نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی (کتاب)
نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، کتابی به قلم رضا حسینی‌فر است که به تبیین خاستگاه و جایگاه عرفان امام‌خمینی و معرفی اندیشه‌های عرفانی سلوکی امام‌خمینی پرداخته است همچنین اشاره به برخی نوآوری‌ها و ابتکارات ایشان می‌باشد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج منتشر شده است.
مؤلف
رضا حسینی‌فر، متولد ۱۳۵۶ش، نویسنده و عضو هیئت‌علمی و استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز می‌باشد
محتوا
در کتاب نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی آمده، امام‌خمینی اگرچه فقیه، ادیب و فیلسوف است؛ اما بنیادی‌ترین وجهه که سنگ‌بنای نافذ هستی‌شناسی او را رقم می‌زند، عرفان ایشان است.[۱] در این پژوهش پس از بررسی اجمالی درباره مقام بی‌مقامی ذات باری تعالی از نگاه امام‌خمینی، زمینه اولیه را برای ورود به مباحث اسماء و صفات الهی فراهم کرده و به تعریف اسم عرفانی در نگاه امام می‌پردازد.[۲]
امام‌خمینی برخلاف قاضی‌سعید قمی بر این باور است که کثرت صفات را نباید و نمی‌توان انکار کرد؛ لکن این تکثر، بازگشتی ویژه به وحدت متعالی ذات دارد.[۳] در این اثر آمده است که امام‌خمینی با بهره‌گیری از مقام احدیت جمعی و هویت اندماجی کثرات در آن مقام، به بررسی وجه جمع بین آیات و احادیث مربوط به صفات الهی می‌پردازد و معتقد است نباید چنین پنداشت که در حضرت اسماء و اعیان، تکثری واقعی یا تحول و تغییری و تمایزی مستقل از ذات حق، تحقق دارد [۴] در بخشی از این کتاب آمده که امام‌خمینی به برخی از حجاب‌های ظلمانی اشاره کرده و خروج سالک را از این حجاب‌ها و گذر از این موانع را توجیه می‌کند؛ زیرا خطر گرفتار آمدن یا گرفتار ماندن در چنین حجاب‌هایی موجب می‌شود که نخستین گام مسیر انسانیت محقق نشود [۵] ایشان در آثار خود درباره چهار سفر کلی برای سالک تحت عنوان «اسفار اربعه» مطالب دقیق و قابل توجهی دارد و در این زمینه نوآوری‌های نیز دارند [۶] حضرت امام با توجه به اعتبارهای مختلفی که درباره تعداد منازل دارد، مباحث سلوکی را پیش کشیده است. با این وجود به نظر می‌رسد مباحث مربوط به منازل و مقامات، آنگونه که دل‌مشغولی برخی عارفانه است، دل‌مشغولی جدی ایشان نبوده است. ایشان حتی پس از اشاره به اقوال مختلف در تعداد منازل و مقامات، بی‌آنکه قولی را برگزیند و مبنای خود قرار دهند، تفاوت‌ها را اعتبار می‌دانند و از هر یک از اقوال، به مناسبت بهره می‌گیرد [۷]
این عدم اهتمام دو گونه تفسیر دارد؛ نخست آنکه امام‌خمینی وارد مباحث تخصصی نشده و تنها فقط اشاره‌ای به مباحث کرده است. دوم آنکه عدم ورود امام به این مباحث بر اساس نگاه خاص و بدیع ایشان به مباحث سلوکی است؛ از این رو از بحث پیرامون تعداد مقامات و نحوه چینش و تقدم و تأخر آنها صرف‌نظر کرده است.[۸]
ساختار
کتاب نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، از یک مقدمه و پنج فصل سامان یافته است:
- فصل اول درباره کلیات و نگاهی گذرا به انسان و سیر عرفانی او و تقسیم عرفان نظری و عملی می‌باشد.
- فصل دوم درباره خاستگاه عرفان اسلامی و رابطه آن با سایر علوم دینی، رابطه عرفان با شریعت و تحلیل مسئله سقوط تکالیف، سخن به میان آمده است.
- فصل سوم درباره حقیقت هستی و هستی حقیقی، وحدت شخصی وجود، نظام تشکیک در عرفان و تقسیم فیوضات الهی به فیض اقدس و فیض مقدس می‌باشد.
- فصل چهارم درباره اسماء و صفات الهی، سلسله مراتب طولی اسماء، رابطه اسماء و اعیان ثابته، عوالم پنج‌گانه یا حضرات خَمس می‌باشد.
- فصل پنجم درباره پیش‌درآمدی بر سلوک عرفانی و سیر روحانی و سلوک معنوی انسان، ضرورت توجه به منازل و مقامات، سخن به میان آمده است.
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، در سال ۱۳۹۲ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است.
پانویس
- ↑ حسینی‌فر، نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، مقدمه.
- ↑ امام‌خمینی، شرح دعاء السحر، ص۷۲-۷۳.
- ↑ امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ص۲۳-۲۴.
- ↑ (امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ص۲۵؛ حسینی‌فر، نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، ص۹۰-۹۱.
- ↑ حسینی‌فر، نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، ص۱۳۷.
- ↑ امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ص۸۸.
- ↑ امام‌خمینی، سر الصلاة، ص۵ و ۶۵.
- ↑ حسینی‌فر، نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، ص۱۵۵-۱۵۷.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، سرّ الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- حسینی‌فر، رضا، نگاهی به اندیشه عرفانی امام‌خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.