عباس محفوظی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۰۶ش |
| زادگاه | رودسر گیلان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، علی‌اکبر مشکینی، محمد صدوقی، حسینعلی منتظری، عبدالجواد جبل‌عاملی، مرتضی حائری یزدی، میرزا محمد مجاهدی تبریزی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، سیدحسین بروجردی، امام‌خمینی، سیدمحمد محقق داماد، سیدمحمدرضا گلپایگانی، میرزا هاشم آملی و عباسعلی شاهرودی، علامه طباطبایی و... |
| محل تحصیل | رودسر و قم |
| سایر | مرجع تقلید |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی، نماینده مجلس خبرگان رهبری و... |
| اجتماعی | مقسم شهریه امام‌خمینی، مسئول دفتر محمدتقی بهجت، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی و... |
| وبگاه رسمی | |
عباس محفوظی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
تولد و تحصیل
عباس محفوظی معروف به محفوظی گیلانی در سال ۱۳۰۶ش در رودسر گیلان به دنیا آمد. او دوره ابتدایی را در آنجا به پایان رساند و پس از یک سال تحصیل در دبیرستانی در رودسر، به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و وارد حوزه علمیه زادگاهش شد و مقدمات و بخشی از دروس سطح را در آنجا و نزد میرزا هادی روحانی خواند. او سپس به قم رفت و دروس سطح را در حوزه علمیه آنجا نزد میرزا علی راسخی، حسین زرندی، نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، علی‌اکبر مشکینی، محمد صدوقی یزدی، سیدمحمدحسین درچه‌ای، حسینعلی منتظری، عبدالجواد جبل‌عاملی اصفهانی، مرتضی حائری یزدی، میرزا محمد مجاهدی تبریزی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی تکمیل کرد.[۱] آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج فقه سیدحسین طباطبایی بروجردی استفاده کرد.[۲]
محفوظی در درس خارج اصول هم از شاگردان امام‌خمینی بود و در مساجد سلماسی و اعظم قم در آن درس شرکت می‌کرد.[۳] بنابراین می‌توان گفت که تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ در درس ایشان حاضر می‌شده است.[۴] او به گفته مؤلف گنجینه دانشمندان، «مورد توجه مخصوص معظم‌له قرار گرفته و از اصحاب خاص ایشان به شمار می‌رفت».[۵] و امام‌خمینی به برخی از افرادی که توسط او معرفی شده بودند، اجازاتی در امور شرعی داد.[۶]
عباس محفوظی مدتی هم در درس خارج فقه و اصول سیدمحمد محقق داماد حضور یافت و علاوه بر آن از درس‌های خارج فقه و اصول سیدمحمدرضا گلپایگانی، میرزا هاشم آملی و عباسعلی شاهرودی نیز استفاده می‌کرد. او فلسفه ملاصدرا را هم نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی فراگرفت.[۷] و علاوه بر آن در درس الهیات شفای علامه طباطبایی شرکت می‌کرد که دو سال ادامه داشت.[۸]
فعالیت سیاسی
محفوظی در دوره ملی شدن صنعت نفت، همراه با برخی از طلاب علوم حوزوی ازجمله محمد محمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی و... مجمعی سیاسی با هدف فعالیت سیاسی تشکیل داد. از دیگر اهداف آن مجمع، تلاش برای اصلاح امور حوزه علمیه قم بود.[۹]
وی با آغاز نهضت اسلامی در سال ۱۳۴۱ش به مبارزه با حکومت پهلوی همسو با امام‌خمینی روی آورد و پس از انتشار اعلامیه حضرت امام‌خمینی علیه لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه با محمد محمدی گیلانی اعلامیه‌ها را در استان‌های گیلان و مازندران، به‌ویژه شهرهای چالوس، تنکابن، بندر انزلی و... پخش می‌کردند. او همچنین همراه با تنی چند از شاگردان امام‌خمینی در انتشار نخستین رساله عملیه ایشان با عنوان نجاه العباد نقش داشت. محفوظی روز دوم فروردین ۱۳۴۲ در مدرسه فیضیه قم حضور داشت و در آن روز بود که مأموران حکومت پهلوی به مدرسه مزبور یورش بردند و او شاهد آن یورش بود.[۱۰] در فروردین ۱۳۴۳ و با بازگشت امام‌خمینی به قم، همراه با طلاب گیلانی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به روحانیان برجسته گیلان، آزادی و بازگشت امام‌خمینی به قم را به آنان تبریک گفت.[۱۱] در خرداد همان سال ساواک در گزارشی اعلام کرد که محفوظی همراه با تعدادی از روحانیان به نفع امام‌خمینی تبلیغ می‌کنند.[۱۲] او همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم اعلامیه‌هایی را در حمایت از امام‌خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی امضا می‌کرد.[۱۳]
