چشم و دل همگان محبوب و عزیز گردانید. حججی در این نامه پس از آنکه امام‌خمینی را از تبار پیامبر اکرم(ص) و ریحانه فاطمه(س) خوانده‌است، رهبری ایشان را همانند جدش امام‌حسین(ع) دانسته که به پیروی از آن حضرت همه چیز خود را در راه خدا و دین او فدا کرد. وی سپس آمادگی خود را همانند گذشته برای یاری نهضت به رهبری ایشان اعلام و تأکید کرد مشکلات زیاد او را از پیروی ایشان بازنداشته است. وی در پایان امام‌خمینی را روح اسلام و عالمان و طلاب حوزه‌های علمیه دانسته و یادآور شده از روزی که در مجالس ایران حضور ندارد، گویی که زندگی بی‌روح شده و آزادی و رشادت نیز از مجالس و بسیاری از مردم رخت بربسته است و سپس اظهار امیدواری کرده که انتظار به سرآید و روح و رهبر و مقتدای ملت به وطن بازگردد.[۱۷]
حججی از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ به دلیل فعالیت‌های خود در چند مرحله احضار و سه بار در دادگاه نظامی تبریز محاکمه شد تا اینکه در دادگاه نظامی واقع در پادگان ارتش مراغه به دو سال تبعید در شهر تبریز محکوم شد.[۱۸] از سوی دیگر، حججی از برخورد تند خود با سیدکاظم شریعتمداری در اوایل دهه چهل شمسی به سبب اختلاف وی با امام‌خمینی گزارش داده‌است؛ به طوری که شریعتمداری آن را آخرین دیدار خود با وی اعلام کرده‌است.[۱۹] پس از درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی در ۱ آبان ۱۳۵۶ و حادثه ۱۹ دی قم، حججی در بهمن ۱۳۵۶ برای تشکیل مراسم بزرگداشت وی و چهلم شهدای قم بسیار تلاش کرد؛ ولی مأموران ساواک و رئیس شهربانی مانع از آن شدند و درِ مسجد جامع شهر میانه را مهر و موم کردند.[۲۰] در فروردین ۱۳۵۷ در مجلس باشکوه چهلم شهدای تبریز، حججی با تشریح محتوای بیانیه امام‌خمینی به مناسبت فاجعه تبریز، پشتیبانی قاطع مردم میانه را از خواسته‌های ایشان اعلام کرد.[۲۱]
دیدار با امام‌خمینی در نوفل لوشاتو
حججی روز ۱۱/۸/۱۳۵۷ش/ اول ذی‌الحجه ۱۳۹۸ق در فرودگاه مهرآباد در حالی‌که همه عازم سفر حج بودند، اعلام کرد می‌خواهد به زیارت و طواف کعبه ناطق مشرف شود که در نوفل لوشاتوی پاریس مسکن گزیده‌است.[۲۲] او در این سفر پیام سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی به امام‌خمینی را همراه داشت. وی هنگام دیدار با امام‌خمینی گزارشی از اوضاع آذربایجان و شهر میانه و پشتیبانی مردم را از نهضت داد که موجب خوشحالی ایشان شد.[۲۳] وی در آذر ۱۳۵۷ با استقبال پرشور مردم و جوانان به شهر میانه بازگشت و مراسم مسجد او در سطح شهر میانه همواره پرشور و حماسی بود.[۲۴] در بامداد یکشنبه ۱۸/۹/۱۳۵۷ نیروهای ویژه رژیم یک‌باره به خانه حججی ریختند[۲۵] و با ضربات قنداق تفنگ و باتوم، وی را از ناحیه سر و ستون فقرات مصدوم کردند و با همان وضعیت، او را به ژاندارمری تبریز بردند.[۲۶] روز بعد مردم به صورت خشمگین به خیابان‌ها ریختند و کنترل شهر از دست نیروهای رژیم پهلوی خارج شد و به ناچار همان روز حججی را تحویل سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی دادند و وی بی‌درنگ به میانه بازگشت و با سر و دست شکسته در راهپیمایی سرتاسری تاسوعا و عاشورا که از پیش اعلام شده بود، حاضر شد و سخنرانی کرد.[۲۷]
فعالیت‌های بعد از انقلاب
