اسماعیل صدر محلاتی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۹۸ش |
| زادگاه | محلات |
| تاریخ وفات | خرداد ۱۳۸۹ |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدحسین بروجردی، سیدمحمدتقی خوانساری، سیدمحمدرضا گلپایگانی، امام‌خمینی، و... |
تولد و تحصیل
اسماعیل صدر محلاتی در سال ۱۲۹۸ش در محلات به دنیا آمد. او دوران ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش شهرستان محلات گذراند. آنگاه راهی اراک شد و در حوزه علمیه آن شهر در درس مقدمات استادان آن حوزه حضور یافت. سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم رفت؛ حضور او در قم در دوران زعامت شیخ عبدالکریم حائری یزدی و سخت‌گیری رضاشاه علیه حوزه علمیه قم بود و او نیز سختی‌ها و مرارت‌هایی را در این مسیر متحمل شد.
صدر محلاتی پس از درگذشت آیت‌الله حائری یزدی، با دریافت اجازه‌ای از سیدمحمدتقی خوانساری، موفق به دریافت مجوز تحصیل شد و دروس سطح را در آنجا خواند، ولی درباره استادان او در آن مقطع گزارشی در دست نیست. امام‌خمینی یکی از استادان سطح در همان زمان بود، ولی گزارشی مبنی بر حضور او در درس امام‌خمینی در آن مقطع ثبت نشده و در زندگینامه او صرفاً بر شاگردی او نزد امام‌خمینی اشاره شده است. همچنین سیدحمید روحانی در فهرستی که از شاگردان امام‌خمینی تهیه کرده، از صدر محلاتی به‌عنوان یکی از شاگردان امام‌خمینی نام برده است.[۱]و باقری بیدهندی هم او را در فهرست شاگردان امام‌خمینی آورده است،.[۲] بنابراین می‌توان به قطع او را یکی از شاگردان امام‌خمینی دانست، ولی درباره حضور او در دروس سطح، فلسفه و اخلاق امام‌خمینی که هم‌زمان با سال‌های حضور صدر محلاتی دایر می‌شد، اطلاعاتی در دست نیست.
صدر محلاتی ازجمله افرادی بود که همراه با سیدمحمد بهشتی و ناصر مکارم شیرازی و سیدموسی شبیری زنجانی در حلقه تفسیر علامه سیدمحمدحسین طباطبایی وارد و موفق به نوشتن تفسیر سوره بقره شد. همچنین موفق به دریافت اجازه‌نامه‌هایی از امام‌خمینی، سیدمحمدتقی خوانساری، سیدمحمدرضا گلپایگانی و محمدعلی اراکی شد. در زندگینامه مختصر دیگری از صدر محلاتی، از سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدتقی خوانساری و سیدمحمدرضا گلپایگانی به‌عنوان استادان او نام برده شده است. همچنین او از شاگردان خاص امام‌خمینی معرفی شده است.[۳] می‌توان احتمال داد که او در آن زمان در درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی هم شرکت می‌کرده است، هر چند گزارشی دراین‌باره در دست نیست.
فعالیت مبارزاتی
صدر محلاتی پس از رحلت سیدحسین طباطبایی بروجردی همراه با شیخ حسن صانعی جزو نخستین کسانی بودند که وارد دفتر امام‌خمینی شدند و از گردانندگان دفتر ایشان در قم بودند. او در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در منزل امام‌خمینی حضور داشت.[۴] و همین حضور نشان از جایگاه وی در بیت امام‌خمینی در آن زمان دارد.
