حسینیه ارشاد

حسینیه ارشاد
نام	حسینیه ارشاد
کشور	ایران
شهرستان	تهران
اطلاعات اثر
نوع بنا	حسینیه
کاربری	مذهبی-فرهنگی
کاربری کنونی	مذهبی-فرهنگی
دیرینگی	دهه ۱۳۴۰ش
دورهٔ ساخت اثر	اوایل دهه ۱۳۴۰ش
بانی اثر	محمد همایون، ناصر میناچی، عبدالحسین علی‌آبادی
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	دارد
آدرس	تهران

حسینیه ارشاد، نهادی مذهبی-فرهنگی که در دهه ۱۳۴۰ش با رویکردی نوگرایانه تأسیس شد، با وجود عدم ارتباط سازمانی مستقیم با امام‌خمینی، از طریق شخصیت‌های نزدیک به ایشان و ارائه تفسیری انقلابی از اسلام، نقش بسزایی در بسترسازی فکری انقلاب اسلامی ایفا کرد.

معرفی و تاریخچه

حسینیه ارشاد در اوایل دهۀ ۱۳۴۰ش به همت محمد همایون، ناصر میناچی و عبدالحسین علی‌آبادی در تهران تأسیس شد. این مرکز با رویکردی نوگرایانه در عرصۀ اندیشۀ دینی و با هدف نشر معارف اسلامی و پاسخگویی به نیازهای فکری نسل جوان شکل گرفت.

حسینیه ارشاد با به‌کارگیری روش‌های نوین مانند جایگزینی تریبون به جای منبر، استفاده از کف‌زدن به جای صلوات و اجرای نمایش‌های مذهبی، از محافل سنتی متمایز می‌شد. فعالیت‌های این نهاد در حوزه‌های پژوهش، آموزش و تبلیغ، سازماندهی شده بود و شامل سخنرانی‌ها، کلاس‌های آموزشی و انتشار کتاب می‌شد.

ارتباط با امام‌خمینی

سخنرانی مطهری در حسینیه ارشاد

حسینیه ارشاد ارتباط سازمانی با امام‌خمینی نداشت و ایشان هرگز در این مکان سخنرانی نکرد؛ اگرچه در برخی اسناد ساواک به اشتباه به سخنرانی وی در این حسینیه اشاره شده است. این نهاد اساساً پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور تأسیس شد، اما ترکیب هیئت‌مدیره آن حاکی از پیوندهای فکری با نهضت اسلامی بود. مرتضی مطهری، نایب‌رئیس حسینیه، از شاگردان و یاران نزدیک امام‌خمینی به‌شمار می‌رفت همچنین حضور شخصیت‌های دیگری مانند سیدمحمود طالقانی، مهندس بازرگان و یدالله سحابی در هیئت علمی حسینیه که از فعالان نهضت مقاومت ملی و از همراهان امام‌خمینی بودند.

در این دوره، چهره‌های سرشناسی نیز در حسینیه ارشاد به سخنرانی پرداختند که از جمله آنان می‌توان به فخرالدین حجازی، محمد مفتح، حسین نوری همدانی، اکبر هاشمی رفسنجانی، علی گلزاده غفوری، محمدجواد باهنر، سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد، ابوالقاسم خزعلی، علی دوانی، ناصر مکارم شیرازی و سیدعلی خامنه‌ای اشاره کرد.

این مرکز با ارائه تفسیری ایدئولوژیک و انقلابی از اسلام، به‌ویژه از طریق سخنرانی‌های علی شریعتی و مرتضی مطهری، نقش محوری در بسترسازی فکری انقلاب اسلامی ایفا کرد. فعالیت‌های گسترده و انتقادی این نهاد که با نظارت شدید ساواک همراه بود، در نهایت به تعطیلی آن توسط حکومت پهلوی در آبان ۱۳۵۱ش انجامید. با این حال، حتی در دورۀ تعطیلی نیز اقدامات فرهنگی-انقلابی از جمله تهیۀ سرودهای انقلابی و چاپ مخفیانۀ آثار شریعتی ادامه یافت. تا آنجا که حسینیه به عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی انقلاب شناخته می‌شود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حسینیه ارشاد فعالیت خود را از سر گرفت و همچنان به عنوان نهادی فرهنگی-مذهبی به کار خود ادامه می‌دهد.

جدایی مطهری از حسینیه ارشاد

حسینیه ارشاد شاهد اختلافات فکری بین مرتضی مطهری و علی شریعتی بود که در نهایت به خروج مطهری در سال ۱۳۴۹ش از این نهاد انجامید. این اختلافات عمدتاً بر سر مبانی و برادشت از اسلام بود. شریعتی با رویکردی انقلابی و با استفاده از مفاهیم جامعه‌شناختی به دنبال جذب جوانان بود اما مطهری برداشت‌ها و روش‌های او را غیردقیق و التقاطی می‌دانست.