محمد عبایی خراسانی: تفاوت میان نسخه‌ها

او دوران ابتدایی را در دارالتّعلیم دیانتی که از مدرسه‌های دینی آن زمان بود، طی کرد. سپس جامع‌المقدمات را نزد پدر و دایی خود سیدعلی علوی رضوی در مشهد آموخت. دروس سطح را هم نزد هاشم قزوینی، مجتبی قزوینی و میرزا جواد آقا تهرانی فراگرفت و مدتی هم در درس خارج فقه و اصول [[سیدمحمدهادی میلانی]] شرکت کرد.<ref>شاخه شمشاد، ص۱۵.</ref> او در سال ۱۳۳۹ش برای ادامه تحصیل به قم رفت و از درس خارج [[سیدحسین بروجردی|سیدحسین طباطبایی بروجردی]] بهره‌مند شد.<ref>صدیقی، «زندگینامه آیت‌الله محمد عبایی خراسانی»، ص۱۵.</ref> و مدت شش ماه در آن درس حضور داشت. پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی، از سال ۱۳۴۰ش در درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی که در [[مسجد اعظم]] برگزار می‌شد شرکت کرد. وی درباره درس [[امام‌خمینی]] می‌گوید: <blockquote>«ایشان بسیار مقید بودند که وقت طلبه ضایع نشود. در طول مدتی که تدریس‎ ‏می‌کردند، حتی یک بار هم نشد که دیر سر کلاس درس حاضر شوند. به‌طورکلی،‎ ‏طلبه‌هایی که پای درس ایشان می‌نشستند، به‌طور معمول، چند برابر درس‌های دیگر‎ ‏استادان، از درس استفاده می‌کردند... صفت بسیار برجسته‌ای که امام داشتند این بود که ابعاد تدریس ایشان از جهات‎ ‏مختلف قوی بود. ازجمله پرمطلب بودن بحث به طوری که طلبه را وادار به کار‎ ‏می‌کردند. یک ساعت یا کمتر از یک ساعت که ایشان درس می‌گفتند، محتوای‎ ‏مطالب پر و غنی بود. شاید آن درس را اساتید دیگر در دو روز بیان می‌کردند، ولی‎ ‏ایشان در وقت کم مطالب فشرده قوی و خوبی ذکر می‌کردند... در هنگام درس مسائل غیردرسی را قاطی نمی‌کردند، یعنی حال و هوا همان حال و‎ ‏هوای درس و مطالعه بود. همین‌طور زمانی که سخنرانی بود و قبلاً هم اعلام می‌کردند‎ ‏که امروز آقا صحبت می‌کنند، باز حال و هوا، حال و هوای سخنرانی بود. اینها کاملاً از‎ ‏یکدیگر متمایز بود. این شاید از ویژگی‌های حضرت امام(ره) بود که در درس مسائل‎ ‏انقلابی را قاطی نمی‌کرد و مثال‌ها همان حال و هوای خودش را داشت... امام در درس‌هایشان می‌گفتند بعضی از مباحث اصول مفید نیست و من شبهه‎ ‏شرعی می‌کنم. خواندن دروسی مثل این بحث‌های اصولی که چه بسا حتی به درد فقه‎ ‏هم نمی‌خورد، لاطائلات است و فایده‌ای ندارد. در رابطه با وجوب تهذیب اصول‎ ‏تأکید داشتند... حضرت امام(ره) طوری طلبه‌ها را تربیت کرده بودند که حتماً با مطالعه قبلی سر درس حاضر شوند. هیچ‌گاه وقت کلاس را برای بازگو کردن نقل‌قول‌ها صرف‎ ‏نمی‌کردند و چون طلبه‌ها با مطالعه قبلی در درس حاضر می‌شدند چندین برابر‎ ‏استفاده می‌کردند».<ref>سلسله موی دوست، ص۱۵۲-۱۵۳.</ref> </blockquote>همچنین از درس خارج فقه و اصول: سیدمحمد محقق داماد، [[مرتضی حائری یزدی]]، [[سیدکاظم شریعتمداری]] و میرزا هاشم آملی بهره برد و دروس فلسفه را هم نزد [[علامه طباطبایی|علامه سیدمحمدحسین طباطبایی]] و [[عبدالله جوادی آملی]] آموخت.<ref>سلسله موی دوست، ص۱۵۳ـ۱۵۵.</ref>

او سپس به تدریس در [[حوزه علمیه قم]] پرداخت و بارها درس‌هایی چون شرح لمعه و... را در صحن حضرت معصومه(س) (حجره ۲۳ مقبره شهید مفتح و حجره مقابل آن) تدریس می‌کرد.<ref>خاطرات عبایی، «خاطرات عبایی از تبعیدگاه‌های خویش»، ص۵۳.</ref> او در سال ۱۳۴۱ اجازه‌نامه‌ای شرعی از امام‌خمینی دریافت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱، ۴۷۸ و ج۱۴، ص۱۱۰.</ref> که در هنگام بازرسی مأموران [[ساواک]] از منزل وی این اجازه‌نامه پیدا شد.  

