نور
نور، چیزی که بذات خود ظاهر و مُظهر اشیاء است که همه نورها و ظهورها به او بازگشت دارد بدون اینکه هیچ ظلمت و تاریکی به همراه داشته باشد.
اهمیت و جایگاه نور
نور در اصطلاح اهل معرفت چیزی است که به ذات خود ظاهر و اشیاء دیگر را نیز آشکار میکند.[۱] بحث از نور در ادیان و مذاهب اسلامی و میراث حکمای الهی و اهل معرفت بسیار مورد توجه بوده است.[۲] همچنین یکی از بحثهای مهم و بنیادین در دستگاه فلسفی نظریه نظام نوری است که مورد توجه برخی حکمای الهی بوده است.[۳]
عرفا نیز با اندیشهها و تجارب سلوکی و اصیل عرفانی خود دیدگاههای مهمی را در مورد نور مطرح ساختهاند.[۴] امامخمینی نیز در آثار خویش بحث از نور را با چند رویکرد فلسفی، عرفانی و تفسیری مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.[۵]
حقیقت نور
حکمای الهی با نقد کلام برخی متکلمان درباره حقیقت نور، معتقدند که نور مساوق وجود و اطلاق نور بر حقتعالی حقیقی است و از باب مجاز و تشبیه نمیباشد؛ زیرا او نور بالذات و صرف محض نور است.[۶] امامخمینی نیز در بیان حقیقت نور معتقد است که نور مساوق وجود است و در دار هستی جز حقتعالی وجود و نوری نیست و همه نورها و ظهورها به حقتعالی باز میگردد. بلکه نورانیت عالم ملک و ملکوت و جبروت همه از نور اوست؛ زیرا او نور مطلق و ظهور صرف و بدون هیچ ظلمت و تاریکی است.[۷]
ایشان با استناد به روایتی مراد از نور الانوار را ذات غیبی و در مواردی فیض منبسط و حقیقت محمدیه میداند که البته این نور خود جلوهای از نور حقتعالی است.[۸] امامخمینی با استناد به آیه «الله نور السموات و الارض».[۹] معتقد است خداوند متعال، نور آسمان و زمین است و مراد از آسمان و زمین در تفسیر این آیه، عالم غیب، شهادت، ارواح و اشباح است. و حقتعالی به نفس ظهورش، نور این آسمانها و زمین است و روشنی بخش همه عوالم خارجی میباشد. ایشان معتقد است این آیه مذکور مشتمل بر رموز و حقایقی است که انسان از بیان ذکر آن عاجز و زبان از گفتن آن ناتوان است.[۱۰]
تأویل ظهور نور
اهل معرفت با استناد به برخی آیات الهی به مراقبت و تأویل ظهورات نور الهی و تنزلات آن نور در عوالم امکانی پرداختهاند.[۱۱] امامخمینی در بیان تأویل باطنی نور با استناد به آیه «مثل نوره کمشکاة فیها مصباح»،[۱۲] مثل نور را پیامبر و و اهلبیت علیهمالسّلام میداند و «لا شرقیه و لا غربیه» را سریان این نور در سرّ و باطن و ظاهر سالک میداند که از همه کثرت شرقی و غربی فانی شده و به مقام روح و حضرت جمع احدیت رسیده؛ زیرا در آنجا شرقی ظهور و غربی بطون نیست.[۱۳]
پانویس
- ↑ سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۱، ص۱۱۸، ج۲، ص۱۱۲-۱۱۷.
- ↑ نزهت، نماد نور در ادبیات صوفیه، ص۱۵۹.
- ↑ سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۱، ص۵۰۵؛ ج۲، ص۱۰؛ یزدانپناه، حکمت اشراق، ج۲، ص۱-۲.
- ↑ ابنعربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۴۲۹؛ نزهت، نماد نور در ادبیات صوفیه، ص۱۵۵.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۱۴۲ و ۳۲۰-۳۲۱؛ مصباح الهدایه، ص۴۷؛ الطلب والارده، ص۴۱، تفسیر سوره حمد، ص۱۰۰-۱۰۳.
- ↑ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ج۴، ص۳۴۹ و ۳۵۳-۳۵۶؛ اسرار الآیات، ص۳۵-۳۶.
- ↑ امامخمینی، تفسیر سوره حمد، ص۱۰۰-۱۰۳؛ شرح چهل حدیث، ص۴۱۸-۴۱۹؛ الطلب والاراده، ص۴۱.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۱۱۹-۱۲۰ و ۱۷۸-۱۸۲؛ مصباح الهدایه، ص۶۲-۶۳.
- ↑ نور: ۳۵)،
- ↑ امام خمینی، مصباح الهدایه، ص۴۷.
- ↑ نیمدهی، رسالة الانوار فی معدن الأسرار، ص۴۸-۵۱؛ علیزاده، تفسیر کلامی عرفانی آیه نور، ص۱۴۳-۱۴۵؛ کاشانی، تأویلات کاشانی، ج۲، ص۷۰.
- ↑ نور: ۳۵.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۱۸-۴۱۹؛ سرّ الصلاة، ص۶۵-۶۶.
منابع
- ابنعربی، محییالدّین، الفتوحات المکیه، بیروت، دار صادر، بیتا.
- امامخمینی، سیدروحالله، الطلب والاراده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۴۲۱ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۶ش.
- سهروردی، شهابالدّین، مجموعه مصنفات، تحقیق هانری کربن، نشر انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران، ۱۳۹۶ش.
- علیزاده، تفسیر کلامی عرفانی آیه نور، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.
- کاشانی، عبدالرزاق، تأویلات کاشانی، تصحیح عبدالوارث، بیروت، دار الکتب العلیمه، ۱۴۲۷ق.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۶۶ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، اسرار الآیات، تهران، نشر انجمن، حکمت، ۱۳۶۰ش.
- نزهت، بهمن، نماد نور در ادبیات صوفیه، مجله مطالعات عرفانی، کاشان، ۱۳۸۸ش.
- نیمدهی، شرفالدّین، رسالة الانوار فی معدن الاسرار، نشر بنیاد قرآن، تهران، ۱۳۶۱ش.
- یزدانپناه، یدالله، حکمت اشراق، گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهابالدٌین سهروردی، تحقیق مهدی علیپور، نشر، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، ۱۳۸۹ش.
نویسنده: باقر صاحبی