جعفر اشراقی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جعفر افروغ اشراقی |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۴ش |
| زادگاه | تبریز، ایران |
| تاریخ وفات | بهمن ۱۳۷۹ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س)، قم |
| شهر وفات | قم، ایران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدصدرالدین صدر، سیدمحمدتقی خوانساری، میرزا آقا رضی تبریزی، محمدحسین کاشف‌الغطا، سیدحسین بروجردی |
| محل تحصیل | تبریز، قم و نجف |
| اجازه اجتهاد از | محمدحسین کاشف‌الغطا |
| تألیفات | تقریرات درس فقه آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری، کشکول، دیوان اشعار فارسی و عربی |
| سایر | حافظ قرآن، تدریس در مسجد آقا تبریز |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی |
| اجتماعی | مؤسس محافل علمی و دینی در تبریز |
جعفر اشراقی، از شاگردان درس سطح و فلسفه امام‌خمینی.
زادگاه و تحصیل
جعفر افروغ معروف به اشراقی در سال ۱۲۹۴ش در محله نوبر شهر تبریز و در خانواده‌ای کاسب‌پیشه به دنیا آمد.[۱]
او خواندن و نوشتن را در تبریز و در مکتب‌خانه میرزا ابوالقاسم گرگری در مسجد مدینه تبریز فراگرفت و سپس به تحصیل دروس حوزوی در مدرسه طالبیه تبریز پرداخت. مقدمات را در آن مدرسه و نزد سیداسماعیل شنب‌غازانی و میرزا علی اهری خواند و در سال ۱۳۱۳ ش به قم رفت.[۲] در حوزه علمیه قم ابتدا دروس سطح را نزد میرزا محمدعلی ادیب تهرانی، سیداحمد لواسانی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، امام‌خمینی،[۳] میرزا محمد همدانی و میرزا عسگر همدانی آموخت.[۴] هم‌زمان به تحصیل علوم عقلی نیز می‌پرداخت و در سال ۱۳۲۰ ش همراه با عده‌ای معدود، در درس اسفار اربعه امام‌خمینی شرکت می‌کرد.[۵] وی به احتمال زیاد، در سال‌های پایانی دهه ۱۳۲۰ در آن درس حضور می‌یافت. مدتی هم در درس فلسفه میرزا خلیل کمره‌ای شرکت کرد.[۶] آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدصدرالدین صدر، سیدمحمدتقی خوانساری و میرزا آقا رضی تبریزی حاضر شد. سپس به نجف اشرف رفت و در دوره حضور کوتاه‌مدتش در آن شهر، از درس خارج آیت‌الله شیخ محمدحسین کاشف‌الغطا بهره‌مند شد.[۷] و سپس به کشور بازگشت. با ورود آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی به قم، در محضر درس ایشان حاضر شد و مدت ده سال از درس خارج فقه و اصول ایشان استفاده کرد.[۸]
جعفر اشراقی که از آیت‌الله شیخ محمدحسین کاشف‌الغطا اجازه اجتهاد و از آیات هبه‌الدین شهرستانی، سیدعبدالحسین شرف‌الدین، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، شیخ فضل‌الله زنجانی، سیداحمد حسینی زنجانی، سیدابوالقاسم خویی، سیدحسین طباطبایی بروجردی، میرزا ابوعبدالله زنجانی، سیدابوالحسن اصفهانی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، شیخ آقابزرگ تهرانی و سیدمحمد حجت کوه‌کمری اجازاتی در امور شرعی دریافت کرده بود.[۹]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
در سال ۱۳۳۲ش به تبریز بازگشت و به اقامه نماز جماعت و تدریس در مسجد آقا ـ از مساجد قدیمی و بزرگ تبریز ـ پرداخت.[۱۰] او از روحانیانی بود که به مباحث جدید اهمیت زیادی می‌داد و در زمان تحصیل در قم، همراه با آیات سیدرضا صدر، سیدمحمود علایی طالقانی و سیدعزالدین حسینی زنجانی، درس جامعه‌شناسی را از کتاب علم‌الاجتماع، ترجمه و با هم مباحثه می‌کردند. پس از بازگشت به تبریز این رویه را ادامه داد و همراه با شیخ نصرالله شبستری و عبدالله مجتهدی، محفلی علمی، ادبی، تاریخی و حدیثی تشکیل داد و به تعمق در آیات قرآن و آموزش صحیح آن می‌پرداخت.[۱۱]
جعفر اشراقی از سال ۱۳۴۱ش و در جریان مصوبه دولت پیرامون انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همگام با روحانیان دیگر به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و همراه با جمعی از علمای تبریز، اعلامیه‌هایی را در انتقاد از آن صادر می‌کرد.[۱۲] در دوم مهر ۱۳۴۲ ش همراه با روحانیان برجسته و مبارز آذربایجان و تبریز، با صدور اعلامیه‌ای علیه حکومت پهلوی، سیاست‌های دولت را در حوزه‌های مذهبی، اقتصادی، فرهنگی و دانشگاهی، سیاست خارجی و سیاست داخلی ازجمله برگزاری انتخابات مجلسین شورای ملی و سنا مورد انتقاد قرار داد.[۱۳] به همین علت رئیس ساواک استان آذربایجان شرقی در ۱۳ آبان ۱۳۴۲ در نامه‌ای به اداره کل سوم ساواک، خواستار دستگیری و اعزام او به تهران شد و پیشنهاد داد از بازگشت او به تبریز به مدت یک سال جلوگیری شود.[۱۴]
