نامه اعمال
نامه اعمال، نامهای که تمام کارهای خوب و بد انسان در آن نوشته شده است.
اهمیت و جایگاه نامه اعمال
نامه اعمال در اصطلاح دینی به معنای کتابی است که تمام اعمال نیک و بد انسان در آن ثبت و ضبط شده و در روز قیامت به دست افراد داده میشود.[۱]
بر اساس آیات و روایات در قیامت نیکوکاران نامه عملشان را با دست راست دریافت میکنند و گنهکاران نامه اعمالشان را با دست چپ دریافت میکند، گواهی این نامه بر اعمال انسان آنقدر دقیق است که کسی نمیتواند منکر آن شود.
متکلمان و فلاسفه درباره حقیقت و جایگاه نامه اعمال اختلاف آراء دارند و در آثار خویش به ویژگیهای آن پرداختهاند.[۲] امامخمینی نیز با توجه به مبانی حکمت متعالیه به بحث از حقیقت نامه اعمال، جایگاه، حساب اعمال و تجسد اعمال در آثار خویش پرداخته است.[۳]
حقیقت نامه اعمال
درباره ماهیت و حقیقت نامه اعمال میان اندیشمندان اسلامی اختلاف است فلاسفه و حکمای الهی مراد از نامه اعمال را نه دفتر و کتاب نوشته شده، بلکه اعمال و آثار انسان را مندرج در صقع نفس تفسیر کردهاند که با رفع حجاب مادیت تمام جزئیات اعمال مانند یک کتاب مصور پیش رو شخص منتشر میشود. برخی نیز معتقدند حقیقت نامه اعمال همان شکلگیری ملکات و اعتقادات در قلب انسان میباشد و مقصود از کتاب و صحیفه در آخرت، ظهور و بروز ذات و حقیقت انسان میباشد.[۴] امامخمینی نیز حقیقت نامه اعمال را همان شکلگیری ملکات و اعتقادات در صقع نفس و قلب انسان میداند که در دنیا ملائکه موکلین آن اعمال را مینویسند و در آخرت ظهور و بروز پیدا میکند.
امامخمینی براین باور است که در روز قیامت صحیفه و صورتهای اعمال انسان را به او میدهند؛ نامهای که در دنیا همه اعمال و اقوال و اندیشههای نفسانی و لوازم وجودی انسان در آن ثبت است. حضرت امام با استناد به برخی متون دینی که نامه اعمال در دنیا در هفته دوبار به محضر انسان کامل و امام زمان(ع) عرضه میشود، معتقد است انسان باید مواظب اعمال خود باشد که چه چیزی ثبت میشود و سبب نارضایتی امامان معصوم(ع) نباشد.
امامخمینی براین باور است نامه اعمال که همه ملکات و اخلاق کوچک و بزرگ در آن ثبت است، همان صفحه قلب انسان است که افعال و اعمال در آن نقش میبندد، زیرا هر یک از اعمال اثر تکوینی بر نفس میگذارد که همچون نقشهای کتاب در صفحه جان انسان نقش میبندد و از لوازم وجودی او میشود. نگارنده این نقشها، فرشتگان الهی هستند که مربی نفوس میباشند. و وظیفه تربیت نفوس را بر عهده دارند و به کتاب تکوینی، اعمال و ملکات صادر شده از نفوس را در لوح و نفس انسان ثبت میکنند و وقتی انسان از این عالم خارج شد و متوجه خود شد، همه اعمال خود را در لوح نفس خویش نوشته شده مییابد؛ لذا همه اعمال جوارحی و جوانحی حتی اندیشههای نفسانی و خیالی و تفکرات انسانی در نامه عمل او ثبت و در محضر خداوند حاضرند.[۵]
حساب اعمال
به اعتقاد اهل معرفت اعمال هر کس را با میزان تأثیری که هر یک از اعمالی در نفس داشتند در نامه اعمال وی به اونشان میدهند در این حسابرسی، هیچ عملی فروگذار نخواهد بود.[۶]
امامخمینی با استناد به آیه «و وجدوا ما عملوا حاضراً» معتقد است اعمال هر انسانی با برداشتن پردههای حجاب، آشکار میشود. به باور ایشان برای هر یک از اعمال خوب و بد انسان در نشئه ملکوتی، صورت غیبی است که از این صورتهای غیبی ملکوتی، بهشت و جهنم اعمال تشکیل میشود.[۷]
پانویس
- ↑ صدوق، اعتقادات، ص۸۰؛ رضایی، مباحث اعتقادی، ص۲۸۱.
- ↑ ملاصدرا، الحکمة المتعالی، ج۹، ص۲۹۱؛ طباطبائی، المیزان، ج۱۳، ص۵۵؛ جوادی، تفسیر تسنیم، ج۱۳، ص۷۱۵؛ مطهری مجموعه آثار، ج۲۱، ص۴۲۵.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۴۴۳؛ آداب الصلاة، ص۳۴؛ صحیفه امام، ج۱۵، ص۷۵؛ ج۲، ص۲۷؛ جهاد اکبر، ص۵۰؛ شرح چهل حدیث، ص۲۵۷ و ۳۶۲.
- ↑ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ج۵، ص۴۰؛ الحکمة المتعالیه، ج۹، ص۲۹۱؛ نجم الدین کبری، التاویلات النجمیه، ج۴، ص۱۳۶؛ قراملکی، پاسخ به شبهات کلامی، ص۲۴۱-۲۴۳.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۴۴۲-۴۴۳؛ آداب الصلاة، ص۳۴؛ جهاد اکبر، ص۵۰؛ صحیفه امام، ج۸، ص۲۸ و، ج۱۵، ص۷۵؛ صاحبی، حکمت معنوی، ص۷۸۵.
- ↑ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۹، ص۲۹۷-۲۹۸، العرشیه، ص۲۷۰؛ مفاتیح الغیب، ص۶۵۴.
- ↑ امامخمینی، المکاسب المحرمه، ج۲، ص۲۷۷-۲۷۸؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۸۱-۲۸۲؛ شرح چهل حدیث، ص۲۵۷-۲۵۸ و ۳۶۲؛ آداب الصلاة، ص۲-۳.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، جهاد اکبر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، مکاسب المحرمه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۹ش.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، نشر، اسراء، ۱۳۹۹ش.
- رضایی اصفهان، محمدعلی، مباحث اعتقادی، قم، نسیم حیات، ۱۳۹۱ش.
- صاحبی، باقر، حکمت معنوی، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۱ش.
- طباطبائی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- صدوق، محمدعلی، الاعتقادات، تهران، نشر علیه اسلامیه، ۱۳۷۱ش.
- قراملکی، محمدحسین، پاسخ به شبهات کلامی، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۹۳ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، نشر صدرا، ۱۳۸۹ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، العرشیه، اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۴۱ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۷۵ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، مفاتیح الغیب، تصحیح خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.
- نجمالدین کبری، التأویلات النجمیه فی التفسیر الاشاری الصوفی، بیروت، دار الکتاب العلمیه، ۲۰۰۹م.
نویسنده: باقر صاحبی