با اعلان بازگشت امام‌خمینی در بهمن ۱۳۵۷ به ایران، حججی چند اتوبوس تهیه کرد و به همراه گروهی از مشتاقان راهی تهران شدند و در مراسم استقبال حضور یافتند.[۲۸] وی به نمایندگی از مردم میانه ورود امام‌خمینی به وطن را تبریک گفت و نامه‌ای همراه با طومار بلندی که به امضای اهالی میانه رسیده بود، تقدیم کرد.[۲۹] امام‌خمینی در نامه‌ای به حججی، ضمن تشکر از تبریک و فعالیت‌های انقلابی وی، از اینکه عوامل رژیم به وی حمله و او را مصدوم کرده‌اند، اظهار تأسف[۳۰] و در نامه دیگری خطاب به مردم میانه، از نامه‌ها و طومارهای پشتیبانی آنان که حججی به دست ایشان رساند، تشکر کرد.[۳۱]
حججی در غائله حزب جمهوری خلق مسلمان در شرایطی که عوامل این حزب شهرهای آذربایجان را به آشوب و بلوا کشانده بودند و چنین القا می‌کردند که مردم آذربایجان از امام‌خمینی و انقلاب فاصله گرفته‌اند (ببینید: حزب جمهوری خلق مسلمان)، کاروان بزرگی متشکل از اقشار مختلف مردم را به قم برد تا با امام‌خمینی میثاق دوباره ببندند. روز شنبه ۸/۱۰/۱۳۵۸ در حالی‌که عوامل حزب خلق مسلمان در خیابان‌های شهر قم اغتشاش به‌پا کرده بودند، مردم میانه به سرپرستی و هدایت حججی به دیدار امام‌خمینی شتافتند. در این دیدار، نخست وی چند جمله‌ای در راستای تجدید میثاق و حمایت مردم میانه از امام‌خمینی و انقلاب سخنرانی کرد،[۳۲] سپس امام‌خمینی در سخنانی کوتاه، مردم را به تداوم راه انقلاب دعوت و از ابراز وفاداری مردم و علمای میانه تشکر کرد.[۳۳]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حججی مسئولیت کمیته انقلاب اسلامی را نیز بر عهده گرفت. او ریاست دفتر حزب جمهوری اسلامی شهرستان میانه را بر عهده داشت و در دوره اول انتخابات مجلس شورای اسلامی شرکت کرد و رأی قاطع مردم میانه را به خود اختصاص داد و وارد مجلس شد. وی در دوره سوم نیز به نمایندگی مردم میانه برگزیده شد. او در دوره اول، عضو کمیسیون فرهنگ و ارشاد و در دوره سوم عضو کمیسیون امور خارجه بود و در مراسم آغاز روابط ایران و عراق و هیئت اعزامی به بغداد پس از هشت سال جنگ و در مراسم بازگشایی رابطه ایران و عربستان پس از چند سال تعطیلی حج حضور داشت.[۳۴] ده سال امامت جمعه و دو دوره نمایندگیِ حججی، مصادف با هشت سال جنگ تحمیلی بود. او همراه با مسئولیت ستاد پشتیبانی مردمی جبهه و جنگ در شهر میانه، همواره در جبهه‌های جنوب و غرب کشور حاضر می‌شد. وی در روزهای بمباران شهر و فاجعه مدرسه زینبیه میانه، در کنار مردم بود.[۳۵] از دیگر خدمات حججی، مدیریت حوزه علمیه جعفریه میانه، تأسیس واحد دانشگاه آزاد در میانه، پیگیری احداث کارخانه فولاد آذربایجان، تأسیس کتابخانه مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع)، تأسیس کتابخانه مدرسه علمیه جعفریه، تجدید بنای مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع) و مسجد حاج‌میرحسین و احداث پل روستای ممان است.[۳۶]
دیدگاه حججی دربارهٔ امام خمینی
به نظر حججی شخصیت علمی و حوزوی امام‌خمینی، پیش از ورود بروجردی به شهر قم در میان علمای بزرگ و مراجع تقلید جا افتاده بود و ایشان استاد سرشناس حوزه بود. امام‌خمینی در بعد سیاسی نیز بر دیگر علما برتری داشت؛ از همین رو مشاور سیاسی بروجردی به‌شمار می‌رفت. حججی احترام ویژه امام‌خمینی به بروجردی را ستوده‌است.[۳۷] وی بُعد اخلاقی و عرفانی امام‌خمینی را در سطح عالی برشمرده و خودداری از چاپ رساله عملیه و طرح مرجعیت خود را ناشی از خودسازی، اخلاق و عرفان ایشان دانسته‌است[۳۸]؛ چنان‌که از رابطه پایدار خود با امام‌خمینی گفته و اطاعت از سفارش‌های ایشان را وظیفه شرعی خود شمرده‌است.[۳۹]
