سیدمرتضی برقعی، از شاگردان درس فلسفه امام‌خمینی.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیدمرتضی برقعی |
| لقب | سیدمرتضی |
| نسب | سیدعیسی، صدرالواعظین قمی |
| تاریخ تولد | ۱۲۸۲ ش |
| زادگاه | قم |
| تاریخ وفات | ۲۴ آذر ۱۳۶۶ ش |
| محل دفن | قبرستان باغ بهشت، قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، سیدصدرالدین صدر، علامه سیدمحمد حسین طباطبایی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم |
| تألیفات | اسرار الصلوه، تفسیر سوره‌های یس، النجم، الضحی، المعوذتین، صحیفه الابرار، گنجینه اسرار، مخزن المصائب، معدن الابرار |
| سایر | سخنرانی‌های عمومی در مساجد قم، حمایت از نهضت امام‌خمینی، انتقاد از حکومت پهلوی و رژیم بعث عراق |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حامی امام‌خمینی، انتقاد از سرکوب قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، حمایت از فلسطین، سخنرانی علیه رژیم پهلوی و بعث عراق |
| اجتماعی | محبوب در قم، سخنران در مجالس عمومی، مدافع حقوق مردم فلسطین و ضد رژیم‌های استبدادی |
زادگاه و خاندان
سیدابوالحسن برقعی، مشهور به سیدمرتضی در ۱۲۸۲ش در شهر قم به دنیا آمد. پدرش سیدعیسی معروف به صدرالواعظین قمی، از وعاظ برجسته قم بود.
تحصیل
سیدمرتضی برقعی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌های قم آموخت. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی در مدرسه جانی‌خان قم پرداخت و مقدمات را نزد شیخ ابوالحسن فقیهی قمی، سدهی اصفهانی و میرزا محمدعلی ادیب تهرانی خواند.[۱] دروس سطح را هم نزد آیات میرزا ابوالفضل زاهدی، سیدعلی‌اکبر برقعی، سیدشهاب‌الدین حسینی مرعشی نجفی.[۲] و محمدعلی ادیب تهرانی فراگرفت و آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، سیدصدرالدین صدر، شیخ محمدعلی حائری قمی و سیدحسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد. او دروس فلسفی را نزد آیات محمدمهدی امامی مازندرانی، میرزا خلیل کمره‌ای و امام‌خمینی آموخت؛.[۳] بنابراین می‌توان گفت که تا سال ۱۳۲۸ ش از دروس فلسفی امام‌خمینی که در قم ادامه داشت، استفاده می‌کرد. در درس تفسیر قرآن هم از شاگردان علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بود [۴] وی سپس به تدریس دروس سطح در حوزه علمیه قم پرداخت.[۵]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
برقعی قمی از نوجوانی در مساجد قم سخنرانی می‌کرد و به دلیل مهارت در سخنوری، مورد توجه آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی قرار گرفت.[۶] او از همان سنین جوانی از محبوبیت زیادی در قم برخوردار بود و به نوشته ریحان یزدی، اهالی قم به او علاقه داشتند و در مجالس عمومی از گفتارهای او بهره‌مند می‌شدند.[۷] در سال ۱۳۳۹ش به نام حوزه علمیه قم، تولد علیرضا پهلوی را به محمدرضاشاه تبریک گفت. وقتی خبر این مراسم با عکس و تفصیل در نشریات انتشار یافت، امام‌خمینی به‌شدت به این عمل واکنش نشان داد و در پی آن برقعی قمی از این عمل ابراز پشیمانی کرد و تعهد داد که دیگر در هیچ مراسمی از طرف دربار شرکت نکند.[۸]
وی در ۳ خرداد ۱۳۴۳ در قم از حکومت پهلوی انتقاد و از امام‌خمینی تجلیل کرد و از سرکوبی قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به‌عنوان عملی ننگین و غیرقابل جبران توسط حکومت پهلوی نام برد.[۹]