جعفر اشراقی در سال‌های تبعید امام‌خمینی به تدریس دروس دینی در تبریز ادامه می‌داد. او مبارزات سیاسی خود را از سال ۱۳۵۶ش شدت بخشید. پس از سرکوب قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ و اعزام هیئتی از طرف دولت برای بررسی وقایع تبریز، همراه با روحانیان مبارز با ارسال نامه‌ای به ارتشبد جعفر شفقت، استاندار وقت آذربایجان شرقی، نظر روحانیت تبریز را درباره جریانات فوق ابراز و حمله به مردم را محکوم کردند.[۱۵] در اردیبهشت ۱۳۵۷ پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به خانه‌های مراجع تقلید در قم، همراه با روحانیون مبارز با ارسال نامه‌ای به آیت‌الله شریعتمداری، آن اقدام را محکوم کرد.[۱۶] همچنین پس از حمله کماندوها به مدرسه علوم دینی ششگلان تبریز در ۲۵ خرداد ۱۳۵۷ همراه با جمعی از روحانیان با صدور اعلامیه‌ای به افشاگری در این زمینه پرداخت و آن را تقبیح کرد.[۱۷]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
اشراقی در ۱۳۵۸ش در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی، با رأی مردم استان آذربایجان شرقی به نمایندگی برگزیده شد.[۱۸] پس از پایان کار مجلس خبرگان قانون اساسی، به تبریز بازگشت و در مسجد آقا به تدریس و تبلیغ مشغول شد. او همچنین حافظ قرآن بود و جوانان و طلاب را به حفظ قرآن تشویق می‌کرد.[۱۹] تقریرات درس فقه آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری، کشکول، دیوان اشعار فارسی و دیوان اشعار عربی از آثار علمی اوست.
درگذشت
شیخ جعفر اشراقی در بهمن ۱۳۷۹ ش از دنیا رفت و پیکرش پس از تشییع در تبریز و اقامه نماز توسط شیخ نصرالله شبستری، به قم منتقل شد. در آن شهر نیز پس از نماز آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، در جوار حرم حضرت فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۲۰]
پانویس
- ↑ «خاطراتی از روزهای...»، ص۴۶.
- ↑ افروغ، یک قطره از دریا، ص۱۵-۱۶.
- ↑ رازی، آثارالحجه، ج۲، ص۸۷.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ص۷۲.
- ↑ افروغ، یک قطره از دریا، ص۱۶-۱۷.
- ↑ «خاطراتی از روزهای...»، ص۴۱.
- ↑ رازی، آثارالحجه، ج۲، ص۸۷.
- ↑ خاطرات پانزده خرداد، ص۹.
- ↑ افروغ، یک قطره از دریا، ص۲۵-۳۶؛ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۱، ص۷۲.
- ↑ «درگذشتگان»، ص۱۳۵.
- ↑ «درگذشتگان»، ص۱۳۴.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۴، ص۴۷.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۰ ـ ۱۰۳؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد، ج ۲، ص۴۳.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۴، ص۱۳۱-۱۳۲.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۴۶ ـ ۲۴۷.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۸۴ـ۲۸۵.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۷ـ۳۱۶.
- ↑ راهنمای استفاده از مشروح...، ج۴، ص۳۳۵.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۴، ص۱۳۴.
- ↑ «درگذشتگان» ص۱۳۴؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۴، ص۱۳۴.
منابع
- افروغ، حسین (۱۳۸۹)، یک قطره از دریا، نگاهی اجمالی به زندگی مرحوم آیت‌الله میرزا جعفر اشراقی تبریزی، تهران، گلشن راز.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم.
- «خاطرات روزهای آفتابی در گفتگویی منتشرنشده با آیت‌الله حاج میرزا جعفر اشراقی تبریزی» (۱۳۹۱)، کتاب ماه فرهنگی تاریخی یادآور (نشریه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران)، سال پنجم، شماره ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲، تابستان.
- خاطرات قیام پانزده خرداد تبریز (۱۳۷۵)، به کوشش علی باقری، ج۳، تهران، حوزه هنری.
- «درگذشتگان» (۱۳۸۰)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۶۷، فروردین ـ اردیبهشت.
- رازی، محمد (۱۳۳۳ ش)، آثارالحجه یا اولین دائره‌المعارف حوزه علمیه قم، قم، کتابفروشی برقعی.
- راهنمای مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای ملی.
- قاسم‌پور، داود (۱۳۸۹)، اشراقی، جعفر، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، کتاب ۵۴: حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسین انزابی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.