عباس محفوظی پس از عزیمت امام‌خمینی به نجف اشرف، پیام تبریکی به ایشان به سبب تشرف به جوار حرم امام علی(ع) ارسال کرد.[۱۴] و سپس همراه با طلاب رودسری حوزه علمیه قم نامه‌ای به امام‌خمینی فرستادند و بازگشت ایشان را به کشور خواستار شدند.[۱۵] بر اساس گزارش ساواک، او در سال ۱۳۴۴ش به توزیع شهریه امام‌خمینی در میان طلاب حوزه علمیه قم می‌پرداخت.[۱۶] و در سال ۱۳۴۵ش نیز ساواک از او با عنوان «مقسم خمینی» نام برد.[۱۷] ساواک همچنین در گزارشی دیگر محفوظی را «دفتردار شهریه طلاب قم در منزل [امام] خمینی» نامید [۱۸] و در سال ۱۳۴۷ش نیز او را به‌عنوان نماینده امام‌خمینی در رشت معرفی کرد.[۱۹] او پس از تبعید شهاب‌الدین اشراقی، وکیل امام‌خمینی از قم به همدان، در جلسه‌ای برای تنظیم اعلامیه‌ای در تقبیح آن شرکت داشت. اعلامیه فوق پس از تنظیم برای تکثیر به تهران ارسال گردید.[۲۰] به سبب این فعالیت‌ها ساواک او را یکی از محرکان اصلی طلاب علیه حکومت پهلوی خواند.[۲۱] او در همان سال همراه با محمد محمدی گیلانی و عبدالله جوادی آملی، اعلامیه‌ای از امام‌خمینی را برای چاپ به تهران انتقال دادند که ساواک متوجه این اقدام شد و به همین سبب خواستار دستگیری آنان شد.[۲۲] گویا آنان موفق به چاپ آن اعلامیه در تهران نشده و به همین علت اعلامیه فوق را برای چاپ به رودسر برده بودند[۲۳]
محفوظی در سال ۱۳۴۹ش ازجمله روحانیانی بود که تلگراف تسلیت به امام‌خمینی (به مناسبت رحلت سیدمحسن حکیم) ارسال کرد.[۲۴] ساواک در گزارشی درباره عباس محفوظی در سال ۱۳۵۲ش، از او با عنوان یکی از روحانیان ناراحت و اخلالگر و طرفدار امام‌خمینی در قم نام برد که در فعالیت‌های ضدامنیتی و تحریک طلاب علوم حوزوی به شورش و بلوا دخالت دارد. به همین سبب وضعیت او در کمیسیون امنیت اجتماعی قم مورد بررسی قرار گرفت و به سه سال تبعید در رفسنجان محکوم شد. او که هم‌زمان ممنوع‌المنبر بود، پس از اطلاع از حکم متواری شد[۲۵] و ساواک در دستوری، خواستار دستگیری و اعزام او به محل تبعید شد.[۲۶] او در اوایل مهر آن سال دستگیر و به رفسنجان اعزام شد و در آنجا در خانه شیخ عباس پورمحمدی سکنی گزید. او تأثیر زیادی در انسجام روحانیان رفسنجان داشت.[۲۷] و جلسات تفسیر قرآن را در مسجد سقاخانه آن شهر برگزار می‌کرد.[۲۸] وی در سال ۱۳۵۳ش نیز از سوی ساواک ممنوع‌المنبر شد. ساواک در آن گزارش محل سکونت او را شهر گلپایگان قید کرده بود.[۲۹]
عباس محفوظی در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ش در صدور اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم نقش داشت و امضای او زیر اغلب آن اعلامیه‌ها دیده می‌شود.[۳۰] علاوه بر آن در مناسبت‌های مختلف به رودسر می‌رفت و به سخنرانی انتقادی در مساجد آن شهر علیه حکومت پهلوی ادامه می‌داد.[۳۱] به سبب این سخنرانی‌ها، ساواک در مرداد ۱۳۵۷ از او با عنوان یکی از افرادی که در فعالیت‌های «آشوبگرانه» نقش دارد نام برد[۳۲] و به همین علت رفتارش تحت مراقبت ساواک قرار داشت.[۳۳] در ۳۰ مهر ۱۳۵۷ش ساواک قم از او با عنوان یکی از طرفداران امام‌خمینی نام برد و مشخصات و محل دقیق سکونت او را به اداره کل سوم ساواک ارسال کرد.[۳۴]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به سمت نمایندگی آیت‌الله منتظری در دانشگاه تهران منصوب شد و پس از رحلت امام‌خمینی، به عضویت شورای مرکزی نمایندگان رهبری در دانشگاه‌ها درآمد.[۳۵] مدتی هم در شورای انقلاب فرهنگی، عضو هیئت مرکزی گزینش استاد بود.[۳۶] او در اولین و دومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری، به نمایندگی از مردم گیلان به آن مجلس راه یافت.[۳۷] سپس با حکم سیدعلی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب شد.[۳۸] در سومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری نیز برای بار سوم، به‌عنوان نماینده مردم استان گیلان در مجلس مذکور انتخاب شد.[۳۹] او که مدت‌ها مسئول دفتر محمدتقی بهجت بود، پس از درگذشت ایشان، رساله عملیه‌اش را انتشار داد و از مراجع تقلید محسوب می‌شد و به توزیع شهریه بر اساس دفتر شهریه امام‌خمینی در حوزه علمیه قم می‌پرداخت.[۴۰]
ایشان در ۲۰ شهریور ۱۴۰۳ در سن ۹۶ سالگی و به علت کهولت سن دار دنیا را وداع ګفت و پس از تشیع، در حرم حضرت معصومه قم به خاک سپرده شد.
