ماه شعبان
ماه شعبان هشتمین ماه از ماههای قمری، از ماههای بافضیلت شمرده میشود که در آن برخی اعمال مانند روزهگرفتن و خواندن ذکر و دعاهای مخصوص مستحب دانسته شده است. از دعاهای مخصوص این ماه، مناجات شعبانیه و صلوات شعبانیه است که دارای معارف عمیق معرفی شدهاند. ماه شعبان به پیامبر(ص) منسوب است. پیامبر(ص) تمام این ماه را روزه میگرفته و آن را به ماه رمضان وصل میکرده است. ولادت امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، امام سجاد(ع)، و حضرت علیاکبر و امام مهدی(ع) در این ماه قرار دارد. اعیاد شعبانیه از جایگاه خاصی در فرهنگ شیعی برخوردار است.
امامخمینی در سخنرانیهای خود از ماه شعبان، با عنوان ماهی پر برکت یاد کرده و به دیگران توصیه کرده با خواندن دعاهای مخصوص این ماه مانند مناجات شعبانیه و انجام عبادات در این ماه، به پیشواز ماه رمضان بروند. امامخمینی ماه شعبان را ماه امامت و ولایت و در راستای معنویت ماه رمضان توصیف کردهاند. ایشان در قیاس با ماه رمضان که به سبب نزول وحی و شب قدر مبارک است، مبارکبودن ماه شعبان را به سبب ولادت امام زمان(ع) دانسته است.
جایگاه و فضیلت
ماه شعبان از ماههای پربرکتی است که در روایات اسلامی فضیلتهای مهمی برای آن برشمرده شده و به سبب مناسبتهایی (اعیاد شعبانیه) که در آن قرار گرفته از اهمیت خاصی در فرهنگ شیعی و نزد ایرانیان برخوردار است.[۱] روایات، ماه شعبان را ماه پیامبر(ص) معرفی کردهاند.[۲] پیامبر تمام این ماه را روزه میگرفته و آن را به ماه مبارک رمضان وصل میکرده است. پیامبر گفته است شعبان ماه من است و هرکسی یک روز از این ماه را روزه بگیرد بهشت بر او واجب میشود.[۳] گفته شده پیامبر این ماه را برای خویش برگزید و از امت خود نیز خواست با انجام اعمال و عبادات، در راه بندگی خداوند بکوشند.[۴]
ماه شعبان ماه شریف و پرفضیلتی توصیف شده که در آن برکات الهی بر بندگانش نازل میشود.[۵] در روایات، روزه در ماه شعبان بسیار سفارش شده و آثار زیادی مانند آمرزش گناهان برای آن برشمردهاند.[۶] در روایتی از امام علی(ع) نقل شده که روزه ماه شعبان، وسواس دل و پریشانیهای جان را از بین میبرد.[۷] در روایتی امام صادق(ع) در جواب کسی که پرسیده بود: چه عملی در ماه شعبان برتر است؟ فرمودند: صدقه و استغفار.[۸]
از دعاهای معروف این ماه صلوات شعبانیه است که از امام سجاد(ع) نقل شده است. این دعا حاوی معارف و تعالیم متعالیای در زمینه شناخت پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) است و مستحب است در ماه شعبان هنگام ظهر و نیمهشب خوانده شود.[۹] همچنین خطبه شعبانیه پیامبر(ص) که در باب فضیلت ماه رمضان است، در آخرین جمعه ماه شعبان ایراد شده است.[۱۰]
مناجات شعبانیه
از دعاهایی که خواندن آن در ماه شعبان توصیه شده مناجات شعبانیه است که از امام علی(ع) نقل شده است.[۱۱] مناجات شعبانیه یکی از دعاهای ارزشمند و عمیق در معارف اسلامی است که توسط اهلبیت(ع) مورد توجه ویژه قرار گرفته است.[۱۲] مناجات شعبانه از دعاهایی است که امامخمینی توجه زیادی به آن داشته و از عظمت مضامین آن بارها سخن گفته است.[۱۳] امام به خواندن این دعا همواره توصیه کرده و خواندن آن را سبب تقویت روح انسان بیان کرده است.[۱۴] از نظر امامخمینی خواندن مناجات شعبانیه در ماه شعبان آمادهشدن برای ماه رمضان است.[۱۵]
اعمال مشترک ماه
برای ماه شعبان اعمالی گفته شده که انجام آن مستحب دانسته شده است؛ مانند: روزه گرفتن، صدقه دادن، خواندن صلوات شعبانیه و دعای مناجات شعبانیه.[۱۶] همچنین هر روز هفتاد مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُاللهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ»، هر روز هفتاد مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذی لااِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَیُّ الْقَیّوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ»، در کل این ماه هزار بار ذکر «لا اِلهَ اِلا اللهُ وَلا نَعْبُدُ اِلاّ اِیّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»، و برخی نمازهای مخصوص از اعمال این ماه دانسته شده است.[۱۷]
وقایع
- ولادت امام حسین(ع)، در ۳ یا ۵ شعبان سال ۴ ق.
- ولادت حضرت عباس(ع)، در ۴ شعبان سال ۲۶ ق.
- ولادت امام سجاد(ع) در ۵ یا ۹ شعبان سال ۳۸ ق.
- ولادت حضرت علیاکبر در ۱۱ شعبان سال ۳۳ ق.
