غلامحسین حقانی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | غلامحسین حقانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۲۰ش |
| زادگاه | قم، ایران |
| محل دفن | قبرستان شیخان، قم |
| تاریخ شهادت | ۷ تیر ۱۳۶۰ |
| محل شهادت | انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سید محمد محقق داماد، مرتضی حائری یزدی، عباسعلی شاهرودی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم |
| اجازه روایت از | امام‌خمینی |
| تألیفات | اسلام پیشرو نهضت‌ها |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، عضو شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، همکاری با عضو مؤسسه در راه حق، |
| اجتماعی | امام جمعه بندرعباس، حاکم شرع استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان، مسئول دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم |
او در سال ۱۳۲۰ش در قم به دنیا آمد. پدرش شیخ محمد حقانی در سلک روحانیت بود و به تبلیغ و تدریس می‌پرداخت.
غلامحسین حقانی در کودکی همراه با خانواده راهی تهران شد و دوران ابتدایی را در آن شهر گذراند. هم‌زمان به فراگیری دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را در تهران و نزد پدرش و شیخ احمد مجتهدی خواند. او در سال ۱۳۳۳ش به قم بازگشت و به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت و دروس سطح را نزد استادانی چون سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و دیگران به پایان رساند. در کنار تحصیل دروس سطح، در دبیرستان دین و دانش که به مدیریت سیدمحمد حسینی بهشتی اداره می‌شد، دوره متوسطه را هم گذراند و موفق به اخذ دیپلم متوسطه گردید. سپس به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس آیات امام‌خمینی، سیدمحمد محقق داماد، شیخ مرتضی حائری یزدی و شیخ عباسعلی شاهرودی بهره‌مند شد.
درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام‌خمینی گزارشی در دست نیست، ولی به نظر می‌رسد در سال‌های نخست دهه ۱۳۴۰ش و پیش از تبعید امام‌خمینی در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس ایشان حاضر می‌شده است.[۱] او پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، به تحصیل نزد آیت‌الله محقق داماد ادامه داد و در سال ۱۳۴۴ش از شاگردان ایشان بود.[۲] وی که در سال ۱۳۴۵ از امام‌خمینی اجازه تصدی در امور حسبیه وشرعیه (با معرفی سیدهاشم رسولی محلاتی و زمانی نجف‌آبادی) دریافت کرده بود.[۳] مدتی هم در درس شیخ مرتضی مطهری (احتمالاً فلسفه) شرکت کرد. سپس به تدریس درس‌هایی چون رسایل و مکاسب در حوزه علمیه قم پرداخت.[۴]
او در سال ۱۳۴۳ش به فعالیت در مؤسسه در راه حق که مؤسسه‌ای فرهنگی ـ تبلیغی در قم بود پرداخت و از عناصر فعال آن مؤسسه به شمار می‌رفت.[۵] هم‌زمان در جلسات اسلام‌شناسی که توسط محمد مفتح دایر می‌شد، شرکت می‌کرد و از اعضای اصلی آن جلسات بود و در سال ۱۳۴۴ش کتاب اسلام پیشرو نهضت‌ها را همراه با محمد مصطفوی کرمانی زیر نظر محمد مفتح نگاشت.[۶] در همان سال اعلامیه‌هایی را علیه حکومت پهلوی و در قالب مدرسان حوزه علمیه قم منتشر کرد.[۷] او با سفر به برخی از شهرها، به سخنرانی و تبلیغ دین می‌پرداخت. ازجمله در سال ۱۳۴۴ش به سمنان رفت. فعالیت‌های او باعث شده بود تحت کنترل ساواک قرار بگیرد و نگاهی به اسناد ساواک نشان می‌دهد که مأموران آن نهاد امنیتی ـ اطلاعاتی، اقدامات و فعالیت‌های حقانی را گزارش می‌کردند.[۸] ازجمله گزارش‌هایی از سخنرانی‌های انتقادی او در سمنان تهیه کردند.[۹] تداوم فعالیت وی علیه حکومت پهلوی باعث شد در بهمن ۱۳۴۴ به ساواک قم احضار شود، ولی او علی‌رغم احضارهای مکرر، از حضور در ساواک خودداری می‌کرد.[۱۰]
حقانی در فروردین ۱۳۴۵ به شیراز رفت و در توزیع اعلامیه و نوارهای سخنرانی امام‌خمینی در شیراز فعال بود (همان، ص۲۱؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد ساواک، ج۳، ص۴۵۲). او در شیراز، یکی از افراد را به برگزاری جلسات سری تشویق می‌کرد و خود اساسنامه‌ای برای آن جلسات تدوین کرد. وقتی ساواک در جریان این نوع فعالیت‌ها قرار گرفت، به اقدامات او مظنون شد و پیشنهاد داد تا وی دستگیر شود و به فعالیت‌های او در قم ازجمله برگزاری جلسات سری رسیدگی شود.[۱۱] پس از آن رفتار او تحت کنترل ساواک قرار گرفت.[۱۲] ساواک در گزارشی درباره توزیع اعلامیه‌های مدرسین حوزه علمیه قم در شیراز، از او به‌عنوان «رهبر عملیات» نام برد و او را در ۱۵ اردیبهشت آن سال به سبب تحریک یکی از روحانیان به ایراد سخنرانی انتقادی علیه حکومت پهلوی و دعا برای امام‌خمینی دستگیر کرد.[۱۳] او سپس به ساواک اعزام شد و در آنجا مورد بازجویی قرار گرفت.[۱۴] حقانی پس از مدتی به‌طور موقت آزاد.[۱۵] و ممنوع‌الخروج شد.[۱۶]، ولی پرونده او همچنان مفتوح بود. سپس به همان اتهام محاکمه شد و در نهایت به سه ماه حبس محکوم گردید.[۱۷]