بر اساس گزارش ساواک، در سخنرانی دیگری که در ۵ خرداد ۱۳۴۳ در بیت امام‌خمینی در قم ایراد کرد، از شهدای قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تجلیل و تأکید کرد خون‌هایی که در ۱۵ خرداد ریخته شد، هیچ‌وقت از «لوح حق و حقیقت محو نمی‌شود» و سپس کسانی را که در آن روز جوانان را به گلوله بستند نفرین کرد و بر آنان لعنت فرستاد.[۱۰] او در اسفند ۱۳۴۳ ش نیز همراه با جمعی از علما و فضلای قمی حوزه علمیه قم در نامه‌ای خطاب به امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، به تبعید امام‌خمینی اعتراض کرد و خواستار آزادی و بازگشت ایشان به کشور شد.[۱۱]
برقعی قمی در سال‌های نهضت امام‌خمینی در سخنرانی‌هایش در مجالس و مساجد قم، به بهانه‌های مختلف نام امام‌خمینی را ذکر می‌کرد. به‌عنوان مثال در بحث از کتاب اصول کافی نوشته کُلینی، تأکید می‌کرد که کُلینی بر وزن «خُمینی» و با این بهانه، نام امام‌خمینی را مطرح می‌کرد. گفته شده است که امام‌خمینی پس از شنیدن سخنرانی وی، او را مورد تجلیل قرار داد و گفت: «هنوز هم کسی ذوقیات برقعی را ندارد».[۱۲]
در سال ۱۳۴۵ش در مراسم ختم همسر دکتر محمد مصدق که از طرف آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی برگزار شده بود سخنرانی کرد و به تجلیل از دکتر مصدق پرداخت.[۱۳] وی دهم اردیبهشت ۱۳۴۶ (اول محرم) در مسجد اعظم سخنرانی کرد.[۱۴] و خرداد همان سال در سخنانی در قم، مردم را برای کمک به کشورهای اعراب که در جنگ با اسرائیل بودند فراخواند.[۱۵] همچنین در ۱۹ شهریور ۱۳۴۶ در بیت امام‌خمینی در قم سخنرانی و برای ایشان دعا کرد.[۱۶] در همان سال توسط ساواک دستگیر و زندانی شد. مدتی بعد آزاد و در منزل سیدمحمدرضا سعیدی در تهران مستقر شد و علمای مبارز تهران به دیدار او رفتند.[۱۷] او در سال ۱۳۴۷ش به چاپ مطالب خلاف عفت عمومی در نشریه نگین واکنش نشان داد.[۱۸] و در جریان جنگ اعراب و اسرائیل نیز در سخنرانی‌هایی به حمایت از مردم فلسطین پرداخت و شماره حسابی را به این منظور به مردم معرفی کرد.[۱۹] در سال ۱۳۵۳ش و در جریان دستگیری و اخراج طلاب علوم دینی در عراق نیز به سخنرانی علیه رژیم بعث عراق می‌پرداخت و از اقدامات آن رژیم علیه طلاب علوم حوزوی انتقاد می‌کرد.[۲۰]
برقعی در دوم آبان ۱۳۵۶ در مجلسی که توسط آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری به مناسبت رحلت مشکوک سیدمصطفی خمینی در مسجد اعظم قم تشکیل شده بود به سخنرانی پرداخت و از امام‌خمینی تجلیل کرد.[۲۱] در مجالس برگزار شده توسط آیات میرزا هاشم آملی و سیدصادق روحانی به‌طور جداگانه و به مناسبت شهادت آیت‌الله سیدمصطفی خمینی در قم برگزار شده بود، به منبر رفت و به تجلیل از امام‌خمینی پرداخت.[۲۲] در مجلسی دیگر در مسجد صفائیه قم سخنرانی کرد و ضمن سخنان خود چهار مرتبه از امام‌خمینی به عنوان مرجع بزرگ تقلید و مورد احترام ملت شیعه نام برد و شرکت کنندگان صلوات فرستادند[۲۳]
تألیفات
برقعی در کنار تبلیغ، به تألیف آثار علمی هم می‌پرداخت و برخی از تألیفات او عبارت است از: کتاب‌های ۱ـ اسرار الصلوه، ۲ ـ تفسیر سوره‌های یس، ۳ ـ النجم، ۴ ـ الضحی ۵ ـ المعوذتین ۶ـ صحیفه الابرار ۷ ـ گنجینه اسرار ۸ ـ مخزن المصائب ۹ ـ معدن الابرار.[۲۴]
درگذشت
سیدمرتضی برقعی در ۲۴ آذر ۱۳۶۶ هنگام عزیمت برای سخنرانی، براثر تصادف رانندگی از دنیا رفت و پیکرش در مقبره خاندان برقعی در قبرستان باغ بهشت به خاک سپرده شد.[۲۵]
پانویس
- ↑ رازی، ۱۳۳۲، ج ۲، ۱۴۵؛ شریف رازی، ۱۳۵۲، ج ۲، ۳۴۴؛ جواهرکلام، ۲۵ ـ ۲۶.