او پس از آن نیز به مبارزات خود علیه حکومت پهلوی ادامه داد، ازجمله در سال ۱۳۴۳ش و پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، همراه با جمعی از علمای حوزه علمیه قم چون محمد محمدی گیلانی، حسینعلی منتظری، سیدعلی خامنه‌ای و... در نامه‌ای به نخست‌وزیر وقت (امیرعباس هویدا)، سیاست‌های دولت را در برخورد با مخالفان به باد انتقاد گرفتند و با طرح پرسش‌هایی، بر تناقض این رفتارها با قانون اساسی تأکید کردند. آنان سپس با اشاره به تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور به جرم دفاع از استقلال کشور، آن را مغایر با قانون و شرع دانستند و خواستار آزادی ایشان و دیگر روحانیان و زندانیان سیاسی شدند.[۵] وقتی حکومت پهلوی وقعی به این نامه ننهاد، صدر محلاتی همراه با روحانیان فوق که اغلب از مدرسان برجسته حوزه علمیه قم بودند، در نامه‌ای دیگر به هویدا، از بی‌اعتنایی دولت به تذکرات علما انتقاد کردند و سپس ضمن انتقاد از تداوم رویه جاری دولت (برخورد با منتقدان و نیروهای مذهبی)، استمرار تبعید امام‌خمینی «مرجع تقلید شیعیان جهان» در خارج از کشور را مغایر با قانون اساسی دانستند و خواستار آزادی ایشان و دیگر زندانیان سیاسی شدند.[۶]
او سپس راهی راور کرمان شد و به تبلیغ دین و ارشاد مردم در آن شهر پرداخت و در همان شهر بود که نامه‌ای از امام‌خمینی دریافت کرد؛ صدر محلاتی پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف (در سال ۱۳۴۴ش) در نامه‌ای به امام‌خمینی خرسندی خود را از حضور ایشان در جوار حرم علوی(ع) ابراز کرده بود و امام‌خمینی در این نامه از ایشان تشکر کرد .[۷] ازجمله اقدامات صدر محلاتی در راور کرمان، رسیدگی به امور اجتماعی راور و فراهم کردن برخی امکانات رفاهی و بهداشتی بود. اهتمام به برگزاری نماز جماعت در مدارس از دیگر اقدامات او در آن شهر بود. این اقدامات بر اقبال مردم به صدر محلاتی افزود و همین مسئله حساسیت را برانگیخت و در نهایت ساواک او را تهدید کرد که در صورت تداوم فعالیت‌های اجتماعی، دستگیر خواهد شد و همین تهدیدها در نهایت باعث شد تا وی به محلات بازگردد.
صدر محلاتی پس از بازگشت به محلات ابتدا در مسجد فاطمیه و حسینیه و سپس با دعوت بازاریان به اقامه نماز جماعت در مسجد بازار محلات پرداخت. در آن شهر به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه می‌داد و در کنار مبارزات سیاسی، در تقویت باورهای دینی مردم آن شهر می‌کوشید و ازجمله فعالیت‌های او در این زمینه راه‌اندازی کتابخانه و برگزاری کلاس‌های تفسیر و معارف، توزیع کتاب‌های انقلابی و اعلامیه و نوارهای سخنرانی امام‌خمینی و انقلابیان بود. این اقدامات از دید مأموران حکومت پهلوی دور نماند و بارها او را تهدید کردند در صورت تداوم این فعالیت‌ها دستگیر خواهد شد.
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
صدر محلاتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام‌خمینی به‌عنوان رئیس شورای روحانیت محلات تعیین شد. با پیگیری‌های فراوان او، مسجد امیرالمؤمنین(ع) بازار در محلات تجدید بنا شد. او ضمن اقامه نماز در آن مسجد، به تدریس دروس حوزوی در همان شهر می‌پرداخت و آثاری را هم تألیف کرد که از آن جمله می‌توان به کتاب‌های حکومت اسلامی: پرتو انسانیت، اربعین و تفسیر سوره بقره اشاره کرد. وی در خرداد ۱۳۸۹ درگذشت.[۸]
پانویس
- ↑ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۱، ص۴۷.
- ↑ باقری بیدهندی، «بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آیت‌الله العظمی حاج آقا روح‌الله خمینی»، ص۱۳۱.
- ↑ کاظمی، «ارتحال آیت‌الله صدر محلاتی».
- ↑ «معرفی شاگردان محلاتی امام‌خمینی(ره): حضرت حجه‌الاسلام‌والمسلمین شیخ اسماعیل صدر محلاتی دامت برکاته».
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۵۶-۵۷؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۵۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۹۶.
- ↑ کاظمی، «ارتحال آیت‌الله صدر محلاتی».
منابع
- آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- باقری بیدهندی، ناصر(۱۳۶۸)، «بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آیت‌الله العظمی حاج آقا روح‌الله خمینی»، ماهنامه نور علم، دوره سوم، شماره ۳۱، تیر.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، بی‌جا، دارالفکر ـ دارالعلم.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- کاظمی، اسماعیل (۱۳۸۹)، «ارتحال آیت‌الله صدر محلاتی»، تاریخ بازدید: ۸ تیر ۱۴۰۳ش.
- «معرفی شاگردان محلاتی امام‌خمینی(ره): حضرت حجه‌الاسلام‌والمسلمین شیخ اسماعیل صدر محلاتی دامت برکاته»، (۱۳۹۸)، تاریخ بازدید: ۸ تیر ۱۴۰۳ش.