confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۱۸۸
ویرایش
کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
←شکل‌گیری دفتر قم
(←پیشینه) |
|||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
==شکل‌گیری دفتر قم== | ==شکل‌گیری دفتر قم== | ||
مرجعیت امام‌خمینی در سال ۱۳۴۰ و پس از رحلت مرجع تقلید، سیدحسین بروجردی آغاز شد. ایشان که در محله یخچال‌قاضی قم زندگی می‌کرد | مرجعیت امام‌خمینی در سال ۱۳۴۰ و پس از رحلت مرجع تقلید، سیدحسین بروجردی آغاز شد. ایشان که در محله یخچال‌قاضی قم زندگی می‌کرد {{ببینید|اقامتگاه‌ها}} نخستین اجازه‌نامه در امور حسبیه را هفت روز پس از درگذشت بروجردی در ۱۷ فروردین ۱۳۴۰ صادر کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۶/۱.</ref> {{ببینید|سیدسجاد حججی}} و شاگردان امام‌خمینی رساله عملیه ایشان را با هزینه شخصی منتشر کردند (توسلی، مصاحبه، ۸۹/۲). پس از آغاز مبارزات روحانیت علیه رژیم پهلوی، وجوه شرعیِ دریافتیِ امام‌خمینی که درگذشته نیز به صورت نامرتب وجود داشت، بیشتر شد و پرداخت شهریه ایشان به طلاب، مانند دیگر مراجع وقت گردید.<ref> (یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۳۵۷ ـ ۳۵۸؛ پسندیده، خاطرات، ۲۲۹).</ref> {{ببینید|شهریه امام‌خمینی}} نخستین بار شهاب‌الدین اشراقی داماد امام‌خمینی {{ببینید|شهاب‌الدین اشراقی}} پیگیر امور مرجعیت و تشکیل دفتر برای ایشان بود که با آن موافقت نکرد.<ref> (ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ۱۷۳).</ref> نگارش اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها، پاسخ‌دادن به نامه‌ها و رسید وجوهات را خود امام‌خمینی انجام می‌داد<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۲).</ref> و تنها حسن صانعی {{ببینید|حسن صانعی}} در مدیریت بخشی از کارها چون پذیرایی از میهمانان و دید و بازدیدها به ایشان کمک می‌کرد.<ref> (رسولی محلاتی، خبرگزاری فارس).</ref> | ||
پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و افزایش مراجعات مردم و | پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و افزایش مراجعات مردم و انقلابیان،<ref> (رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۸۶ ـ ۲۸۷؛ رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۱ ـ ۷۰).</ref> سیدهاشم رسولی محلاتی {{ببینید|سیدهاشم رسولی محلاتی}} و سیدمحمد جعفری ورامینی نیز به کارهای مربوط به مرجعیت کمک می‌کردند<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۳).</ref> با آزادی امام‌خمینی در فروردین ۱۳۴۳ و گسترش مراجعه مردم، ایشان افرادی را برای اداره امور برگزید و اتاقی از بیت خود را به آن اختصاص داد.<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۲ ـ ۶۳؛ رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۷/۲).</ref> پس از آن نیز دو اتاقی که برای سکونت فرزند ایشان سیدمصطفی خمینی و همسرش ساخته شده بود، به امور مرجعیت اختصاص داده شد.<ref> (ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ۲۰۳).</ref> و بدین گونه دفتر امام‌خمینی شکل گرفت. | ||
دفتر امام‌خمینی سه بخش داشت: پاسخ به نامه‌ها، رسید وجوهات و بخش اجازات و استفتائات که به دلیل خط خوب و انشای رسولی محلاتی که مورد تأیید امام‌خمینی بود، بر عهده وی گذاشته شد (رسولی محلاتی، مشکوة، ۱۷۰ ـ ۱۷۱؛ رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲/ | دفتر امام‌خمینی سه بخش داشت: پاسخ به نامه‌ها، رسید وجوهات و بخش اجازات و استفتائات که به دلیل خط خوب و انشای رسولی محلاتی که مورد تأیید امام‌خمینی بود، بر عهده وی گذاشته شد<ref> (رسولی محلاتی، مشکوة، ۱۷۰ ـ ۱۷۱؛ رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۷/۲).</ref> و او همه فعالیت‌ها را در دفتری مخصوص ثبت می‌کرد.<ref> رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۷/۲).</ref> هزینه‌ها و تدارکات دفتر را ورامینی انجام می‌داد و تنظیم دیدارها بر عهده حسن صانعی بود<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۳).</ref> و محمدرضا توسلی {{ببینید|محمدرضا توسلی}} نیز با دفتر همکاری می‌کرد.<ref> (انصاری، حمید، زنده عشق، ۱۹).</ref> | ||
