عیسی خاقانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عیسی خاقانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۸ش |
| زادگاه | خرمشهر، ایران |
| خویشاوندان سرشناس | عبدالحمید خاقانی (پدر)، محمدطاهر آل شبیر خاقانی (برادر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، عبدالله جوادی آملی، حسینعلی منتظری، سیدکاظم شریعتمداری، میرزا هاشم آملی، سیدمحمد محقق داماد |
| محل تحصیل | قم، عراق |
| تألیفات | ذکری الامام الصادق، الخمینی فی میزان الشرعیه |
| سایر | عربی |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حمایت از نهضت امام‌خمینی، فعالیت در قطر و لبنان |
| اجتماعی | امام جماعت مسجد امام علی(ع) در ابوظبی و مترجم سخنرانی‌های امام‌خمینی به عربی |
عیسی خاقانی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول و مسائل مستحدثه امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
عیسی خاقانی در سال ۱۳۱۸ در خرمشهر و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. اجداد او از روحانیان عرب‌زبان خوزستان بودند و پدرش شیخ عبدالحمید و جدش شیخ عیسی و همچنین برادرش شیخ محمدطاهر آل شبیر خاقانی، از عالمان برجسته آن سامان محسوب می‌شدند.[۱]
تحصیل
عیسی خاقانی تحصیل دروس حوزوی را در خوزستان و نزد برادرش شیخ محمدطاهر شبیر خاقانی آغاز کرد. سپس راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا از درس سطح و احتمالاً فلسفه آیت‌الله عبدالله جوادی آملی بهره برد.[۲] در درس کفایةالاصول هم از شاگردان حسینعلی منتظری بود.[۳] و مدتی هم از درس سطح محمد محمدی گیلانی بهره برد.[۴] وی سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات امام‌خمینی،[۵] میرزا هاشم آملی، سیدمحمد محقق داماد[۶] و سیدکاظم شریعتمداری بهره‌مند شد.[۷] همچنین در درس مسائل مستحدثه امام‌خمینی که تابستان ۱۳۴۳ در خانه امام‌خمینی برگزار می‌شد شرکت داشت و این درس را تقریر کرد و امام‌خمینی هم پس از مطالعه این تقریر تأکید کرده بودند
«ایشان این مباحث را خوب نوشته است».[۸]
اگرچه درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی اطلاعی در دست نیست، اما با استناد به حضور او در درس مسائل مستحدثه امام‌خمینی می‌توان احتمال داد که پیش از دستگیری امام‌خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و همچنین فرصت چندماهه پیش از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، از درس‌های فقه و اصول ایشان در مسجد اعظم قم بهره می‌برد.
عیسی خاقانی که از آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، سیدابوالقاسم موسوی خویی و سیدعلی حسینی سیستانی اجازاتی دریافت کرده بود، به تدریس در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی و منظریه قم می‌پرداخت و مدتی هم در دارالتبلیغ اسلامی تدریس می‌کرد و در همان دوران (۱۳۴۴) کتاب ذکری الامام الصادق بعد مرور ثلاثة عشر قرنا را نوشت.
فعالیت سیاسی
خاقانی در دوران نهضت اسلامی، سخنرانی‌های امام‌خمینی را به زبان عربی ترجمه و برای جلوگیری از تحریف این سخنان، به سفارتخانه‌های کشورهای عربی ارسال می‌کرد. در سال ۱۳۴۴ و پس از ورود امام‌خمینی به عراق، در انتقال اسناد و وسایل شخصی امام‌خمینی به آن کشور نقش داشت. پس از آن به کشور بازگشت و در دارالتبلیغ اسلامی به فعالیت ادامه داد. فعالیت‌های او همسو با نهضت اسلامی باعث شد تا در خطر دستگیری قرار گیرد و همین مسئله باعث شد تا از سوی آیت‌الله شریعتمداری برای فعالیت‌های تبلیغی به کشور هندوستان (شهر علیگره) اعزام شود. او مدتی بعد به کشور بازگشت و در جریان دیدار هیئتی از الازهر مصر از ایران، در دیدارهای آنان با مراجع تقلید حضور داشت. سپس از سوی آیت‌الله شریعتمداری ابتدا به کشور امارات متحده عربی و سپس قطر اعزام شد و به ساماندهی امور شیعیان آن کشور پرداخت.[۹]
