لقاءالله
لقاءالله، اصطلاح عرفانی
اهمیت و جایگاه لقاءالله
لقاءالله در اصطلاح عرفانی قرار گرفتن سالک در موقف و جایگاهی که بین او و پروردگارش حجابی نباشد.[۱] در زمینه لقاءالله، آیات الهی[۲] و روایات[۳] فراوانی وجود دارد. اهل معرفت نیز به مسئله لقاءالله توجه ویژه‌ای داشته‌اند[۴] و از اهداف عالی عرفان عملی می‌باشد.[۵]
امام‌خمینی نیز در آثار خود با بیانی فلسفی و عرفانی به مسئله لقاءالله پرداخته و ضمن پاسخ به شبهاتی در این زمینه، بحث لقاءالله را با کمال انقطاع گره زده است.[۶]
مراد از لقاءالله
به باور برخی اهل معرفت مراد از لقاءالله، ذات غیب‌الغیوب نیست؛ زیرا ذات غيب الغيوب مشهود احدی نیست؛[۷] بلکه اولیاء الهی فیض و ظهور خاص خدا را که از آن به اسماء الهی یاد می‌شود، ملاقات می‌کنند، آن هم نه با چشم ظاهر و نه با اندیشه و علم حصولی بلکه با دل و حقیقت ایمان و شهود الهی می‌باشد.[۸]
امام‌خمینی نیز معتقد است مقام غیب‌الغيوب، معلوم و معروف احدی نشده و نخواهد شد و انبیاء و رسولان و حتی خاتم انبیا و اوصیای ایشان، راهی بدان مقام ندارند.[۹] پس اینکه برخی اهل معرفت راهی برای لقاءالله و مشاهده جمال و جلال باز گذاشته‌اند، مرادشان این معنا نیست که اکتناه ذات مقدس ربوبی جایز باشد و علم حضوری و شهود عینی و احاطه بر آن ذات محیط علی‌الاطلاق، ممکن باشد، بلکه لقاءالله تجلیات اسمائی و ذاتی حق است؛ یعنی برخی از ارباب سلوک ممکن است حجاب نوری اسمائی و صفاتی را کنار گذاشته و به تجلیات ذاتی غیبی نائل شوند و خود را معلق و متدّلی به ذات مقدس ببینند و در این مشاهده احاطه قیومی حق و فنای ذاتی خود را شهود کنند و بالعیان وجود خود و جميع موجودات را ظل حق بینند.[۱۰]
شبهه لقاءالله
امام‌خمینی حصول به مرتبه لقاءالله را، اعظم مقاصد و مطالب افصل الله می‌داند[۱۱] و خاطرنشان کرده است که برخی از علما و مفسران به کلی منکر طریق لقاءالله و مشاهدات عینی و تجلیات ذاتی و اسمایی شده‌اند و به گمان خود خواسته‌اند، ذات مقدس را تنزیه کنند. اینان تمامی آیات و اخبار لقاءالله را بر لقای روز آخرت و لقای جزا و ثواب و عقاب حمل کرده‌اند. به اعتقاد امام‌خمینی این حمل نسبت به مطلق لقاءالله و برخی آیات و اخبار، ممکن است فی الجمله درست به نظر آید، ولی نسبت به برخی ادعیه و روایاتی که در کتب معتبره آمده و علمای بزرگ به آنها استشهاد کرده‌اند، حمل بسیار بعیدی است.[۱۲]
امام‌خمینی بر ردّ برخی عقاید فاسده و باطله در این زمینه معتقد است؛ این همه آیاتی که راجع به لقاءالله و معرفة‌الله وارد شده، همه دال بر این است که مراد از لقاءالله رسیدن به فنای الهی است.[۱۳] ایشان طریق تحصیل لقاءالله را ذکر تام حضرت حق و توجه به باطن قلب به آن ذات مقدس می‌داند که موجب گشوده شدن چشم باطنی قلب شده و لقاءالله که قرة العین اولیاست حاصل می‌شود.[۱۴]
پانویس
- ↑ طباطبائی، المیزان، ج۱۶، ص۱۰۲؛ تهرانی، امام‌شناسی، ج۱، ص۳۲۱.
- ↑ غافر: ۱۸؛ قیامت: ۲۴.
- ↑ مجلسى، بحارالانوار، ج۴، ص۳۲ و ۴۴؛ کلینی، کافی، ج۱، ص۲۶۰.
- ↑ مکی، قوت القلوب، ج۱، ص۴۳۲، ج۲، ص۷۲؛ مستملی بخاری، شرح التعرف لمذهب التصوف، ج۳، ص۱۰۷۰؛ کاشانی، شرح منازل السائرین، ص۲۷۶.
- ↑ روحانی‌نژاد، درآمدی بر مبادی و مبانی سلوک، ص۱۲۱.
- ↑ امام‌خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۱۷۹-۱۸۱ و ۲۳۸؛ آداب الصلاة، ص۱۸۵، ۱۹۷ و ۳۵۵؛ شرح چهل حدیت، ص۴۵۳-۴۵۵؛ صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۲، ج۱۷، ص۴۵۶.
- ↑ قونوى، الاعجاز البيان، ص۳۵؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ص۳۴۶؛ جامی، نقد النصوص، ص۲۸.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ج۵، ص۴۷۷-۴۷۹؛ توحید در قرآن ج۲، ص۴۰؛ روحانی‌نژاد، درآمدی بر مبادی و مبانی سلوک، ۱۲۵-۱۲۶.
- ↑ امام‌خمینی، مصباح الهدايه، ص۱۳-۱۵؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحكم ومصباح الانس، ص۲۸۰-۲۸۱.
- ↑ امام‌خمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۵۴-۴۵۵، صاحبی اوج معرفت، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۱۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۵۳؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۴۱۵.
- ↑ امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۱۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۳۵۵.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۴ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، قم، پاسدار اسلام، ۱۴۱۰ق.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۹ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۶ش.
- تهرانی، محمدحسین، امام‌شناسی، انتشارات علامه طباطبائی، مشهد، ۱۴۲۶ق.
- جامی، عبدالرّحمان، نقد النصوص فى شرح نقش النصوص، تصحيح ويليام چیتیک، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۱ش.
- جوادی آملی، عبدالله، توحید در قرآن، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۸ش.
- روحانی‌نژاد، حسین، درآمدی بر مبادی و مبانی سلوک، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۹۶ش.
- صاحبی، باقر، اوج معرفت، تهران، نشر عروج، ۱۳۹۸ش.
- طباطبائی، محمدحسين، الميزان فی تفسير القرآن، انتشارات اسلامی، قم، بی‌تا.
- قونوی، صدرالدّین، اعجاز البيان فی تفسير أمّ القرآن، تصحيح سیدجلال‌الدّین آشتيانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- قیصری، داودبن‌محمود، شرح فصوص الحکم، تعلیم سیدجلال‌الدّین آشتیانی، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۵ش.
- کاشانی، عبدالرزاق، شرح منازل السائرين، انتشارات بیدار، قم، ۱۳۷۲ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل، شرح التعرف لمذهب التصوف، نشر اساطیر تهران، ۱۳۶۳ش.
- مکی، ابوطالب، قوت القلوب، بیروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۱۷ق.
نویسنده:باقر صاحبی