مسجد قبا (تهران)
| مسجد قبا | |
|---|---|
 | |
| نام | مسجد قبا |
| کشور | ایران |
| استان | تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نامهای قدیمی | مسجد رشاد |
| نوع بنا | مسجد |
| کاربری | مذهبی، فرهنگی، سیاسی |
| دیرینگی | دوره پهلوی |
| دورهٔ ساخت اثر | ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۳ش |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد |
| آدرس | تهران، خیابان شریعتی، نزدیک حسینیه ارشاد |
مسجد قُبا یکی از کانونهای اصلی مبارزه علیه رژیم پهلوی در تهران بود که محمد مفتح امامت آن را بر عهده داشت و نقش مهمی در سازماندهی تظاهرات مردمی، بهویژه در سال ۱۳۵۷ش، ایفا کرد. این مسجد بهعنوان بلندگوی امامخمینی و پایگاه اطلاعرسانی انقلاب عمل میکرد.
کارگزاران مسجد قبا در ۴ دی ۱۳۵۸ با امامخمینی دیدار کردند.
تاریخچه و جایگاه
مسجد قبا در خیابان شریعتی تهران و نزدیک حسینیه ارشاد واقع شده است. ساخت آن از سال ۱۳۵۱ش آغاز شد و با وجود موانع اداری، ساختوساز آن در سال ۱۳۵۳ش به پایان رسید.[۱]
این مسجد در عرصههای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی فعال بود و اقداماتی مانند تأسیس کتابخانه، تشکیل کلاسهای آموزشی و ایجاد صندوق قرضالحسنه را انجام میداد[۲] و پس از انقلاب نیز به فعالیت خود ادامه میدهد.[۳]
نامگذاری
در نامگذاری مسجد قبا دو روایت وجود دارد: بر اساس یک روایت، این نام در جلسهای با حضور سیدمحمود طالقانی و مرتضی مطهری انتخاب شد، و بر اساس روایت دیگر، ابتدا نام مسجد رشاد انتخاب شد اما به پیشنهاد علی شریعتی با الهام از مسجد قبای مدینه، نخستین مسجد اسلام، به قبا تغییر نام داد.[۴]
نقش در انقلاب اسلامی
محمد مفتح سال ۱۳۵۴ش امامت مسجد قبا را بر عهده گرفت،[۵] با ورود مفتح، مسجد به یکی از اصلیترین کانونهای فعالیتهای انقلابی تبدیل شد و نقش مهمی در اوجگیری انقلاب اسلامی ایران، بهخصوص در سال ۱۳۵۷ ایفا کرد.[۶] در آذر ۱۳۵۷، رژیم پهلوی در واکنش به نادیدهگرفتهشدن محدودیتهای اعمالشده بر مراسم عزاداری امام حسین(ع) از سوی مردم، مسجد قبا را تعطیل و از سخنرانی مفتح جلوگیری کرد.[۷]
نقش مسجد در تظاهرات و نماز عید فطر ۱۳۵۷ش
در عید فطر سال ۱۳۵۷ش، به دعوت مفتح حدود ۵۰۰۰ نفر در مسجد قبا گرد آمدند و با شعارهایی در حمایت از امامخمینی به سمت تپههای قیطریه حرکت کردند.[۸] نماز عید فطر با حضور حدود ۱۲٬۰۰۰ نفر به امامت مفتح برگزار شد.[۹] برخی، برنامههای شبهای ماه رمضان در این مسجد را از دلایل برگزاری باشکوه نماز و تظاهرات عید فطر در آن سال میدانند.[۱۰] در رمضان سال ۱۳۵۷ش، هزاران نفر از مردم انقلابی در شبستان مسجد و خیابانهای اطراف گرد میآمدند. در این مراسم، علاوه بر انجام فرائض دینی، بر مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی تأکید میشد.[۱۱]
اطلاعرسانی نخستین مواضع امامخمینی و اخبار انقلاب
مسجد قبا بهعنوان بلندگوی امامخمینی و پایگاه اطلاعرسانی انقلاب در تهران عمل میکرد و اولین اخبار از مواضع امامخمینی و نهادهای انقلابی از طریق آن به مردم میرسید.[۱۲] ساواک در گزارشهای خود همواره از مسجد قُبا با عنوان کانون طرفداران امامخمینی نام برده است.[۱۳]
دیدار کارگزاران مسجد با امامخمینی
کارگزاران این مسجد و دانشجویان مروان در ۴ دی ۱۳۵۸ با امامخمینی دیدار کردند امام در جمع آنان سخنرانی کرد. محور اصلی سخنرانی امام، مقابله با توطئههای دشمنان از طریق خودکفایی اقتصادی، حفظ توان دفاعی کشور و وحدت ملی بود.[۱۴]
پانویس
- ↑ مصحفی، «قبا، مسجد».
- ↑ مصحفی، «قبا، مسجد».
- ↑ نگاه کنید به: «مسجد قبا؛ مهمترین مرکز حضور تودههای انقلابی»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ مصحفی، «قبا، مسجد».
- ↑ «چه شد که دکتر مفتح به «قبا» آمد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ ناطق نوری، خاطرات، ج۱، ص۱۳۰؛ نیکبخت، رمضان ۱۳۵۷، ص۶۰.
- ↑ کرباسچی، هفتهزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ج۲، ص۱۰۲۳ ـ ۱۰۲۴.
- ↑ غفاری، خاطرات، ص۲۷۹؛ مفتح، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ص۴۸۶.
- ↑ مفتح، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ص۴۸۴؛ براتی، خاطرات، ص۷۷.
- ↑ ناطق نوری، خاطرات، ج۱، ص۱۳۰؛ نیکبخت، رمضان ۱۳۵۷، ص۶۰.
- ↑ «چه شد که دکتر مفتح به «قبا» آمد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «چه شد که دکتر مفتح به «قبا» آمد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ مصحفی، «قبا، مسجد».
- ↑ امامخمینی، صحیفه، ج۱۱، ص۴۱۳.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، صحيفه امام، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امامخمينى، تهران.
- «مسجد قبا؛ مهمترین مرکز حضور تودههای انقلابی»، پایگاه تخصصی مسجد، بازدید: ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ش.
- «چه شد که دکتر مفتح به «قبا» آمد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- غفاری، هادی، خاطرات هادی غفاری، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- کرباسچی، غلامرضا، هفتهزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- مصحفی، محسن، «قبا، مسجد»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- مفتح، محمد، یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید آیتالله دکتر محمد مفتح، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- ناطق نوری، علیاکبر، خاطرات حجتالاسلام و المسلمین علیاکبر ناطق نوری، تدوین مرتضی میردار، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.
- نیکبخت، رحیم، رمضان ۱۳۵۷و مسجد قبا، مجله زمانه، شماره ۲۶، ۱۳۸۳ش.