فعالیت‌های سیاسی و مذهبی عیسی خاقانی حساسیت حکومت پهلوی را برانگیخت و همین مسئله باعث ایجاد سخت‌گیری حکومت قطر علیه وی شد.[۱۰] خاقانی در ۲۷ شهریور ۱۳۵۷ و پس از ناپدیدشدن امام‌موسی صدر، به‌عنوان پیشنماز و نماینده جامعه روحانیت شیعیان قطر، در نامه‌ای به معمر قذافی، رئیس‌جمهور لیبی که از طریق سفارت آن کشور در قطر ارسال شد، نسبت به موضوع ناپدید شدن امام‌موسی صدر استفسار نمود.[۱۱] سپس به لبنان رفت و در جریان تحولات آن کشور قرار گرفت. او پس از مهاجرت امام‌خمینی به فرانسه راهی پاریس شد و با استقرار در کنار امام‌خمینی، در انتقال اخبار ایشان به نشریات عربی فعال بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به قطر بازگشت و در سال ۱۳۵۸ همراه با جمعی از فعالان سیاسی و همچنین اعضای سفارت ایران در قطر به ایران آمد و در قم با امام‌خمینی دیدار کرد.[۱۲]
وی در خرداد ۱۳۵۸ با دعوت فرماندار خرمشهر راهی آن شهر شد تا کانون‌های فرهنگی عرب را در آن شهر تشکیل دهد.[۱۳] در پی ایجاد ماجرای خلق عرب در خوزستان، به‌عنوان نماینده شبیر خاقانی، بارها به تهران و قم سفر کرد و با مسئولان جمهوری اسلامی وارد مذاکره شد.[۱۴] در زندگینامه شیخ عیسی خاقانی مندرج در سایت arbyy.com آمده است که او پس از بحران خلق عرب، با اجازه امام‌خمینی راهی فرانسه شد و به تحصیلات دانشگاهی در فرانسه و در دانشگاه سوربن ادامه داد و موفق به دریافت مدرک دکتری در رشته فلسفه شد.[۱۵] منتظری ادعا می‌کند که خاقانی در سال ۱۳۵۸ خواستار دریافت اجازه‌نامه‌ای از امام‌خمینی برای تداوم فعالیت در کشورهای حاشیه خلیج فارس شد، ولی مسئولان بیت امام‌خمینی با استناد به اینکه او نماینده آیت‌الله شریعتمداری در آن کشور بود، چنین اجازه‌ای ندادند.[۱۶] این موضوع و همچنین درگیری‌های خوزستان باعث تا از ایران خارج و در عراق مقیم شود. او به‌تدریج با جمهوری اسلامی زاویه گرفت و حتی دو بار از سوی صدام‌حسین، رئیس‌جمهور وقت عراق به ملاقات آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر رفت و پیشنهادهای صدام را از جمله عدم حمایت از جمهوری اسلامی به آن مرجع مبارز عرضه کرد که با پاسخ منفی آیت‌الله صدر روبه‌رو شد.[۱۷]
یکی از اتهاماتی که به عیسی خاقانی وارد شده است، انتشار کتابی با عنوان الخمینی فی میزان الشرعیه است. بر اساس ادعای حسینعلی منتظری، عیسی خاقانی این کتاب را به زبان عربی نوشت و آن را به نام آیت‌الله منتظری منتشر کرد تا بین او و امام‌خمینی اختلاف بیندازد.[۱۸] این کتاب را به زبان‌های فارسی، ترکی و انگلیسی هم برگرداندند و در موسم حج توزیع کردند. منتظری در همان سال (۱۳۶۳) این انتساب را تکذیب کردند.[۱۹] ولی در سایت arbyy.com اشاره‌ای به این موضوع نشده است. خاقانی هم‌اکنون امام جماعت مسجد امام علی(ع) در ابوظبی است.[۲۰]
پانویس
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ «معرفی ناموران خرمشهر، قسمت هشتم، دکتر شیخ عیسی خاقانی».
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، ص۵۶۱.
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، ص۵۶۰ـ۵۶۱؛ «معرفی ناموران خرمشهر».
- ↑ «معرفی ناموران خرمشهر»؛ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ «معرفی ناموران خرمشهر».
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، ص۵۶۰.
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، امام موسی صدر، ج۳، ص۵۲۳.
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ «مروری بر برخی وقایع دفاع مقدس و انقلاب در روزهای ۲۸ خرداد».
- ↑ مروری بر برخی وقایع دفاع مقدس و انقلاب در روزهای ۲۸ خرداد».
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، ص۵۶۰ـ۵۶۱.
- ↑ خسروشاهی، «به مناسبت سالگرد شهادت ابوالشهدا محمدباقر صدر»، ص۵۵ـ۵۶.
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، ص۵۶۰ـ۵۶۱.
- ↑ >منتظری، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، ص۵۶۰ـ۵۶۱.
- ↑ «عیسی الخاقانی نسبه».
منابع
- خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۸۶)، «به مناسبت سالگرد شهادت ابوالشهدا محمدباقر صدر»، ماهنامه شاهد یاران، شماره هجدهم، اردیبهشت.
- «عیسی الخاقانی نسبه»، arbyy.com.
- «مروری بر برخی وقایع دفاع مقدس و انقلاب در روزهای ۲۸ خرداد»، ۲۸ خرداد ۱۳۹۷.
- «معرفی ناموران خرمشهر، قسمت هشتم، دکتر شیخ عیسی خاقانی».
- منتظری، حسینعلی (۱۳۷۹)، بخشی از خاطرات فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری، بی‌جا، بی‌نام.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب هفدهم: امام موسی صدر (۱۳۷۹)، ج۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.