غلامحسین حقانی از سال ۱۳۵۳ش به فعالیت در بندرعباس پرداخت و جلساتی را در روزهای جمعه در مسجد کوفه آن شهر برگزار می‌کرد. در آن جلسات، بحث‌های سیاسی را طرح و از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد (همان، ص۱۹۴-۱۹۵). یک از اقدامات او در بندرعباس، شرکت و سخنرانی در جلسات انجمن ضد بهاییت بود. آن جلسات به مرکزی برای فعالان مذهبی ـ سیاسی تبدیل شده بود.[۱۸] او همچنین در اعزام برخی از طلاب علوم حوزوی به سیستان و بلوچستان نقش داشت.[۱۹] تداوم این فعالیت‌ها باعث شد که ساواک خواستار دستگیری و اعزام او به کمیته مشترک ضدخرابکاری شود.[۲۰] پیرو آن دستور، حقانی در اول اردیبهشت ۱۳۵۴ دستگیر و به کمیته مذکور اعزام گردید.[۲۱] کمیته مشترک ضدخرابکاری پس از بازجویی‌های مکرر از او در نهایت به این جمع‌بندی رسیدکه «عضویت و فعالیت او در یک گروه خرابکار و برانداز معتقد به مبارزه مسلحانه با هدف نهایی براندازی رژیم مشروطه سلطنتی و برقراری حکومت واحد اسلامی [و] همچنین کسب، تهیه و جمع‌آوری اخبار از داخل کشور برای افراد مخرب خارج از کشور محرز و مسلم است».[۲۲] بنابراین پس از محاکمه، به دوازده سال حبس محکوم شد.[۲۳] این حکم در سال ۱۳۵۵ ش به دو سال و چهار ماه تقلیل یافت و او پس از یازده ماه حبس در زندان قصر، آزاد شد.[۲۴]
حقانی در سال ۱۳۵۶-۱۳۵۷ ش همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، در صدور اعلامیه‌هایی علیه حکومت پهلوی فعال بود و نام او ذیل اعلامیه‌های فوق دیده می‌شود.[۲۵] او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم را بر عهده گرفت. آنگاه به استان هرمزگان رفت و به سمت حاکم شرع و رئیس دادگاه انقلاب اسلامی آن استان منصوب گردید. مدتی هم حاکم شرع و رئیس دادگاه‌های استان سیستان و بلوچستان بود. سپس به درخواست مردم بندرعباس به امامت جمعه آن شهر منصوب گردید.[۲۶] و در نخستین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از سوی مردم بندرعباس به نمایندگی برگزیده شد.[۲۷] وی در سال ۱۳۵۹ش با هدف انجام فعالیت‌های فرهنگی ـ تبلیغی و برای مقابله با تبلیغات علیه جمهوری اسلامی، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی را همراه با جمعی دیگر تأسیس کرد و سپس با حکم امام‌خمینی، به عضویت در شورای عالی آن شورا منصوب شد. مدتی هم دبیری شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی را بر عهده داشت و هم‌زمان دبیر شورای هماهنگی دفتر تحکیم وحدت نیز بود و در دانشگاه تربیت‌معلم نیز تدریس می‌کرد. وی در هفتم تیر ۱۳۶۰ و در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسیدو پیکرش در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده شد.[۲۸]
پانویس
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، هفت ـ هشت [مقدمه]؛ محمدی کرمانشاهی، ۱۳۷۸، ص۱۱-۱۴.
- ↑ همان، ص۱.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۴۶۰.
- ↑ همان، هشت.
- ↑ همان.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، هشت.
- ↑ سیر مبارزات یاران...، ج۳، ص۴۰۸-۴۱۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۳۵، ۱۷۴، ۱۹۴، ۱۹۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، ص۱-۴.
- ↑ همان، ص۶.
- ↑ همان، ص۵.
- ↑ همان، ص۴۳۹-۴۴۰.
- ↑ همان، ص۴۵۵.
- ↑ همان، ص۴۶۳؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، ص۳۱.
- ↑ همان، ص۶۶۴-۶۶۹.
- ↑ همان، ص۸۱.
- ↑ همان، ص۹۰.
- ↑ همان، ص۱۸۱.
- ↑ همان، ص۱۹۶-۱۹۹.
- ↑ دهه پنجاه: خاطرات...، ص۱۳۲.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، ص۲۱۵.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، ص۲۱۹.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، ص۳۰۹.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، ۳۱۰.
- ↑ همان، ۳۱۵-۳۱۷.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۲۲، ۳۳۱، ۴۳۴، ۴۷۳، ۴۷۶، ۴۷۹.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۴، شانزده ـ هفده؛ محمدی کرمانشاهی، ص۱۹.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۵۰.
- ↑ احمدیان، ص۱۳۵.
منابع
- احمدیان، مینا (۱۳۸۳)، شیخان قم، زندگینامه بزرگان مدفون در شیخان کبیر (گلزار شیخان)، قم، دلیل ما.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- دهه پنجاه: خاطرات حسن حسن‌زاده کاشمری، علی خاتمی، محمدکاظم شکری (۱۳۸۷)، تدوین فرامرز شعاع حسینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۳ و ۴، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- محمدی کرمانشاهی، اسماعیل (۱۳۷۸)، «شهید غلامحسین حقانی (رأیت حق)»، مجموعه ستارگان حرم، دفتر پنجم، زائر.
- معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از آغاز انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۴)، کتاب ۳۴، شهید حجت‌الاسلام غلامحسین حقانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.