حیدر راثی ساربانقلی
راثی ساربانقلی، حیدر؛ از شاگردان دروس سطح و فلسفه امام خمینی. حیدر راثی ساربانقلی در سال ۱۲۹۳ ش در خانواده‌ای روحانی در روستای ساربانقلی شبستر به دنیا آمد. پدرش ملا محمد، از فقها و دانشوران منطقه شبستر بود. حیدر راثی ساربانقلی خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت. سپس کتاب‌های ابواب‌الجنان، گلستان سعدی و تاریخ المعجم و همچنین مقداری از ادبیات عرب را نزد پدرش خواند. در ۱۵ سالگی به شبستر رفت و در حوزه علمیه آن شهر که توسط میرزا کاظم شبستری اداره می‌شد، به تحصیل پرداخت. حضور او در آنجا چندان به درازا نکشید، چراکه آن حوزه تعطیل شد و راثی ساربانقلی راهی تبریز شد و تحصیلات خود را در مدرسه طالبیه آن شهر پی گرفت. وی دو سال در آن مدرسه به تحصیل پرداخت، ولی درباره استادان او در آنجا اطلاعاتی در دست نیست. راثی سپس رهسپار قم شد و در حوزه علمیه آن شهر به تحصیل پرداخت. او دروس سطح را نزد امام خمینی (رحمن‌زاده صوفیانی، ۱۰۵-۱۰۷) و آیات سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و شیخ عباسعلی شاهرودی خواند (ریحان یزدی، ۴۰۶)، اما درباره درسی که پیش امام خمینی خواند و همچنین سال‌های حضور در درس سطح امام خمینی اطلاعاتی در دست نیست. آنگاه در درس‌های خارج فقه و اصول آیات شیخ عبدالکریم حائری یزدی و سید محمد حجت کوه‌کمری شرکت کرد. با استناد به حضور او در درس آیت‌الله حائری یزدی (متوفای ۱۳۱۵ ش) می‌توان احتمال داد که او در نخستین سال‌های دهه ۱۳۱۰ ش در درس سطح امام خمینی شرکت می‌کرده است. راثی ساربانقلی در همان زمان وارد درس فلسفه امام خمینی شد. وی که از شاگردان خاص آیت‌الله حجت کوه‌کمری بود، برای حضور در درس فلسفه امام خمینی از استادش اجازه گرفت و با تأیید او وارد آن درس شد. درباره سال‌های حضور او در درس فلسفه (منظومه) امام خمینی هم اطلاعاتی در دست نیست، ولی به نوشته رحمن‌زاده صوفیانی، «درس منظومه را از آغاز تا پایان» نزد امام خمینی خواند. او در کنار تحصیل، به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و ازجمله درس‌هایی چون ادبیات و منطق را تدریس می‌کرد. تبحر راثی ساربانقلی در منطق به‌اندازه‌ای بود که آیت‌الله حجت کوه‌کمری آموزش دو تن از فرزندان خود را به او سپرد. سپس به تدریس کتاب رسایل پرداخت و بر اساس یکی از اسناد تاریخی، در سال‌های ۱۳۱۶-۱۳۱۷ ش آن کتاب را در حوزه علمیه قم تدریس می‌کرد. وی در کنار تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم، وارد دانشکده معقول و منقول (الهیات) دانشگاه تهران شد و موضوع پایان‌نامه او «آب کر» بود که با تأیید میرزا کاظم عصار و بدیع‌الزمان فروزانفر نگاشته شده بود. راثی ساربانقلی سپس علی‌رغم مخالفت آیت‌الله حجت کوه‌کمری و به سبب برخی اتفاقات در قم، به زادگاهش بازگشت و به تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت در آنجا پرداخت. تأسیس کتابخانه‌ای با آثار خطی ازجمله اقدامات راثی ساربانقلی در روستای ساربانقلی بود. همچنین او طبع شعری داشت و رحمن‌زاده صوفیانی چند بیت شعر از او را آورده است. حیدر راثی ساربانقلی در ۲۹ شهریور ۱۳۸۵ در زادگاهش درگذشت و پیکرش در همان‌جا و در کنار مقبره پدرش به خاک سپرده شد (رحمن‌زاده صوفیانی، ۱۰۵-۱۰۹). منابع: رحمن‌زاده صوفیانی، جعفر (۱۳۹۲)، دانشنامه ارونق و انزاب، با مقدمه سید احمد حسینی اشکوری، ج ۱، قم، مجمع ذخایر اسلامی؛ ریحان یزدی، سید علیرضا (۱۳۷۲)، آیینه دانشوران، با مقدمه، تعلیقات و اضافات ناصر باقری بیدهندی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.