شهید جاوید (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | شهید جاوید |
| نویسنده | نعمتالله صالحی نجفآبادی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۴۷ش |
| موضوع | قیام امام حسین(ع) |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
شهید جاوید کتابی از نعمتالله صالحی نجفآبادی دربارهٔ قیام امام حسین(ع) است. در این کتاب هدف از قیام امام حسین(ع) تشکیل حکومت اسلامی بیان شده است؛ نه شهادتطلبی که تفسیر غالب شیعه از عاشورا شمرده میشود. این کتاب پس از انتشار جنجال زیادی به پا کرد و مورد نقد محافل مذهبی قرار گرفت.
کتاب شهید جاوید موافقان و مخالفان زیادی در میان عالمان و روحانیون داشت. امامخمینی وارد این نزاعها نشد و جانب هیچ کدام از طرفین را نگرفت. آنچه که برای امامخمینی اهمیت داشت این بود که میان روحانیون تفرقه ایجاد نشود و نیروهای انقلابی در مقابل رژیم پهلوی تضعیف نگردد. از این جهت در نامههایی به برخی افراد، به آنها تأکید میکرد وارد این اختلافها نشوند.
معرفی و جایگاه
کتاب شهید جاوید اثر نعمتالله صالحی نجفآبادی در سال ۱۳۴۷ش منتشر شد.[۱] صالحی نجفآبادی این کتاب را نتیجه هفت سال تحقیق خود بیان کرده است.[۲] در این کتاب فلسفه قیام امام حسین(ع) به صورت تحقیقی تحلیلی مورد بحث قرار گرفته است.[۳] گفته شده این کتاب در حوزه عاشوراپژوهی انقلابی بهوجود آورد و عالمان شیعی را به بازاندیشی دربارهٔ عاشورا واداشت.[۴] عالمانی مانند سیدابوالفضل زنجانی، حسینعلی منتظری، علیاکبر مشکینی، محمدتقی جعفری بر این کتاب تقریظ نوشتهاند.[۵]
این کتاب پس از انتشار سر و صدای زیادی به پا کرد و به یکی از بحثانگیزترین و جنجالیترین کتابهای دوره معاصر تبدیل شد.[۶] کتاب شهید جاوید واکنشهای متفاوتی میان عالمان دینی در پی داشت[۷] و موجی از اعتراض و نارضایتی را در محافل دینی ایجاد کرد.[۸] به گفته نویسنده کتاب در بعضی محافل حکم تکفیر و تفسیق او را دادند.[۹] گفته شده رژیم پهلوی و ساواک در تشدید این تنشها نقش مهمی ایفا کردند و سعی در تضعیف نیروهای انقلابی داشتند؛[۱۰] تا جایی که گفته شده در آن سالها به دستور ساواک، بیست هزار جلد از کتاب شهید جاوید چاپ شد تا سبب تفرقه شود؛ همان گونه که دستور چاپ ردیهها نیز داده میشد.[۱۱]
نویسنده
نعمتالله صالحی نجف آبادی (۱۳۰۲–۱۳۸۵ش)، مجتهد، مترجم قرآن، نواندیش دینی و پژوهشگر در علوم دینی به ویژه تاریخ اسلام و حدیث است.[۱۲] وی از شاگردان آیتالله بروجردی، امامخمینی و حاج رحیم ارباب بود.[۱۳] وی از امامخمینی اجازه تصدی در امور حسبیه و تصرف در وجوه شرعیه و اخذ سهمین را داشت و نیز از کسانی بود که در تحکیم مرجعیت امامخمینی نقش بسزایی داشت.[۱۴] صالحی آثار متعددی در علوم دینی نوشته است؛ ترجمه قرآن، جهاد در اسلام، غلو و قضاوت زن در فقه اسلامی از آثار او است.[۱۵]
تشکیل حکومت، هدف قیام امام حسین(ع)
