مسلمانان
مسلمانان، کسانی هستند که به تعالیم دین اسلام معتقدند و بر اساس آن عمل می‌کنند. بر اساس آموزه‌های اسلامی همه مسلمانان امت واحدند. امام‌خمینی همواره بر وحدت تمام مسلمانان تأکید می‌کرد.
مفهوم واژه مسلمان
مسلمان یا مسلم فردی است که معتقد به تعالیم اسلام و عامل به آن است. برخی نیز مسلمانی را به مجرد واردشدن در دین اسلام و تسلیم‌شدن در برابر پیامبر اسلام(ص) دانسته‌اند.[۱] در قرآن کریم مسلمان در دو معنا به کار رفته است: یک معنای عام به معنای تسلیم بودن در برابر خدا و دوری از شرک و بت‌پرستی (سوره حج، آیه۷۸؛ سوره آل‌عمران، آیه۶۷) و دوم معنای خاص آن که به پیروان و معتقدان به دین حضرت محمد(ص) گفته می‌شود.[۲]
از مهم‌ترین اعمال عبادی که میان همۀ مسلمانان مشترک است، می‌توان به نماز، روزه و حج اشاره کرد.[۳]
جمعیت
مسلمانان به عنوان پیروان دومین دین بزرگ دنیا پس از مسیحیت، شماری بیش از دومیلیارد نفر دارند. جامعه مسلمانان را می‌توان در تمام قاره‌ها یافت؛ اما با تراکمی متفاوت. مناطق شمالی و مرکزی آفریقا، خاورمیانه و آسیای جنوب‌شرقی عمدتاً به عنوان مهد تمدن مسلمانان عمل می‌کنند.
جمعیت مسلمان در این کشورها اغلب از ۹۰درصد جمعیت، فراتر می‌رود. «مصر»، «افغانستان»، «سوریه»، «پاکستان»، «ترکیه» و «ایران» نمونه‌هایِ قابل‌تأمل بوده و جایگاه خود را به عنوان «کشورهایی با اکثریتِ مسلمان» تثبیت کرده‌اند.[۴] کشورها و جوامع اکثراً مسلمان از نظر اعتقادات مذهبی همگن نیستند. در دین اسلام، تفاسیر، تنوع فرهنگی و فرقه‌های گوناگون وجود دارد؛ مثلاً بین مسلمانان شیعه و مسلمانان سنی، تفاوت‌هایی هست و هر‌یک دارای اعمال و سنت‌های خاص خود هستند.[۵]
هویت مسلمانی
با وجود تمایزات زبانی، ملی و نژادی در میان مسلمانان جهان، مسلمان‌بودن و هویت اسلامی حس مشترک در بین همۀ آن‌ها است. این حس مشترک در طول دوره‌های تاریخی مختلف، فرهنگ اسلامی را در خود متبلور ساخته است. اسلام در هنگام ظهور خویش در جزیرةالعرب، دینی دارای فرهنگ و جهان‌بینی نوین بود که هویت نوینی به کل اجتماع انسانی عرضه داشت. هدف اسلام، ایجاد انقلابی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در تمام ابعاد اجتماعی و ایجاد همبستگی جمعی برای تشکیل امت اسلامی بود.[۶]
امام‌خمینی با تمرکز بر مقوله اسلام با عنوان اساسی‌ترین منبع هویت‌یابی، سطوح مختلف هویتی را از یکدیگر جدا نمی‌دید و همه را در جهت تحقق هویت انسان مسلمان قرار می‌داد.[۷] ایشان در عین توجه به هویت ملی و ایرانی مسلمانان ایران،[۸] به سطح دیگری از هویت توجه داشت که در صدد است ملل اسلامی را با محور هویت امت اسلامی منسجم سازد.[۹] ایشان معتقد بود استعمارگران در سده‌های اخیر بسیار کوشیدند تا مسلمانان، خود و هویت تاریخی خود را نشناسند[۱۰] از نظر امام‌خمینی مسلمانان می‌توانند با تکیه بر فرهنگ اصیل اسلامی و هویت دینی، سرنوشت فردی و اجتماعی خود را به سوی تعالی و پیشرفت رقم زنند.[۱۱] ایشان با این رویکرد کوشید با تأسی از فرهنگ اسلامی، مبارزه‌ای همه‌جانبه در مقابله با فرهنگ وابسته و استعماری شکل دهد.[۱۲]
وحدت و برادری
