قیطریه
| قیطریه | |
|---|---|
| نام | قیطریه |
| کشور | ایران |
| استان | تهران |
| شهرستان | تهران |
| بخش | شمیران |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | قیطریه |
| نوع بنا | محله تاریخی |
| کاربری | مسکونی |
| کاربری کنونی | محله مسکونی |
| دیرینگی | دوره قاجار |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد |
| آدرس | منطقه ۱ شهرداری تهران، محله قیطریه |
قیطریه محلهای در شمال تهران، که امامخمینی از مرداد ۱۳۴۲ش، به مدت ۸ ماه در آنجا در حصر مأموران ساواک بود. پس از بازداشت امامخمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش و آوردن ایشان از قم به تهران و مدتی بازداشت در زندان، ایشان در منزل شخصی به نام رضا روغنی، از تجار تهران، سکونت یافت.
در پی اقامت امام در قیطریه، ساواک به امام ابلاغ کرد که تنها بستگان و نزدیکان درجه یک میتوانند به اقامتگاه امام رفت و آمد کنند. آزادی امامخمینی از حصر پس از ۸ ماه به علت اعتراضات گسترده مراجع تقلید، روحانیون و مردم، در شب سهشنبه ۱۳۴۳/۱/۱۸ صورت گرفت.
یکی از رویدادهای مهم در منطقه قیطریه، برگزاری نماز عید فطر در سال ۱۳۵۶ش و ۱۳۵۷ش در آنجا بود. نماز عید فطر در ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ش به امامت شهید مفتح برگزار شد و پس از پایان برنامه، راهپیمایی اعتراضآمیزی شکل گرفت و جمعیت از تپههای قیطریه به سوی مرکز شهر تهران حرکت کردند. گزارشهای موجود، جمعیت حاضر در نماز عید فطر سال ۱۳۵۷ش در تپههای قیطریه و راهپیمایی متعاقب آن را از چندهزار تا چندصدهزار تن گزارش کردهاند.
معرفی
قیطریه، در گذشته روستایی از توابع شمیران و امروزه محلهای در منطقهٔ ۱ شهرداری تهران است. پس از آنکه آقامحمدخان قاجار، تهران را به پایتختی برگزید، روستاهای کوهپایهای و خوشآبوهوای شمیران ازجمله قیطریه مورد توجه شاهان و درباریان قاجار قرار گرفت. قیطریه از اواخر حکومت ناصرالدین شاه تا دورهٔ پهلوی دوم، همواره مورد توجه بسیاری از شخصیتها و رجال حکومتی قرار گرفت. روستای قیطریه در سالهای میانی دههٔ ۱۳۲۰ش، حدود ۵۰ نفر جمعیت داشت، اما جمعیت این روستا بر طبق نخستین سرشماری رسمی کشور در ۱۳۳۵ش، به ۴۹۲ نفر افزایش یافت. این روستا در دههٔ ۱۳۴۰ش، در پی گسترش شهر تهران به این شهر ضمیمه، و به یکی از محلههای آن تبدیل شد. محلهٔ قیطریه امروزه از شمال به محلهٔ دزاشیب، از جنوب به محلههای دروس و قلهک، از غرب به خیابان شریعتی، و از شرق به محلههای چیذر و اختیاریه محدود میشود.[۱]
حصر امامخمینی در قیطریه
پس از بازداشت امامخمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش و آوردن ایشان از قم به تهران و مدتی بازداشت در زندان، ایشان به خانهای در محله داوودیه برده شدند.[۲] بیش از ۲۴ ساعت از انتقال امامخمینی، ساواک اعلام کرد اقامت امام در آنجا موقتی است و لازم است در فکر تهیهٔ خانهای برای خود باشند. به محض انعکاس این خبر و جستجوی بعضی از نزدیکان امام برای پیدا کردن خانه، شخصی به نام رضا روغنی، از تجار تهران، طبق نظر و رأی ساواک، به حضور امام رفت و آمادگی خود را برای پذیرایی از او در خانه خویش واقع در قیطریه اعلام داشت و بدین گونه، زمینهٔ انتقال امام به خانه مزبور، تحت مراقبت دستگاه جاسوسی شاه فراهم شد؛ و امام از تاریخ ۱۵ مرداد ۱۳۴۲ش در قیطریه اقامت گزید.[۳]
در پی اقامت امام در منزل رضا روغنی در قیطریه، ساواک به امام ابلاغ کرد که تنها بستگان و نزدیکان درجه یک میتوانند به اقامتگاه امام رفت و آمد کنند و این عده هم بایستی اسامی آنان قبلاً از طرف او در اختیار فرمانداری نظامی قرار بگیرد؛ از این رو امام ناگزیر شد که اسامی شماری از کسانی را که باید نزد او رفت و آمد میکردند بنویسد و به مأمورانی که در محل اقامت امام مستقر بودند تحویل دهد.[۴] از این جهت دیدار با امامخمینی، با اجازه ساواک و تنها برای بستگان و نزدیکان و گاهی برای دیگران آزاد بود.[۵] ایشان در این مکان به مطالعه روزنامهها و نامههای رسیده میپرداخت و ارتباط تلفنی نیز با ایشان تا حدودی ممکن بود.[۶] در این مدت سیدمصطفی خمینی، و دامادهای امامخمینی (شهابالدین اشراقی، محمود بروجردی و محمدحسن اعرابی)، با ایشان دیدار میکردند.[۷]
