سازمان چریکهای فدایی خلق
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نامهای دیگر | فدائیان خلق |
| تأسیس | ۱۳۵۰ش |
| بنیانگذار | ادغام دو گروه به رهبری افرادی مانند بیژن جزنی، مسعود احمدزاده و امیرپرویز پویان |
| رویکرد | مارکسیسم-لنینیسم |
| نوع فعالیت | مبارزه مسلحانه |
| گستره فعالیت | ایران |
| اهداف | سرنگونی رژیم پهلوی و سپس جمهوری اسلامی از طریق مبارزه مسلحانه |
| فعالیتها | بمبگذاری، ترور، سرقت از بانک، ایجاد شورش در گنبد و کردستان |
| سایر | |
| ساختار | پس از انقلاب به دو جناح اقلیت و اکثریت تقسیم شد |
| وضعیت | منحل شده (تأثیرگذاری خود را از دست داده) |
| فعالیت به زبان | فارسی |
سازمان چریکهای فدایی خلق یا فدائیان خلق نام سازمانی است که با هدف مبارزه مسلحانه علیه رژیم پهلوی دوم تشکیل شد. این سازمان با ادغام دو گروه با اندیشههای مارکسیستی در سال ۱۳۵۰ش اعلام موجودیت کرد. این سازمان مبارزه مسلحانه را تنها راه سرنگونی رژیم پهلوی میدانست و عملیاتهای مختلفی ازجمله بمبگذاری و ترور افراد وابسته به حکومت را در کارنامه خود دارد.
فدائیان خلق پس از انقلاب اسلامی در حمایت از امامخمینی بیانیه داد اما رفته رفته به مقابله با جمهوری اسلامی پرداختند و در شورشهای اوایل انقلاب در گنبد و کردستان نقش داشتند. این سازمان در پی اختلاف نظرهای سیاسی بر سر مبارزات مسلحانه با جمهوری اسلامی، به دو جناح اقلیت و اکثریت تقسیم شد و در نهایت این حزب مجبور به خروج از کشور شد و قدرت تأثیرگذاری خود را از دست داد.
امامخمینی در سخنرانی خود در فروردین سال ۱۳۵۸ مطالبی را درباره گروههای چپ بخصوص فدائیان خلق بازگو کردند و از آنان خواست به جمهوری اسلامی بپیوندد و از تفرقه و آشوب در میان مردم دست بکشند. امام خطاب به آنان فرمود اگر به کارهای خود ادامه دهند، بر همه ایرانیان لازم است به مقابله به این گروهها برخیزند. امام در وصیتنامه خود نیز با ذکر نام چپها و فدائیان خلق به این موضوع تصریح کرد که این مکاتب پوچ هستند و با بازگو کردن دیکتاتور بودن حکومتهای کمونیستی از این گروهها خواستند از حمایت از این مکتبها و نظامهای سیاسی دست بکشند.