درگذشت
سیدسجاد حججی در ۳۱ مرداد ۱۳۹۸ و در سن ۹۱سالگی در شهر میانه درگذشت و در همان شهر تشییع و به خاک سپرده شد.[۴۰]
پانویس
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۷/۲۲۰
- ↑ اباذری، سیمای میانه، ۲۰۷–۲۰۸
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۷/۲۲۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۲۳–۲۴
- ↑ حججی، خاطرات، ۲۵–۲۷؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۷/۲۲۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۲۹
- ↑ حججی، خاطرات، ۵۰–۵۱
- ↑ حججی، خاطرات، ۱/۴۶
- ↑ بنی‌فضل، خاطرات، ۱۶۵–۱۶۶؛ حججی، خاطرات، ۵۶–۶۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۶۲، اباذری، انقلاب اسلامی، ۸۶
- ↑ حججی، خاطرات، ۶۴–۶۵
- ↑ حججی، خاطرات، ۷۲–۷۷
- ↑ حججی، خاطرات، ۷۱–۷۸
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۲۹
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۹
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۰
- ↑ مؤسسه تنظیم، ۵/۴۳۵–۴۳۷
- ↑ حججی، خاطرات، ۸۰ و ۱۰۰–۱۰۱؛ اباذری، انقلاب اسلامی، ۱۰۹–۱۱۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۹۱–۹۲
- ↑ حججی، خاطرات، ۱۱۳
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۱۵۶
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۱۸۸
- ↑ حججی، خاطرات، ۱۱۹–۱۲۴
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۲۱۳
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۱۹۹–۲۰۰
- ↑ احمدی میانجی، خاطرات، ۲۸۱؛ حججی، خاطرات، ۱۳۳
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۲۰۳–۲۰۴
- ↑ حججی، خاطرات، ۱۴۰–۱۴۱
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۲۳۲–۲۳۳
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۷۳
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۸۳
- ↑ اباذری، انقلاب اسلامی، ۲۷۷
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۸۱
- ↑ حججی، خاطرات، ۱۴۷–۱۶۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۱۶۱–۱۶۳
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۷/۲۲۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۶۰
- ↑ حججی، خاطرات، ۶۱
- ↑ حججی، خاطرات، ۸۷–۸۹
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی
منابع
- اباذری، عبدالرحیم، انقلاب اسلامی در شهرستان میانه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- اباذری، سیمای میانه، خطه ولایت، قم، نبوغ، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- احمدی میانجی، علی، خاطرات فقیه اخلاقی آیت‌الله احمدی میانجی، به کوشش عبدالرحیم اباذری، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- بنی‌فضل، مرتضی، خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل، به کوشش عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳/۶/۱۳۹۸ش.
- حججی، سیدسجاد، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین حاج‌سیدسجاد حججی، تدوین عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تصحیح سیدهدایت‌الله مسترحمی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون
- عبدالرحیم اباذری، «سیدسجاد حججی»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۳۰۶.