در پی حصر امام، برخی از مردم، بویژه اهالی داوودیه و قیطریه، بر آن شدند که با بستن مغازه و تعطیلی کسب و کار خود، به اعتصاب دست بزنند و تا آزادی امام و رفع حصر از او به اعتصاب ادامه دهند، اما این برنامه به علت خفقان شدیدی که در پی کشتار ۱۵ خرداد پدید آمده بود به اجرا در نیامد.[۸] آزادی امامخمینی از حصر پس از ۸ ماه به علت اعتراضات گسترده مراجع تقلید، روحانیون و مردم، در شب سهشنبه ۱۳۴۳/۱/۱۸ صورت گرفت.[۹]
نماز عید فطر قیطریه
برگزاری نماز عید فطر در سال ۱۳۵۶ش و ۱۳۵۷ ش، از رویدادهای تأثیرگذار و مهم در جریان انقلاب اسلامی ایران بهشمار میرود.[۱۰] پیشنهاد برگزاری نماز عید فطر سال ۵۶ در منطقه قیطریه، از سوی شماری از فعالان ملی ـ مذهبی بود که با استقبال شهید مطهری، شهید بهشتی و شهید مفتح روبهرو شد. اقامه این نماز با سید ابوالفضل زنجانی، مجتهد و از اعضای جبهه ملی، بود و خطبههای نماز را شهید مفتح ایراد کرد. او در سخنان خود، دربارهٔ ضرورت مبارزهٔ همهجانبه به رهبری امامخمینی سخن گفت و این نخستینبار بود که از امامخمینی به صورت علنی، و با تجلیل فراوان در اجتماعی قانونی، نام برده میشد. شمار نمازگزاران عید فطر ۱۳۵۶ش از هزار و ده هزار تا ۵۰ هزار تن برآورد شدهاست.[۱۱]
نماز عید فطر در ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ش به امامت شهید مفتح برگزار شد و پس از ایراد خطبه توسط او، شهید باهنر، دربارهٔ «تشکیل حکومت اسلامی و ضررها و مفاسد حکومتهای موجود» سخنرانی کرد. پس از پایان برنامه، راهپیمایی اعتراضآمیزی شکل گرفت و جمعیت به همراهی سران نهضت آزادی و روحانیت مبارز، از تپههای قیطریه به سوی مرکز شهر تهران حرکت کردند. در این روز، شعارهایی ازجمله «نهضت ما حسینی است، رهبر ما خمینی است»، «استقلال، آزادی، حکومت اسلامی» سر داده شد. گزارشهای موجود، جمعیت حاضر در نماز عید فطر سال ۱۳۵۷ش در تپههای قیطریه و راهپیمایی متعاقب آن را از چندهزار تا چندصدهزار تن گزارش کردهاند.[۱۲] روزنامهٔ کیهان در گزارش خود این مراسم را «عظیمترین نماز عید فطر تاریخ ایران» لقب داد. این رویداد، نمایش قدرتی از سوی مخالفان شاه و زمینهساز رویدادهای سرنوشتساز بعدی شد؛ چنانکه در روز بعد نیز، تظاهراتی در تهران صورت گرفت که در جریان آن، قرار تجمع هفدهم شهریور در میدان ژاله گذاشته شد.[۱۳]
امامخمینی در ۱۶ شهریور همان سال در پیامی به ملت ایران ضمن تبریک عید فطر با سپاسگزاری از ارتش که در راهپیمایی بزرگ تهران، دست خود را به خون ملت آلوده نکرد، دست یاریخواهی به سوی همه نیروهای نظامی دراز کرد و از آنان خواست تا در پیوند با ملت، برای حفظ استقلال کشور به پا خیزند.[۱۴]
پانویس
- ↑ آقامحمدحسنی، و حسینی، «قیطریه»، ج۲، ذیل مدخل.
- ↑ «خاطراتی از دوران حصر حضرت امام (س) در قیطریه»، پرتال امامخمینی.
- ↑ «بازخوانی تاریخی / انتقال امامخمینی به قیطریه»، پرتال امامخمینی.
- ↑ «بازخوانی تاریخی / انتقال امامخمینی به قیطریه»، پرتال امامخمینی.
- ↑ روحانی، نهضت امامخمینی، ج۱، ص۷۲۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ج۲، ص۳۱۴ و ص۳۲۸.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ج۲، ص۳۱۵ و ص۳۲۹.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ «بازخوانی تاریخی / انتقال امامخمینی به قیطریه»، پرتال امامخمینی.
- ↑ عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج۲، ص۱۷۴؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۹، ص۲۱۷.
- ↑ آقامحمدحسنی، و حسینی، «قیطریه»، ج۲، ذیل مدخل.
- ↑ آقامحمدحسنی، و حسینی، «قیطریه»، ج۲، ذیل مدخل.
- ↑ آقامحمدحسنی، و حسینی، «قیطریه»، ج۲، ذیل مدخل.
- ↑ آقامحمدحسنی، و حسینی، «قیطریه»، ج۲، ذیل مدخل.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۴۵۴ و ۴۵۷.
منابع
- آقامحمدحسنی، میترا، و حسینی، حمیدرضا، «قیطریه»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا.
- «بازخوانی تاریخی / انتقال امامخمینی به قیطریه»، پرتال امامخمینی، انتشار: ۱۴ مرداد ۱۳۹۴ش، بازدید: ۲۸ مهر ۱۴۰۴ش.
- «خاطراتی از دوران حصر حضرت امام (س) در قیطریه»، پرتال امامخمینی، انتشار: ۱۴ مرداد ۱۳۹۴ش، بازدید: ۲۸ مهر ۱۴۰۴ش.
- خمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- روحانی، سیدحمید، نهضت امامخمینی، تهران، عروج، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۱ش.
- عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، گفتار، چاپ پنجم، ۱۳۷۰ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، سیر مبارزات امامخمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.