===دفتر قم پس از تبعید=== | ===دفتر قم پس از تبعید=== | ||
با تبعید امام‌خمینی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به ترکیه و بازداشت سیدمصطفی خمینی، دفتر امام‌خمینی به مدت کوتاهی بسته شد؛ ولی با رفع موانع، به‌تدریج فعالیت خود را با مسئولیت محمدصادق تهرانی (کرباسچی) وکیل امام‌خمینی آغاز کرد (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۴). با بازداشت و تبعید | با تبعید امام‌خمینی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به ترکیه و بازداشت سیدمصطفی خمینی، دفتر امام‌خمینی به مدت کوتاهی بسته شد؛ ولی با رفع موانع، به‌تدریج فعالیت خود را با مسئولیت محمدصادق تهرانی (کرباسچی) وکیل امام‌خمینی آغاز کرد.<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۴).</ref> با بازداشت و تبعید تهرانی، {{ببینید|محمدصادق تهرانی}} پس از مدت کوتاهی دفتر با مسئولیت علی‌اکبر اسلامی تربتی، دیگر وکیل امام‌خمینی، به فعالیت خود ادامه داد، اما او نیز پس از زمانی کوتاه تبعید شد<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۵).</ref> و شهاب‌الدین اشراقی به نمایندگی از امام‌خمینی امور دفتر را بر عهده گرفت.<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۵؛ ربانی املشی، ۹۲؛ حنیف، زندگینامه آیت‌الله شهاب‌الدین اشراقی، ۶۹/۱).</ref> با تبعید اشراقی در اردیبهشت ۱۳۴۵ از قم، مرتضی حائری یزدی پدر همسر سیدمصطفی خمینی قصد داشت مسئولیت دفتر را بر عهده گیرد که سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) مانع از آن شد.<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱).</ref> | ||
یکی از یاران امام‌خمینی تلاش کرد که سیدمرتضی پسندیده، برادر امام‌خمینی در قم مستقر شود و امور دفتر را بر عهده بگیرد (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۷) و در مدت حضور وی در دفتر قم، با همکاری علی محفوظی، احمد احمدی و مظاهری از دیگر اعضای دفتر، کارها پیش می‌رفت (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱). دفتر امام‌خمینی به دقت زیر نظر رژیم بود و گزارش تمام رفت و آمدها و مراسم سوگواری که در این خانه برگزار می‌شد با جزئیات در اسناد ساواک آمده‌است (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۵ | یکی از یاران امام‌خمینی تلاش کرد که سیدمرتضی پسندیده، برادر امام‌خمینی در قم مستقر شود و امور دفتر را بر عهده بگیرد<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۷).</ref> و در مدت حضور وی در دفتر قم، با همکاری علی محفوظی، احمد احمدی و مظاهری از دیگر اعضای دفتر، کارها پیش می‌رفت.<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱).</ref> دفتر امام‌خمینی به دقت زیر نظر رژیم بود و گزارش تمام رفت و آمدها و مراسم سوگواری که در این خانه برگزار می‌شد با جزئیات در اسناد ساواک آمده‌است.<ref> (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۵۷۳/۱۵ ـ ۶۲۹).</ref> ساواک در مهر ۱۳۴۶ می‌خواست دفتر امام‌خمینی را تعطیل کند؛ اما پسندیده با آگاهی از این تصمیم در ۱۳۴۶/۷/۱۶، مجلس عزاداری دهه فاطمیه را در دفتر بر پا کرد<ref> (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۲۵/۱۵ ـ ۱۲۶).</ref> و ساواک نیز وی را از قم تبعید کرد.<ref> (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۲۸/۱۵ ـ ۱۲۹).</ref> | ||
نیروهای امنیتی در سال ۱۳۴۶ با هجوم به دفتر و بیت و کتابخانه امام‌خمینی در خیابان حجتیه اسناد و مدارک را با خود بردند و رفت و آمد به بیت و کتابخانه را ممنوع کردند (مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۵ | نیروهای امنیتی در سال ۱۳۴۶ با هجوم به دفتر و بیت و کتابخانه امام‌خمینی در خیابان حجتیه اسناد و مدارک را با خود بردند و رفت و آمد به بیت و کتابخانه را ممنوع کردند.<ref> (مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۵۸۸/۱۵ ـ ۵۸۹، ۵۹۴ ـ ۵۹۵ و ۵۹۸).</ref> با تعطیلی دفتر، شهریه امام‌خمینی با هماهنگی حسن صانعی<ref> (روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۹۲/۲).</ref> به نام میرزااحمد آشتیانی {{ببینید|میرزااحمد آشتیانی}} و پس از ایشان به نام فرزندش میرزاباقر آشتیانی پرداخت می‌شد.