معرفی
چریکهای فدایی خلق نام سازمانی است که با مشی چریکی و با هدف مبارزه مسلحانه علیه رژیم پهلوی در سال ۱۳۵۰ش اعلام موجودیت کرد.[۱] این سازمان مارکسیستی از ادغام دو گروه پدید آمد که یکی از آن دو گروه بیژن جزنی، عباس سورکی، غفور حسنپور، علیاکبر صفایی فراهانی، محمد صفاری آشتیانی و حمید اشرف از مؤسسان آن بودند که در ۱۹ بهمن سال ۱۳۴۹ش به پاسگاه سیاهکل حمله کرد. و گروه دوم مسعود احمدزاده و امیر پرویز پویان از پایهگذارانش بودند. هردو گروه معتقد به اندیشههای مارکسیستی و مبارزه مسلحانه علیه رژیم بودند.[۲] گروههای مسلح مانند چریکهای فدایی خلق در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی در پی انسداد شیوههای مسالمتآمیز سیاسى و سرکوب اعتراضات مردم، ظهور کردند.[۳] این گروه، قیام مسلحانه را تنها راه سرنگونی رژیم و تغییر وضع موجود جامعه میدانستند.[۴]
چریکهای فدایی خلق که ایدئولوژی مارکسیسم ـ لنینیسم داشتند با مبارزه سیاسی و فرهنگی به شیوه مبارزه حزب توده مخالف بودند و معتقد بودند در شرایطی که کوچکترین امکانی برای مبارزۀ سیاسی علیه رژیم دیکتاتوری و سرکوبگر وجود ندارد، مبارزه مسلحانه مناسبترین شیوه است.[۵] گفته شده حزب توده که از اوایل دهه ۱۳۲۰ش فعالیت خود را آغاز کرده بود، جریان چپ سنتی را نمایندگی میکرد و چریکهای فدایی خلق، چپِ رادیکال شناخته میشدند که در دهه ۱۳۴۰ش وارد عرصه مبارزه شدند.[۶]
سازمان چریکهای فدایی خلق عملیاتهای مختلفی ازجمله بمبگذاری، انفجار در دو مرکز سازمان امنیت در تهران، ترور برخی افراد ساواک و وابسته به رژیم پهلوی و سرقت از بانک (با توجیه مصادره به نفع محرومان) را در کارنامه خود دارد.[۷] در سال ۱۳۵۵ش با به قتل رسیدن تعداد زیادی از سر شاخههای این سازمان، فعالیتهای این سازمان چریکی رو به افول نهاد.[۸]
تأکید امامخمینی بر مبارزه مسالمتآمیز، نه مسلحانه
امامخمینی با وجود تأکید بسیار مخالفان رژیم پهلوی و حتی دوستان نزدیک در اتخاذ استراتژی مبارزه مسلحانه، به این روش تن ندادند و بر مبارزه مسالمتآمیز فرهنگی و بالا بردن سطح آگاهی عمومی و حضور فعالانه مردم تأکید داشتند. اتخاذ شیوه مسلحانه فقط محدود به چپگراها نبود، بلکه برخی از گروههای اسلامی نیز به مشی مسلحانه روی آوردند، اما امامخمینی هیچگاه از روش مسلحانه حمایت نکردند و مهر تأیید بر آن نزدند.[۹]
فدائیان خلق پس از انقلاب اسلامی
چریکهای فدایی خلق در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، به حمایت و طرفداری از امامخمینی پرداختند؛[۱۰] اما کم کم به مواجهه با نظام جمهوری اسلامی[۱۱] و به نقد حاکمیت و نظام سیاسی پرداختند.[۱۲] این سازمان رفته رفته تلاش کرد برای نظام جمهوری اسلامی بحران بیافریند اما برخورد قاطع نظام با این گروه موجب شد آنها راه به جایی نبرند.[۱۳]
گروه مارکسیستی فدائیان در تقابل با نظام جمهوری اسلامی، دست به اسلحه بردند و در شهر گنبد و کردستان منشاء جنایات فراوانی شدند. این گروه غائله گنبد را در فروردین سال ۱۳۵۸ش کلید زد. آنها که موفق به اشغال مراکز حساس شهر شده بودند با استقامت نیروهای انقلابی و مردمی مواجه شدند. فدائیان خلق مدتی بعد به ایجاد آشوب در کردستان پرداختند. آنها در ۲۳ تیر سال ۱۳۵۸ش در مریوان دست به شورش زدند. شهر پاوه نیز از دیگر مناطقی بود که توسط این گروه مارکسیستی به خون کشیده شد. اما این غائلهها در آن روزهای پرآشوب با درایت قوای نظامی و انتظامی و البته مقاومت مردم در هم شکسته شد. گروه فدائیان خلق با شورشهای خود در چند گوشه کشور موجب انزجار بیش از پیش مردم از خود شدند و در تقابل با جمهوری اسلامی هم توفیقی کسب نکردند.[۱۴]