- ولادت امام زمان(عج) در سامرا در نیمه شعبان سال ۲۵۵ ق.[۱۸]
فضیلت ماه شعبان از دیدگاه امامخمینی
ماه شعبان از نگاه امامخمینی ماهی پرفضیلت است که آثار و برکات زیادی دارد. در نگاه ایشان، ماه شعبان در کنار ماه رجب و ماه رمضان سه ماهی شمرده میشود که برکات زیادی نصیب انسان میکند. امام با برشمردن اینکه این ماه، ولادت امام حسین(ع) و حضرت مهدی(ع) را در خود دارد، میفرماید شرافت و جایگاه این سه ماه در زبانها و عقلها نمیگنجد.[۱۹]
امامخمینی ماه شعبان را مقدمهای برای ماه رمضان توصیف میکند که انسان باید با خواندن دعاهای مخصوص این ماه خود را برای ماه رمضان آماده کند.[۲۰] امام با تأکید بر دعاهای مخصوص ماه شعبان مانند مناجات شعبانیه، میفرماید دعای کمیل نیز در ماه شعبان وارد شده است و باید در معانی این ادعیه که مشتمل بر اسراری است، دقت و تأمل کرد و متوجه جایگاه بخصوص این ماه شد.[۲۱]
امامخمینی یکی از دلایل بزرگی ماه شعبان را وجود ولادت امام حسین(ع) و امام زمان(ع) در این ماه میداند. ایشان با توجه به این ماه، به اهمیت قضیه غیبت امام زمان(ع) تأکید میکند که خداوند حضرت مهدی(ع) را برای بشر ذخیره کرده تا روزی عدالت در تمام دنیا محقق شود.[۲۲] امامخمینی ماه شعبان را به سبب تولد امام زمان، ماه امامت توصیف میکند و در قیاس این ماه با ماه رمضان، میفرماید همانگونه که ماه رمضان لیلةالقدر دارد، ماه شعبان، نیمهشعبان دارد که تالی لیلهالقدر است. همانگونه که ماه رمضان به شب قدر مبارک است، ماه شعبان به سبب نیمه شعبان مبارک است.[۲۳] از نگاه ایشان، ماه رمضان به سبب نزول وحی مبارک است و ماه شعبان از این جهت که ادعیه ائمه(ع) در آن وارد شده است، مبارک است. امام دراین باره میفرماید ماه مبارک رمضان که قرآن در آن وارد شده، مشتمل بر تمام معارف است و ماه شعبان که ماه امامان است، ادامه همان حقیقت است و همان معانی را دارد.[۲۴]
پانویس
- ↑ ثواقب، «اعیاد شعبانیه در گستره فرهنگ مردم ایران»، ص۵.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۲۱.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۲۱؛ خطیبی کوشکک، «آموزههای صلوات شعبانیه»، ص۴۲.
- ↑ خطیبی کوشکک، «شعبان، ماه استقبال از ضیافت الهی»، ص۹۲.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۲۱؛ «ماه شعبان، ماه پیامبر»، ص۳۹.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص۱۲۵.
- ↑ محمدی ریشهری، ميزان الحكمه، ج۱۳، ص۱۵۳.
- ↑ ربانی، و موسوی، آینه یادها، ص۱۹۷.
- ↑ خطیبی کوشکک، «آموزههای صلوات شعبانیه»، ص۳۳.
- ↑ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۹۵.
- ↑ مکارم شیرازی، اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، ج۱، ص۲۴۲.
- ↑ محمدی گیلانی، شرح مناجات شعبانیه، ص۲۳
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۱.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۲۳.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۲۲.
- ↑ «چهار میلاد بزرگ در یک ماه»، ص۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۶۴.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۳۹ و ص۲۴۱.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۲۰، ص۸۳.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۰۷.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۲۰، ص۸۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۲۰، ص۸۲.
منابع
- ثواقب، جهانبخش، «اعیاد شعبانیه در گستره فرهنگ مردم ایران»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۱۶، بهار ۱۳۸۸ش.
- «چهار میلاد بزرگ در یک ماه»، درسهایی از مکتب اسلام، شماره۵، مرداد ۱۳۵۷ش.
- خطیبی کوشکک، محمد، «شعبان، ماه استقبال از ضیافت الهی»، پیام، شماره ۹۵، تابستان ۱۳۸۸ش.
- خطیبی کوشکک، محمد، «آموزههای صلوات شعبانیه»، پیام، شماره ۸۹، تابستان ۱۳۸۷ش.
- خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۹ش.
- ربانی، هادی؛ موسوی، سید محسن، آینه یادها، قم، موسسه فرهنگی دارالحدیث، بیتا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه محمدرضا، انصاری محلاتی، ترجمه ،قم، نسیم کوثر، ۱۳۸۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بنعلی، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، بیتا.
- «ماه شعبان، ماه پیامبر»، پاسدار اسلام، شماره ۱۳۴، بهمن ۱۳۷۱ش.
- محمدی ریشهری، محمد، ميزان الحكمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، بیتا.
- محمدی گیلانی، محمد، شرح مناجات شعبانیه، با مقدمه زینالعابدین قربانی لاهیجی، تهران، نشر سایه، ۱۳۷۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق اسلامی در نهج البلاغه (خطبه متقین)، قم، نسل جوان، ۱۳۸۵ش.