او پس از تبعید امام‌خمینی به نجف، همراه با جمعی از روحانیان مبارز قم چون [[سیدحسن طاهری خرم‌آبادی]]، [[محمدمهدی ربانی املشی]]، [[عبدالمجید معادیخواه]] و... جلسات هفتگی برای ادامه مبارزه تشکیل می‌دادند و به گفته معادیخواه، در آن سال‌ها رابط مبارزان مشهد و قم بود. این فعالیت موقتاً با بازداشت معادیخواه و عبایی متوقف شد.<ref>معادیخواه، جام شکسته، ص۳۵۳ـ۳۵۴.</ref>  

عبایی خراسانی در طول مبارزات انقلابی، دو مرتبه در سال ۱۳۵۲ش دستگیر و زندانی شد؛ نخستین بار در قم بازداشت شد و سپس همراه با معادیخواه به تهران و [[زندان قزل‌قلعه]] انتقال یافت و سرانجام پس از سه ماه آزاد شد.<ref>خاطرات عبایی،«خاطرات عبایی از تبعیدگاه‌های خویش»، ص۱۵۲ـ۱۵۳.</ref> بار دوم نیز در تهران، بازداشت شد و سرانجام پس از تحمل تقریباً یک ماه زندان به سه سال تبعید محکوم شد که هشت ماه آن را در بندر دیلم و ۲۸ ماه را نیز در نایین در تبعید به سر برد.<ref> مصاحبه با حجت‌الاسلام‌والمسلمین اسحاق‌نیا، ص۲۶۰ـ۲۶۱.</ref> ایشان همچنین در طول دوران مبارزه سه بار با سوءقصد و ترور مواجه شد.<ref>شاخه شمشاد، ص۱۶.</ref> عبایی در دوران تبعید و غیر آن، سالیان سال ممنوع‌المنبر بود، ولی با نام مستعار به سخنرانی و تبلیغ می‌پرداخت. در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ش در شهرهای تبریز، تهران و زنجان به سخنرانی‌های انتقادی می‌پرداخت. او سخنران بزرگداشت چهلم شهدای قم در مسجد اعظم قم بود. همچنین در چهلم شهدای ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز در [[مسجد جامع تهران]] سخنرانی کرد.<ref>سخنرانی‌های عبایی در سال‌های ۵۷ ـ ۵۸: ۱۳۸۴: ص۱۶۱ـ۱۶۵؛ شاخه شمشاد، ص۶۳.</ref> وی در مجلات دینی آن زمان با نگارش مقاله‌هایی همچون «رهبر آزادگان» به رشد اسلام سیاسی یاری رساند.<ref>عبایی، ۱۳۴۴: ص۷۰ـ۷۹.</ref> ساواک در ۳۰ مهر ۱۳۵۷ فهرستی از روحانیان طرفدار امام‌خمینی تهیه کرد و نام عبایی را هم در آن فهرست و به‌عنوان یکی از طرفداران امام‌خمینی قرار داد.<ref>آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۲۹۵-۲۹۸.</ref>  

عبایی خراسانی پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] برای رسیدگی به [[غائله خلق عرب|بحران خلق عرب]] به خوزستان اعزام شد و پس از آن عازم بندر دیلم شد. سپس به سیستان و بلوچستان رفت و [[حزب جمهوری اسلامی]] آن منطقه را تشکیل داد.

 

عبایی خراسانی از سال‌های ۱۳۶۵ش کتاب‌های مکاسب و کفایه را چند نوبت در قم [[حرم حضرت معصومه(س)]] و [[مدرسه آیت‌الله گلپایگانی]] تدریس کرد. افزون بر آن، تدریس خارج فقه و اصول او از سال ۱۳۷۰ش در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی آغاز شد. تدریس در [[دانشگاه]] نیز از دیگر فعالیت‌های آموزشی عبایی بود؛ او شش ترم درس‌های تاریخ اسلام و مبانی اندیشه اسلامی را در سال‌های ۱۳۶۷_۱۳۷۰ ش در دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه علوم قرآنی اوقاف تدریس کرد.<ref>خاطرات عبایی، «خاطرات عبایی از تبعیدگاه‌های خویش»، ص۵۴.</ref>  

تألیفات عبایی خراسانی عبارت است از: ۱. گنجینه‌های ویران (موضوع آن درباره آثار اسلامی‌ای است که به دست وهابی‌ها تخریب شده است). ۲. جمع و تألیف قرآن (به زبان عربی و برای توضیح و تشریح آرای شیخ مفید(ره) به کنگره مربوط ارائه و جزو کتب کنگره چاپ شده است). ۳. مقالات در زمینه‌های بلوغ، حدّ سفر، موارد احتکار، زکات و سبق و رمایه که کنگره «نقش زمان و مکان در فقه از دیدگاه امام (س)» آنها را چاپ و منتشر کرده است.  

 

تألیفات منتشرنشده او نیز عبارت است از: ۱. یک دوره دائره‌المعارف شیعه. ۲. تقریرات درس‌های خارج فقه و اصول. ۳. تقریرات درس مطول آقای ادیب نیشابوری(ره). ۴. حاشیه و شرح بر منظومه سبزواری. ۵. حاشیه و شرح بر اسفار (چاپ جدید) جلدهای ۱، ۲، ۳ و ۸.<ref>خاطرات عبایی، «خاطرات عبایی از تبعیدگاه‌های خویش»، ص۵۲.</ref>

عبایی خراسانی در ۲۲ مهر ۱۳۸۳ش در [[مشهد]] درگذشت و در صحن شیخ بهایی به خاک سپرده شد.