سازمان چریکهای فدایی خلق در پی اختلاف نظرهای سیاسی بر سر مبارزات مسلحانه با جمهوری اسلامی، به دو جناح اقلیت و اکثریت تقسیم شد. جناح اکثریت سیاست حمایت از جمهوری اسلامی را که سیاست حزب توده ایران بود، پذیرفتند و جناح مقابل که به اقلیت معروف شد، به مبارزه مسلحانه با جمهوری اسلامی روی آورد.[۱۵] در نهایت این حزب مجبور به خروج از کشور شد و قدرت تأثیرگذاری خود را از دست داد.[۱۶] این گروه طی سالهای بعد نیز به حیات خود ادامه داد، اما در تحولات سیاسی و اجتماعی هیچگونه اثرگذاری خاصی نداشت.[۱۷]
مواضع امامخمینی نسبت به فدائیان خلق
فدائیان خلق پس از انقلاب اسلامی بر این اعتقاد بود که انقلاب ایران نافرجام مانده و پایگاه طبقاتی دولت برآمده از انقلاب، همان پایگاه طبقاتی حکومت پهلوی است و حاکمیت جدید نیز وابسته به امپریالیسم است؛ از این جهت آنها با توسل به اسلحه سعی در سرنگونی حاکمیت داشتند.[۱۸] از این رو امامخمینی طی یک سخنرانی به تاریخ ۱۷ فروردین ۱۳۵۸ش به فاصله چند روز بعد از رای «آری» مردم به جمهوری اسلامی با اشاره به شیطنتهای گروههای چپ از جمله گروه چریکهای فدائی خلق، به آنها گفت اگر واقعا بنابر نام خود، فدایی خلق و مردم هستید به جمهوری اسلامی بپیوندید چراکه ملت به این نظام پیوستند. امام در ادامه میگوید اگر اینها منافع خلق را میخواهند باید به جمهوری اسلامی مهلت بدهند تا وضعیت کشور را درست کنند، اما فدائیان خلق مانع میشوند که برای این خلق و مردم یک زندگی درست بشود! آنها بین مردم تفرقه می اندازند و نمیگذارند محتوای اسلام بین مردم پیاده شود.[۱۹]
امامخمینی که به خوبی از دیدگاههای این گروهها آگاه بودند در اینباره بیان میدارند که این گروهها از این میترسند که اگر اسلام در این ممالک اسلامی، پیاده بشود، اینها دیگر در ملتهای اسلام نقش ندارند؛ اما اینها در ادعای خود که فدایی خلق هستند صادق نیستند، چرا که نظام آزادی داده است و دیگر اختناقی نیست اما این گروهها همچنان بین مردم تفرقه می اندازند.[۲۰]
رهبر انقلاب اسلامی که به خوبی از اهداف و اغراض فدائیان خلق و گروهکهای ضدانقلاب مطلع بودند و میدانستند این گروهها به دنبال آشوبآفرینی در کشور هستند، تأکید کرد که اگر این افراد میخواهند اتحاد بین مردم را از بین ببرند و خونریزی راه بیاندازند تکلیف همه مردم این است که به مقابله با آنان برخیزند.[۲۱]
توصیه امام به چپها
امامخمینی در بخشی از وصیتنامه خود خطاب به چپگرایان و با ذکر نام کمونیستها و چریکهای فدایی خلق، به آنها توصیه میکند چرا بدون بررسی از از مکتبها و مکتب اسلام از کمونیسم حمایت میکنند با آنکه محتوای این مکتبها پوچ است و در دنیای امروز شکست خورده است.[۲۲] امام خطاب به آنها میفرماید به چه انگیزهای میخواهید کشور به دامن شوروی و چین کشیده شود در صورتی که میدانید کشورهای کمونیسم، دیکتاتورترین و قدرتطلبترین و انحصارطلبترین حکومتهای جهان بوده و هستند.[۲۳] امام در ادامه از جنایتهای کشورهای کمونیستی میگوید که چگونه مردم در زیر فشار دیکتاتوری حزب کمونیست آزار دیدهاند و از هرگونه آزادی محروم شدهاند.[۲۴]
پانویس
- ↑ «چریکهای فدایی خلق از ظهور تا افول»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ نصیری زرقانی، و دهقان، «عملکرد سازمان چریکهای فدایی خلق علیه حکومت پهلوی در جنگهای چریکی شهری»، ص۹۹ و ص۱۰۴؛ قدسیزاد، و دیگران «ماهیت دولت پهلوی - دوم - از دیدگاه حزب توده ایران و سازمان چریک های فدایی خلق ایران ۱۳۵۷ - ۱۳۳۲ش»، ص۱۴۱.
