مقام تدلی
مقام تدلی، مقام هویت فقری و معلق شدن امتدادی از بالا به پایین میباشد.
اهمیت و جایگاه مقام تدلی
مقام تدلی در اصطلاح عرفانی به معنای نزدیکی و اتصال به حقتعالی میباشد.[۱]عرفا با استناد به برخی آیات الهی به تبیین اصطلاح مقام تدلی در آثار خویش پرداخته و ثمرات فراوانی بر آن مترتب ساختهاند.[۲] امامخمینی نیز در آثارعرفانی خویش به بحث «تدلی» حقیقت، جایگاه و نامهای دیگر آن پرداخته است..[۳]
حقیقت مقام تدلی
امامخمینی در بیان حقیقت مقام تدلی، معتقد است، تدلی مرتبهای پس از «دنو» در نزدیک شدن و قرب است. و به معنای آویخته و معلق شدن امتدادی از بالا به پایین میباشد، ازاینرو وجه تسمیه فیض مقدس به مقام تدلی آن است که فیض مقدس دارای هویتی فقری و حقیقتی اضافی اشراقی و عین ربطی به حقتعالی است. این هویت دارای سریان ممتد از عالی به سافل در نشأت عوالم خلقی میباشد و به تعبیری معلّق به حقتعالی است. آویختگی و تعلق مقام تدلی آنچنان شدید است که حیثیتی غیر از تدلی ندارد.[۴]
یکی از ویژگیهای انسان کامل در نگاه امامخمینی مقام «تدلی» است که برگرفته از آیه «ثم دنا فتدلی فکان قاب قوسین أو أدنی»[۵] میباشد؛ زیرا انسان کامل دارای هویتی فقری و حقیقتی عین رابطی به حقتعالی است که در همه عوالم نفوذ دارد.[۶]
به اعتقاد امامخمینی مقام تدلی همان مقام ولایت کلیه و وجود انبساطی اطلاقی و وجه باقی است که همان وجودها و تعینات در آن مستهلک شده و تمامی رسوم و نشانهها در آن مضمحل میباشد. به باور امامخمینی عروج به مقام مشیت مطلقه امکان ندارد، مگر پس از گذر از مراتب تعینات و رسیدن به مقام «تدلی» و استهلاک در ذات حق؛ زیرا برای متدلی حیثیتی به غیر تدلی نیست و اصلاً برای او ذاتی نیست تا تدلی بر او عارض شود.[۷]
فرق مقام «تدلی» و «أو أدنی»
امامخمینی با استناد به «ثم دنا فتدلی فکان قاب قوسین أو أدنی»،[۸] مقام «أو أدنی» را بالاتر از مقام تدلی میداند و معتقد است، نهایت سقف تعالی و کمال انسان این مقام است، هرچند برخی بر این عقیدهاند که نهایت عروج انسان همان مشیت مطلقه و فیض مقدس و تدلی است، لکن به اعتقاد امامخمینی مقام اوادنی غیر از مقام تدلی، است، بلکه مقام «أو أدنی»، اساساً مقام نیست. در این مقام، اضمحلال و اندکاک در تعین اول، فنای شدید و محو کلی در اسمای ذاتیه حقتعالی میباشد که در آن جهت تعینی بشری فانی میگردد و ازاینرو چنین اندکا کی مقام و تعین خاصی محسوب نمیشود، بنابرانی «أو ادنی» مرحله ویژه رسول الله و وارثان او میباشد.[۹]
اسامی دیگر مقام تدلی
امامخمینی در آثار خویش به برخی اسامی و نامهای دیگر مقام تدلی اشاره کرده است از جمله:
۱- برزخیت کبری: امامخمینی از مقام تدلی به برزخیت کبری یاد میکند؛ یعنی مقامی که بین حقتعالی و کثرات خلقی حائل است و برزخ بین آسمان و احدیت و اراضی خلقی میباشد.[۱۰]
۲- هیولای مطلقه: این مقام قابل و پذیرای همه صور خلقی در همه عوالم میباشد؛ زیرا با ظهور و سریان خود، تعینات مختلف نظام خلقی را میسازد.[۱۱]
۳- فیض مقدس: یکی دیگر از نامهای مقام تدلی، فیض مقدس است که منزه از کثرات و جهات امکانی است که دارای هویتی فقری و اضافه اشراقی است.[۱۲]
پانویس
- ↑ بقلی، تفسیر عرایس البیان، ج۲، ص۱۲۰؛ کاشانی، شرح منازل السائرین، ص۷۵۱؛ تستری، تفسیر التستری، ص۱۵۶.
- ↑ بقلی، شرح شطحیات، ص۶۱۷؛ قشیری، لطایف الاشارات، ج۳، ص۴۸۱؛ کاشانی شرح منازل السائرین، ص۷۵۱؛ تأویلات کاشانی، ج۲، ص۲۹۲؛ تستری، تفسیر التستری، ص۱۵۶.
- ↑ امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۱۷؛ التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۴۹؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الأنس، ص۱۸ و ۱۳۲؛ الطلب والاراده، ص۱۵؛ آداب الصلاة، ص۱۸۱؛ سرّالصلاة، ص۸۴ و ۹۴؛ مصباح الهدایه، ص۴۵، ۶۶-۶۷ و ۷۵.
- ↑ امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۱۷؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس، ص۱۳۲؛ صاحبی، انوار حکمت، ص۱۸۶؛ اسرار حکومت، ج۱، ص۹۷.
- ↑ نجم: ۸-۹.
- ↑ امامخمینی، شرح دعای سحر، ص ۱۷؛ التعلیقه علی الفوائد الرضویة، ص۴۹؛ صاحبی، انوار حکمت، ص۱۸۵؛ اسرار ملکوت ج۱، ص۲۷.
- ↑ امامخمینی، مصباح الهدایه، ص۷۵؛ شرح دعای سحر، ص۱۷.
- ↑ نجم: ۸-۹
- ↑ امامخمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، ص۱۳۲؛ مصباح الهدایه، ص۶۶-۶۷؛ الطلب والاراده، ص۱۵؛ آداب الصلاة، ص۱۸۱؛ صاحبی، انوار حکمت، ص۱۸۷.
- ↑ امامخمینی، مصباح الهدایة، ص۴۵؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، ص۱۸.
- ↑ امامخمینی، مصباح الهدایه، ص۷۵؛ شرح دعای سحر، ص۱۷؛ صاحبی، انوار حکمت ۱۸۶.
- ↑ امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۱۷-۱۸؛ اسرار ملکوت، ج۱، ص۹۷-۹۸.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، الطلب والاراده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۴۲۱ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، قم، پاسدار اسلام، ۱۴۱۰ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح دعای سحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۳ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۶ش.
- بقلی شیرازی، روزبهان، تفسیر عرایس البیان فی حقایق القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۹ق.
- بقلی شیرازی، روزبهان، شرح شطحیات، تهران، نشر طهوری، ۱۳۷۴ش.
- تستری، سهل، تفسیر التستری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۳ق.
- صاحبی، باقر، اسرا ملکوت، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۳ش.
- صاحبی، باقر، انوار حکمت، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۳ش.
- قشیری، عبدالکریم، ، لطایف الاشارات، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۲۰۰۰م.
- کاشانی، عبدالرزاق، تأویلات کاشانی، تصحیح سمیر مصطفی رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.
- کاشانی، عبدالرزاق، شرح منازل السائرین، تحقیق بیدارفر، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۸۵ش.
نویسنده: باقر صاحبی