- ↑ ریحان یزدی، ۴۰۲.
- ↑ رازی، ۱۳۳۲، ج ۲، ۱۴۵؛ شریف رازی، ۱۳۵۲، ج ۲، ۳۴۴؛ جواهرکلام، ۲۵ ـ ۲۶.
- ↑ (مردی و بیات، ص۱۵۷).
- ↑ ریحان یزدی، ۴۰۲.
- ↑ امید اسلام، ۲۳۱ ـ ۲۳۳.
- ↑ ریحان یزدی، ۴۰۲.
- ↑ امید اسلام، ۲۳۱ ـ ۲۳۳؛ روحانی، ج ۱، ۱۰۴ ـ ۱۰۵.
- ↑ قیام ۱۵ خرداد به...، ج ۶، ۴۶.
- ↑ همان، ۵۳؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد، ج ۲، ۳۷۳-۳۷۴.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۴۹ ـ ۱۵۰.
- ↑ مردی و بیات، ۱۶۲.
- ↑ حضرت آیت‌الله‌العظمی...، ج ۱، ۵۶۶.
- ↑ آیت‌الله العظمی حاج سیدمحمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد، ج۱، ۳۸۱.
- ↑ همان، ص۴۱۰.
- ↑ حجت‌الاسلام حاج سیداحمد خمینی به روایت اسناد ساواک، ۱۰۲ ؛سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد، ج ۴، ۲۲۳-۲۲۴.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۶، ۱۱۵.
- ↑ همان، ج ۲، ۳۴۵.
- ↑ همان، ج ۲، ۲۶.
- ↑ همان، ج ۳، ۸۶.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد، ج ۸، ۶۷؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، کتاب اول، ۹.
- ↑ انقلاب اسلامی به...، ج۱، ۳۰؛ امید اسلام، ۳۷۵ ـ ۳۷۷.
- ↑ نوزده دی به روایت اسناد ساواک، ص۱۳.
- ↑ شریف رازی، ۱۳۵۳، ۳۴۵؛ جواهرکلام، ۲۶.
- ↑ همان، ۲۶.
منابع
- آیت‌الله العظمی حاج سیدمحمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- امید اسلام، آیت‌الله سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۷)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۶)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخ وزارت اطلاعات.
- جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج۴، قم، انصاریان.
- حجت‌الاسلام حاج سیداحمد خمینی به روایت اسناد ساواک (یادگار امام) (۱۳۸۷)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۷)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات
- روحانی، حمید (۱۳۶۱)، نهضت امام‌خمینی، ج۱، تهران، بی‌نا.
- ریحان یزدی، سیدعلیرضا (۱۳۷۲)، آیینه دانشوران، با مقدمه، تعلیقات و اضافات ناصر باقری بیدهندی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
- رازی، محمد (۱۳۳۲)، آثار الحجه، ج ۲، قم، برقعی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۳)، گنجینه دانشمندان، ج۴، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
- قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۲)، ج۶، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ مردی، عباسعلی و سیدحیدر بیات (۱۳۸۲)، «برقعی، سیدابوالحسن»، ستارگان حرم، ج۱۲، گروهی از نویسندگان ماهنامه کوثر، قم، زائر.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۲، ۴ و ۸، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- نوزده دی به روایت اسناد ساواک(۱۳۸۲)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۹)، ج۱۶: حدیث پایداری آیت‌الله عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.