تاریخ دعوت به وحدت مسلمانان به بعثت پیامبر اکرم(ص) بازمی‌گردد. از نخستین اقدامات رسول خدا(ص)، برقراری پیوند برادری میان مسلمانان بود. این پیوند موجب تقویت روحیه جمعی و برادری میان مسلمانان گردید.[۱۳] پس از پیامبر(ص) نیز دوری مسلمانان از تفرقه و اتحاد آنان، نزد اهل بیت(ع) به صورت یک هدف دنبال شد.[۱۴]
یکی از دغدغه‌های اصلی امام‌خمینی درباره مسلمانان جهان، چه در دوران مبارزه و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و چه پس از آن، مسئله وحدت مسلمانان بود. ایشان همواره از شکاف در میان مسلمین نگران بود و تفرقه در میان مسلمانان را عامل مهم عقب‌ماندگی تاریخی، تحقیر مسلمانان در سطح جهان، تداوم سلطه و زورگویی قدرت‌های استعماری می‌دانست.[۱۵]
در نظر امام‌خمینی برای غلبه بر اختناق‌ها، چپاول‌گری‌ها و عقب‌ماندگی‌ها در جهان اسلام، راهی جز بیداری مسلمین و اطلاع از اسلام و اوضاع جاری جهان اسلام و اتحاد همه مسلمانان نیست.[۱۶]
پانویس
- ↑ سیدشرف‌الدین، آئین هم‌زیستی مسلمانان، ص۳۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۳۲۸-۳۲۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ج۷، ص۱۲؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ج۱، ص۴۶.
- ↑ گزارشی از جمعیت مسلمانان جهان در سال ۲۰۲۳، روزنامه سراسری سایه.
- ↑ گزارشی از جمعیت مسلمانان جهان در سال ۲۰۲۳، روزنامه سراسری سایه.
- ↑ بشیریه، جامعه‌شناسی سیاسی، ص۲۳۳–۲۳۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۲۳۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۰۰؛ ج۱۷، ص۳۶۹ و ج۲۰، ص۱۶؛ حاجیانی، جامعه‌شناسی هویت ایرانی، ص۲۷۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۴۴۳–۴۴۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۳۱–۵۳۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۵، ص۳۹۲؛ ج۷، ص۱۱۸، ۱۴۰، ۲۹۲؛ عیوضی و هراتی، ص۹۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۵.
- ↑ جعفریان، تاریخ ایران اسلامی، ص۷۸–۷۹.
- ↑ آقانوری، امامان شیعه و وحدت اسلامی، ص۶۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۹۴؛ ج۷، ص۱۶۶ و ۳۴۸–۳۴۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ج۲، ص۳۲ـ۳۵؛ ج۹، ص۲۵۰، ۲۷۳–۲۷۴؛ ج۱۰، ص۱۶۰.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۹.
- آقانوری، علی، امامان شیعه و وحدت اسلامی، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۸۸.
- بشیریه، حسین، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران، نی، ۱۳۸۰.
- جعفریان، رسول، تاریخ ایران اسلامی، تهران، کانون اندیشه جوان، ۱۳۸۶.
- حاجیانی، ابراهیم، جامعه‌شناسی هویت ایرانی، تهران، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، ۱۳۸۸.
- سیدشرف‌الدین، عبدالحسین، آئین هم‌زیستی مسلمانان، قم، نشر حبیب، ۱۳۹۳.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق.
- عیوضی، محمدرحیم و محمدجواد هراتی، درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، قم، نشر معارف، ۱۳۸۹.
- گزارشی از جمعیت مسلمانان جهان در سال ۲۰۲۳، روزنامه سراسری سایه، تاریخ بازدید: ۲۰اردیبهشت۱۴۰۴.
- محقق حلی، جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، ۱۴۰۹ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء تراث العربی، ۱۳۶۲.