- ↑ «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ نصیری زرقانی، و دهقان، «عملکرد سازمان چریکهای فدایی خلق علیه حکومت پهلوی در جنگهای چریکی شهری»، ص۱۰۰ و ص۱۰۴ و ص۱۰۵؛ سامدلیری، و شهبازی، «انقلاب؛ چرا و چگونه بازخوانی ایدئولوژی انقلابی احزاب چپ دوره پهلوی»، ص۱.
- ↑ نصیری زرقانی، و دهقان، «عملکرد سازمان چریکهای فدایی خلق علیه حکومت پهلوی در جنگهای چریکی شهری»، ص۱۰۴ و ص۱۰۵.
- ↑ قدسیزاد، و دیگران «ماهیت دولت پهلوی - دوم - از دیدگاه حزب توده ایران و سازمان چریک های فدایی خلق ایران ۱۳۵۷ - ۱۳۳۲ش»، ص۱۲۹.
- ↑ «چریکهای فدایی خلق از ظهور تا افول»، خبرگزاری خبرآنلاین؛ نصیری زرقانی، و دهقان، «عملکرد سازمان چریکهای فدایی خلق علیه حکومت پهلوی در جنگهای چریکی شهری»، ص۱۰۵.
- ↑ «چریکهای فدایی خلق از ظهور تا افول»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ «چرا امام به روش مسلحانه اعتقادی نداشت؟»، پژوهشکده تاریخ معاصر.
- ↑ «جبهه ملی، حزب توده و چریکهای فدایی از امام حمایت کردند»، سایت مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ حسنزاده، «دیدگاهها و موضعگیریهای سازمان چریکهای فدایی خلق در قبال انقلاب اسلامی»، ص۴۵.
- ↑ «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «سازمان چریکهای فدایی خلق»، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ «چریکهای فدایی خلق از ظهور تا افول»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۴۹۵.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۴۹۵.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۴۹۵.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۳۸.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۳۸.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۳۸.
منابع
- «جبهه ملی، حزب توده و چریکهای فدایی از امام حمایت کردند»، سایت مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
- «چرا امام به روش مسلحانه اعتقادی نداشت؟»، پژوهشکده تاریخ معاصر، انتشار: ۱۹ بهمن ۱۴۰۰ش، بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
- «چریکهای فدایی خلق از ظهور تا افول»، خبرگزاری خبرآنلاین، انتشار: ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ش، بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
- حسنزاده، اسماعیل، «دیدگاهها و موضع گیریهای سازمان چریکهای فدایی خلق در قبال انقلاب اسلامی»، پژوهشنامه متین، شماره۲۶، بهار ۱۳۸۴ش.
- خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- «سازمان چریکهای فدایی خلق»، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
- سام دلیری، کاظم ؛ شهبازی، بهروز، «انقلاب؛ چرا و چگونه بازخوانی ایدئولوژی انقلابی احزاب چپ دوره پهلوی»، جامعهشناسی تاریخی، شماره۱، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
- قدسیزاد، پروین؛ یزدانی، سهراب؛ شیخ نوری، محمد امیر، «ماهیت دولت پهلوی - دوم - از دیدگاه حزب توده ایران و سازمان چریک های فدایی خلق ایران ۱۳۵۷ - ۱۳۳۲ »، تاریخ اسلام و ایران، شماره۶، تابستان ۱۳۸۹ش.
- نصیری زرقانی، آرش، و معصومه دهقان، «عملکرد سازمان چریکهای فدایی خلق علیه حکومت پهلوی در جنگهای چریکی شهری»، مطالعات تاریخی جنگ، شماره۳، ۱۴۰۰ش.
- «نقش گروهک مارکسیستی چریکهای فدائی خلق در سقوط رژیم پهلوی و بررسی سهمخواهی آنان از جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی، انتشار: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش، بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.