ازلیت فعل باری و حدوث عالم (کتاب)
ازلیت فعل باری و حدوث عالم (مقایسه دیدگاه ملاصدرا و امام‌خمینی) کتابی به قلم اسماعیل دانش است که به مسئله ماهیت حدوث عالم پرداخته و چهره جدیدی از بحث ربط حادث به قدیم و متغیر به ثابت را از دیدگاه امام‌خمینی بیان می‌کند. این کتاب در سال ۱۳۹۶ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
مؤلف
اسماعیل دانش، متولد ۱۳۴۹ش، دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، عضو هیئت‌رئیسه انجمن علمی پژوهشی کلام اسلامی مجتمع آموزش عالی فقه می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا و ساختار
کتاب ازلیت فعل باری و حدوث عالم، مجموعه‌ای از نظرات بدیع امام‌خمینی را پیرامون مسائلی چون صفات الهی، حقیقت اراده، حدوث زمانی گردآوری نموده که با مقایسه نظرات دیگر فلاسفه جایگاه و آرای امام‌خمینی را آشکار نموده است. همچنین نویسنده کتاب، نقد و نظرات خود را بر مطالب فلاسفه افزوده است.[۱] در این پژوهش حاضر آمده خداوند فاعل ازلی است پس عالم که فعل حق تعالی است، ازلی و همیشگی است. یکی از مسائل مهم مورد توجه این بحث، مسئله ربط حادث به قدیم و مسئله ربط متغیر به ثابت است که مسئله ربط حادث به قدیم از فروعات حدوث و قدم و مسئله ربط متغیر به ثابت از توابع مبحث علت و معلول است؛ لکن امام‌خمینی همسو با ملاصدرا این دو این دو بحث را یکجا مطرح کرده است و معتقد است که این دو اشکال نزدیک به یکدیگر هستند پس جواب آنها هم قریب به هم می‌باشند.[۲] در مسئله ازلیت فعل باری و حدوث عالم، علاوه بر این افق جدید، در موضوعات گوناگون بحث فلسفه و عرفان برای هر محققی گشوده می‌شود. امام‌خمینی در این بحث، تلاش دارد راه‌حل‌هایی از سوی فلسفه مشاء و مکتب صدرایی تبیین کند و بر اساس مبانی خودش نیز راه‌کاری جدید و تازه ارائه دهد.
اثر حاضر از یک مقدمه و در شش فصل سامان یافته است. فصل اول درباره کلیات مباحث حدوث و قدم عالم نظیر حدوث و قدم، اقسام آن می‌باشد. فصل دوم درباره پیشینه بحث حدوث و قدم زمانی عالم، نقد شیخ‌الرئیس بر دلایل متکلمان بر حدود زمانی عالم، چگونگی پیدایش نظریه دهری می‌باشد. فصل سوم درباره فاعلیت خدا از دیدگاه امام‌خمینی و ملاصدرا و چگونگی رابطه موجودات با فعالیت الهی، فاعل بالتجلی و دیدگاه امام‌خمینی است. فصل چهارم درباره افعال خداوند از دیدگاه امام‌خمینی و ملاصدرا می‌باشد. فصل پنجم در بیان حدوث عالم از دیدگاه امام‌خمینی و ملاصدرا است. همچنین به بیان دلیل بر حدوث عالم و تجدد امثال، حدوث اسمی و حدوث زمانی عالم نیز پرداخته است. و فصل ششم در بیان چگونگی ربط حادث به قدیم از دیدگاه امام‌خمینی و ملاصدرا می‌باشد. همچنین در بیان سنخیت علت و معلول و راه حل‌های امام‌خمینی، تبیین راه‌حلّ مشاء، تبیین راه‌حلّ ملاصدرا و بیان مسلک عرفانی در این زمینه پرداخته است.
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب ازلیت فعل باری و حدوث عالم، در سال ۱۳۹۶ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- دانش، اسماعیل، ازلیت فعل باری و حدوث عالم، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۶ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.