کتاب شهید جاوید فلسفه و هدف قیام امام حسین(ع) را تشکیل حکومت اسلامی دانسته است.[۱۶] این دیدگاه، در مقابل تفسیر غالب شیعه است که انگیزه قیام امام حسین(ع) را شهادتطلبی میدانست.[۱۷] اندیشه محوری کتاب این است که امام حسین سه هدف را دنبال میکند؛ نخست تشکیل حکومت، دوم برقراری صلح و سوم شهادت.[۱۸] به گفته خود نویسنده، این کتاب موضوعی را که عالمان شیعه مانند سیدمرتضی (درگذشت ۴۳۶ق) و شیخ طوسی (درگذشت: ۴۶۰ق) مطرح کردهاند تشریح کرده است.[۱۹] صالحی در این کتاب کوشید تا با نقد و بررسی اخبار تاریخی و خدشه واردکردن به برخی عقاید رایج، نظریه خود را ارائه کند. او با طرح مقدماتی به این نتیجه میرسد که پس از مرگ معاویه، بستری برای تشکیل حکومت اسلامی فراهم شده بود.[۲۰]
کتاب شهید جاوید شامل پنج بخش و یک خاتمه است.[۲۱] عنوان بخشهای آن عبارتند از: علل قیام، ماهیت قیام، مراحل قیام، هدف قیام، و نتایج و آثار.[۲۲]
علم امام
یکی از مهمترین مباحث کتاب شهید جاوید را بحث علم امام دانستهاند.[۲۳] نویسنده این اثر در پی تفسیر خود از قیام امام حسین(ع)، ناگزیر مسئلهای کلامی را پیش میکشد.[۲۴] صالحی نجفآبادی در این کتاب علم تفصیلی امام(ع) را انکار میکند؛ زیرا او بر این باور است که آگاهی امام به سرنوشت خویش (شهادت) با رفتار امام(ع) در مراحل مختلف نهضت و در نهایت تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی سازگار نیست.[۲۵] این نظریه وی خلاف نظر غالب شیعه قلمداد میشود که برای امام علم لدنی قائل است و معتقد است امام از طریق این علم غیراکتسابی آینده را همچون گذشته میبیند.[۲۶]
دیدگاه امامخمینی
امامخمینی در مباحث اختلافی کتاب شهید جاوید ورود نکرد و جانب هیچیک از طرفین را نگرفت.[۲۷] با اینکه مدافعان کتاب، از نیروهای انقلابی و پیروان امامخمینی شمرده میشدند. آنچه که برای امام مذموم بود، خود این اختلافات بود که سبب تفرقه بین روحانیون شده بود و نیروهای انقلابی و جریانهای مقابل حکومت پهلوی را تضعیف میکرد.[۲۸]
امامخمینی در نامهای خطاب به فرزندش سیداحمد نوشت که در نزاع بین طلاب و اهل منبر راجع به این کتاب وارد نشود.[۲۹] همچنین در نامهای خطاب به محمد یزدی نوشت: «آنچه اخیراً مورد تأسف این جانب است اختلافاتی است که نمیدانم با چه دستی در حوزه علمیه قم و بین اهل منبر پیدا شده است. امروز بهجای وحدت کلمه این نحو تفرق و توهین بعضی از بعضی و تکفیر بعضی موجب کمال تأسف است.»[۳۰]
نقدها
پس از انتشار کتاب شهید جاوید نقدها و ردیههای بسیاری از سوی نویسندگان و عالمان دینی بر آن نوشته شد[۳۱] که گفته شده بیش از سیزده عنوان کتاب است.[۳۲] این نقدها هیچکدام نتوانست نویسنده کتاب را قانع کند و صالحی به عمده آنها جواب داد که کتاب «عصای موسی» و «نگاهی به حماسه حسینی شهید مطهری» از آن جملهاند.[۳۳] علامه طباطبائی، مرتضی مطهری، لطفالله صافی گلپایگانی، علیپناه اشتهاردی، سیداحمد فهری زنجانی و رضا استادی از جمله کسانی هستند که بر این کتاب نقد نوشتهاند.[۳۴]
پانویس
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۷.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۷.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۶.