<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۲۵۷، ۳۳۹ و ۳۴۵؛ طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۳۹).</ref> {{ببینید|شهریه امام‌خمینی}} پسندیده در ۱۳۴۹/۱۰/۱۸ از تبعیدگاه به قم بازگشت و با برپاکردن جشن میلاد امام‌رضا(ع) در دفتر، فعالیت دفتر دوباره آغاز شد<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۱۸۰)</ref> و به‌رغم خواست ساواک و تبعید چندباره، وی به نمایندگی از امام‌خمینی ریاست و کارهای دفتر قم را بر عهده گرفت.<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۱۹۷ ـ ۲۰۸؛ یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۳۵۹ ـ ۳۶۰).</ref> توسلی نیز به وی کمک می‌کرد.<ref> (انصاری، حمید، زنده عشق، ۱۵ ـ ۱۶).</ref> ریاست پسندیده بر دفتر در قم تا اردیبهشت ۱۳۵۷ ادامه داشت.<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۴۱۳ ـ ۴۱۶).</ref> امام‌خمینی در ۱۳۵۴/۴/۹ مهر و امضای پسندیده را به منزله مهر و امضای خود شمرد و وکالت او را تأیید کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹۵/۳.</ref> اما ساواک برای برهم‌زدن فعالیت‌های دفتر، پسندیده را دوباره تبعید کرد<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۴۲۳).</ref> و محمدصادق تهرانی دوباره کارهای مالی دفتر را بر عهده گرفت.<ref> (رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۴).</ref> | ||
دفتر امام‌خمینی افزون بر شهریه‌دادن به برگزاری امتحان برای طلاب حوزه قم اقدام و از برخی از فضلا و مدرسان برای تدریس سطح و خارج فقه دعوت کرد.<ref> (شریفی، مصاحبه، ۱۳).</ref> امام‌خمینی در تیر ۱۳۵۷ شهاب‌الدین اشراقی را وکیل خود و مسئول دفتر قم قرار داد و دیگران را به همکاری با وی سفارش کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۲۸/۳؛ حنیف، زندگینامه آیت‌الله شهاب‌الدین اشراقی، ۱۶۵/۱.</ref> با هجرت ایشان به فرانسه، اشراقی راهی پاریس شد<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۴۸۹).</ref> و پسندیده دوباره با نادیده‌گرفتن حکم تبعید، به قم برگشت و در دفتر مستقر شد.<ref> (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۴۹۱ ـ ۴۹۲).</ref> | |||
==دفتر نجف== | ==دفتر نجف== | ||
امام‌خمینی پس از انتقال از ترکیه به نجف در سال ۱۳۴۴ در آغاز با بازگشایی دفتر و پرداخت شهریه در نجف موافق نبود (فلاحی، ۱۷۸)؛ ولی در نهایت دفتر نجف با محوریت سیدمصطفی خمینی در کنار بیت ایشان تشکیل شد (حضور، مجله، ۶۴ ـ ۶۵). پاسخ به استفتائات بر عهده سیدعباس خاتم یزدی (← مقاله خاتم یزدی، سیدعباس)، غلامرضا رضوانی (← مقاله رضوانی، غلامرضا) و سیدجعفر کریمی (← مقاله کریمی، سیدجعفر) بود. مدتی نیز محمدحسن قدیری (← مقاله قدیری، محمدحسن) با این گروه همکاری می‌کرد (رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۱ و ۳؛ کریمی). نصرالله خلخالی (← مقاله خلخالی، نصرالله) و محی‌الدین فرقانی نیز از اعضای فعال دفتر بودند (رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۳). فرقانی از فضلای افغانیِ همراه امام‌خمینی بود و ایشان را دررفتن به حرم همراهی می‌کرد (طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۲۶). | امام‌خمینی پس از انتقال از ترکیه به نجف در سال ۱۳۴۴ در آغاز با بازگشایی دفتر و پرداخت شهریه در نجف موافق نبود (فلاحی، ۱۷۸)؛ ولی در نهایت دفتر نجف با محوریت سیدمصطفی خمینی در کنار بیت ایشان تشکیل شد (حضور، مجله، ۶۴ ـ ۶۵). پاسخ به استفتائات بر عهده سیدعباس خاتم یزدی (← مقاله خاتم یزدی، سیدعباس)، غلامرضا رضوانی (← مقاله رضوانی، غلامرضا) و سیدجعفر کریمی (← مقاله کریمی، سیدجعفر) بود. مدتی نیز محمدحسن قدیری (← مقاله قدیری، محمدحسن) با این گروه همکاری می‌کرد (رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۱ و ۳؛ کریمی). نصرالله خلخالی (← مقاله خلخالی، نصرالله) و محی‌الدین فرقانی نیز از اعضای فعال دفتر بودند (رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۳). فرقانی از فضلای افغانیِ همراه امام‌خمینی بود و ایشان را دررفتن به حرم همراهی می‌کرد (طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۲۶). | ||