فی حال الشروط المخالفة للکتاب و المباحث المتعلقة بها (رساله)
فی حال الشروط المخالفة للکتاب و المباحث المتعلقة بها، رساله‌ای درباره شروط مخالف قرآن، عربی.
یکی از مسائل مهم در عقود، شرط ضمن عقد است و ازجمله مباحث آن، صحت و مشروعیت شرط در صورت عدم مخالفت با قرآن است. رساله مختصری به خط امام‌خمینی در این زمینه وجود دارد، اما تاریخ دقیق نگارش آن روشن نیست؛ همچنین معلوم نیست تألیف ایشان است یا استنساخ از تقریرات سیدحسین بروجردی.
این رساله در دو مطلب سامان یافته است: مطلب اول درباره روایت پیامبر(ص) «المؤمنون عند شروطهم» و مطلب دوم در بیان مقصود از شرط مخالف کتاب است.
این رساله برای نخستین‌بار در سال ۱۳۷۸ از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در مجموعه الرسائل العشره به صورت ضمیمه کتاب منتشر شده و سپس در سال ۱۳۹۲ در جلد ۲۰ «موسوعة الامام‌الخمینی» منتشر شده است.
محتوی
یکی از مسائل مهم و پردامنه در عقود، شرط ضمن عقد است و ازجمله مباحث آن، صحت و مشروعیت شرط در صورت مخالفت‌نداشتن با قرآن است. رساله مختصری به خط امام‌خمینی وجود دارد که در آن از شروط مخالف کتاب خدا، بحث شده است. تاریخ دقیق نگارش این رساله روشن نیست؛ همچنین معلوم نیست تألیف خود ایشان است یا استنساخ از برخی تقریرات سیدحسین بروجردی[۱]
رساله «شروط مخالف کتاب» ضمن دو مطلب سامان یافته است: مطلب اول درباره روایت پیامبر اکرم(ص) «المؤمنون عند شروطهم» و مطلب دوم در بیان مقصود از شرط مخالف کتاب است. در مطلب اول آمده است که مضمون این روایت در اخبار شیعه و سنی در حد استفاضه است و مقصود از آن این است که از مقتضیات اسلام و قواعد آن این است که ملتزمان به اسلام و ایمان، به شروط خود پایبندند و به آنها بی‌اعتنا و بی‌مبالات نیستند.[۲] در مطلب دوم بحث «استثناء» در این روایت بررسی شده و بیانگر آن است که مؤمنان لازم نیست به شروطی که مخالف کتاب خداست، پایبند باشند.
در این رساله در پاسخ به این احتمال که ممکن است مقصود از عدم مخالفت شروط با «کتاب الله» مخالفت‌نداشتن با مطلق حکم خدا باشد، اعم از احکامی که در قرآن یا در سنت آمده، خاطرنشان شده است مقصود از «کتاب» همان قرآن کریم است؛ ولی برداشت عرفی از آن، معنای عام حکم الله است.[۳] امام‌خمینی بحث درباره شروط مخالف کتاب را در کتاب البیع به صورت تفصیلی مطرح کرده است.[۴]
انتشار
این رساله برای نخستین بار در سال ۱۳۷۸ از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در مجموعه الرسائل العشره از صفحه ۲۱۷ ـ ۲۲۰ به صورت ضمیمه کتاب منتشر شده است و سپس در سال ۱۳۹۲ از سوی همین ناشر در جلد ۲۰ موسوعة الامام‌الخمینی در مجموعه الرسالات الفقهیة و الاصولیه منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل العشره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره، تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
پیوند به بیرون
- محمدکاظم تقوی، فی حال الشروط المخالفة للکتاب و المباحث المتعلقة بها، دانشنامه امام‌خمینی، ج۸، ص۵۸.