- ↑ صحتی سردرودی، عاشورا پژوهی با رویکردی به تحریفشناسی تاریخ امام حسین(ع)، ص۳۰۹.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۷.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۶؛ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۷.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۶.
- ↑ رنجبر، «نقدی بر نظریه قیام امام حسین(ع) برای تشکیل حکومت در کتاب شهید جاوید»، ص۲۰۳.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۲۰.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۹۲؛ جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی - سیاسی ایران، ص۳۷۱ و ص۳۷۲.
- ↑ جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی - سیاسی ایران، ص۳۷۲.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۱۳ تا ۵۶.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، پژوهشهای قرآنی، ص۲۳ تا ص۲۵.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۱۹.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۳ تا ۵۴.
- ↑ رنجبر، «نقدی بر نظریه قیام امام حسین (ع) برای تشکیل حکومت در کتاب شهید جاوید»، ص۲۰۳؛ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۶.
- ↑ رنجبر، «نقدی بر نظریه قیام امام حسین (ع) برای تشکیل حکومت در کتاب شهید جاوید»، ص۲۰۳.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۹.
- ↑ صالحی نجف آبادی، نقد و نظر، ص۳۸۳؛ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۶.
- ↑ رنجبر، «نقدی بر نظریه «قیام امام حسین (ع) برای تشکیل حکومت»، ص۲۰۵.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۷.
- ↑ صالحی نجفآبادی، شهید جاوید، ص۲.
- ↑ جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی - سیاسی ایران، ص۳۷۳.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۷.
- ↑ رنجبر، «نقدی بر نظریه «قیام امام حسین (ع) برای تشکیل حکومت»، ص۲۰۷.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۷.
- ↑ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۹۳.
- ↑ جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی - سیاسی ایران، ص۳۷۲.
- ↑ خمينی، صحيفه امام، ج۳، ص۱۸.
- ↑ خمينی، صحيفه امام، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ رنجبر، «نقدی بر نظریه قیام امام حسین (ع) برای تشکیل حکومت در کتاب شهید جاوید»، ص۲۰۳.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۷.
- ↑ کوشا، «مقدمه»، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ص۳۷.
- ↑ جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی - سیاسی ایران، ص۳۷۴ و ص۳۷۵؛ اسلامی، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، ص۸۹ و ص۹۰.
منابع
- اسلامی، سیدحسن، «بررسی کتاب: کاروند کتاب شهید جاوید»، کتاب ماه دین، شماره ۱۷۰، آذر ۱۳۹۰ش.
- رنجبر، محسن، «نقدی بر نظریه قیام امام حسین(ع) برای تشکیل حکومت در کتاب شهید جاوید»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی، شماره ۱ (پیاپی ۵۳)، سال هجدهم، فروردین ۱۳۹۷ش.
- جعفریان، رسول، جریانها و سازمانهای مذهبی - سیاسی ایران (از روی کارآمدن محمدرضا شاه تا پیروزی انقلاب اسلامی) سالهای ۱۳۲۰–۱۳۵۷ش، بیجا، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- خمينی، سيد روحالله، صحيفه امام، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۹ش.
- صالحی نجف آبادی، نعمتالله، تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، مقدمه محمدعلی کوشا، قم، صحیفه خرد، ۱۳۹۱ش.
- صالحی نجف آبادی، نعمتالله، پژوهشهای قرآنی، مقدمه محمدعلی کوشا، تهران، کویر، ۱۳۹۷ش.
- صالحی نجف آبادی، نعمتالله، نقد و نظر، تصحیح و تحقیق: محمدعلی کوشا، تهران، کویر، ۱۳۹۷ش.
- صحتی سردرودی، محمد، عاشورا پژوهی با رویکردی به تحریفشناسی تاریخ امام حسین(ع)، قم، خادم الرضا، ۱۳۸۵ش.