پانویس
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون، ج۳، ص۳۷۱ـ۳۷۲.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۲۱۴.
- ↑ «حراست از اندیشه امام»، ص۳.
- ↑ «حراست از اندیشه امام»، ص۳.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۲۱۴.
- ↑ صحیفه امام، ج ۱، ص۴۵۰، ۴۷۱، ۴۷۶، ۴۷۷، ۴۸۸، ۴۹۸، ۵۰۶.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون، ج۳، ص۲۷۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله محمد مومن، ص۵۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ص۸۸-۸۹.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون، ج۳، ص۲۷۳.
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ج۱، ص۵۲.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۲، ص۳۸۹.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۲، ص۸۰-۸۳، ۲۱۴-۲۱۵ ۲۳۱-۲۳۶، ج۳، ص۱۴۲-۱۴۳، ۴۰۸-۴۱۰؛ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۱، ص۶۴۲؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۶ـ۱۰۴، ۱۰۹ـ ۱۱۰، ۱۲۸ ـ ۱۳۰، ۱۶۱ ـ ۱۶۳، ۱۶۴ ـ ۱۶۵، ۱۷۳ ـ ۱۷۵، ۱۸۵ ـ ۱۸۸؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۲۷-۲۸، ۵۶-۵۷، ۵۹، ۶۰، ۶۶-۶۷، ۸۴-۸۶، ۱۱۵.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۳۲۱.
- ↑ روحانی، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۱۲۸.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ص۶۲.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۳، ص۴۴۴.
- ↑ سیر سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۴، ص۲۶۶.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۶، ص۸۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۶، ص۸۷.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۸۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۱، ص۹۵-۹۶.
- ↑ (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۱، ص۱۰۱؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۵، ص۳۶۶.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۶، ص۴۸۸؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۱۱۶.
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ج۱، ص۳۵۰.
- ↑ صفری، انقلاب اسلامی در رفسنجان، ص۲۲۰-۲۲۴.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۲۳۲.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۳، ص۱۷۱.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۳۰، ۲۳۹، ۲۵۱، ۲۶۸، ۲۷۲، ۲۹۹، ۳۲۲، ۳۳۱، ۴۰۵، ۴۲۰، ۴۲۷، ۴۳۴، ۴۳۹، ۴۵۰، ۴۶۲، ۴۷۳، ۴۷۶، ۴۷۸، ۴۷۹، ۴۸۱، ۴۹۱، ۴۹۷، ۵۰۷، ۵۲۱، ۵۲۲، ۵۲۵، ۵۲۹، ۵۳۴.
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ص۲۵۹ و ۲۷۹.
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، ص۳۰۰.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۲۹۵-۲۹۸.
- ↑ خبرگان ملت، ص۵۸۸ و ۵۹۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۴۸.
- ↑ خبرگان ملت، ص۵۸۸ و ۵۹۴.
- ↑ خاطرات پانزده خرداد، ص۳۶۹.
- ↑ خبرگان ملت، ص۵۹۸.
- ↑ «گزارشی از یازده ماه اداره انقلاب از منزل امام در قم»، ص۳.
منابع
- آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان (۱۳۸۹)، ج۱ و ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون (۱۳۸۵)، ج۳: زندگینامه اعضا، تدوین: سیدمحسن صالح، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «حراست از اندیشه امام (۵): آیت‌الله‌العظمی عباس محفوظ: هنوز امام چهره ناشناخته‌ای است» (۱۳۹۳)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۳۴، ۲۰ شهریور.
- خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی (۱۳۸۵)، تدوین: دکتر غلامرضا خواجه‌سروی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خاطرات پانزده خرداد (۱۳۷۶)، به کوشش علی باقری، دفتر ششم، تهران، حوزه هنری.
- خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر دوم، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۱، بی‌جا، دارالفکر ـ دارالعلم.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی(س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۳، ۳، ۴، ۵ و ۶، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، ۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صفری، حسین (۱۳۸۸)، انقلاب اسلامی در رفسنجان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «گزارشی از یازده ماه اداره انقلاب از منزل امام در قم: حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ محمدحسین شریفی: امام فرموده بودند میزان شهریه، دوسوم شهریه آیت‌الله حکیم باشد» (۱۳۹۲)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۰۷، ۸ اسفند.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۱)، کتاب ۲۱: شرح مبارزات حصرت آیت‌الله حاج شیخ محمدمهدی ربانی املشی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۳۶: آیت‌الله شیخ محمدصادق صادقی گیوی (صادق خلخالی) (۱۳۸۴)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۰)، کتاب ۴۳: حجت‌الاسلام حاج شیخ محمد تعمیرکاری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۵)، کتاب ۵۹: آیت‌الله حاج سیدمحمدصادق لواسانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.