بنیاد شهید انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(ابرابزار) |
|||
| (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بنیاد شهید انقلاب اسلامی'''، نهاد رسیدگی به خانواده‌های شهدا و ایثارگران. | {{ جعبه اطلاعات سازمان | ||
| عنوان = بنیاد شهید انقلاب اسلامی | |||
| تصویر = بنیاد شهید.jpg | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| سرشناسی =نهاد | |||
| نامهای دیگر = بنیاد شهید و امور ایثارگران | |||
| تأسیس = ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ | |||
| بنیانگذار = [[امام‌خمینی]] | |||
| وابسته به = دولتی | |||
| رویکرد = | |||
| نوع فعالیت = | |||
| گستره فعالیت = داخلی و خارجی | |||
| اهداف = رسیدگی به خانواده‌های [[شهدا]] و ایثارگران | |||
| فعالیت‌ها = | |||
| وظایف = تبیین فلسفه [[شهادت]] و ایثار، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار، شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در جامعه، تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان | |||
| مکان = | |||
| دبیرکل = | |||
| رئیس = | |||
| جانشین = | |||
| ساختار = | |||
| وضعیت = فعال | |||
| انحلال = | |||
| فعالیت به زبان= | |||
| مراکز وابسته = | |||
| شعار = | |||
| جوایز = | |||
| منابع مالی = وجوه شرعی، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت | |||
| آثار = | |||
| مرتبط = | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
'''بنیاد شهید انقلاب اسلامی'''، نهاد رسیدگی به خانواده‌های [[شهدا]] و ایثارگران. | |||
بنیاد شهید انقلاب اسلامی در اسفند ۱۳۵۸ به فرمان [[امام‌خمینی]] تشکیل شد و وظایف آن در فرمانی ده‌ماده‌ای به [[مهدی کروبی]] ابلاغ شد. بنیاد که ابتدا متعلق به سازمان بهزیستی بود، پس از آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی]]، با تصویب مجلس، به صورت نهادی مستقل و زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار گرفت. | |||
طبق فرمان امام‌خمینی، وظایف بنیاد، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در [[رادیو]] برای معلولان و خانواده شهیدان بود. همچنین بنیاد شهید با اجازه [[ولایت فقیه|ولیّ فقیه]] می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام در بیرون مرزهای ایران نیز کمک کند. | |||
بودجۀ بنیاد، نخست از وجوه شرعی و کمک‌های مردمی تأمین می‌شد. از سال ۱۳۶۴ با موافقت امام‌خمینی بخشی از اموال مصادره‌شده یا [[مجهول‌المالک]] در اختیار بنیاد قرار گرفت؛ ولی طبق اساسنامه بنیاد، اصلی‌ترین منبع مالی آن، کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور است. | |||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
پیشینه رسیدگی به آسیب‌دیدگان حوادث [[انقلاب اسلامی]] به سال ۱۳۴۲ بازمی‌گردد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۹۰.</ref> [[امام‌خمینی]] در فروردین ۱۳۴۲ پس از | پیشینه رسیدگی به آسیب‌دیدگان حوادث [[انقلاب اسلامی]] به سال ۱۳۴۲ بازمی‌گردد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۹۰.</ref> [[امام‌خمینی]] در فروردین ۱۳۴۲ پس از [[حمله به مدرسه فیضیه|حمله عوامل رژیم پهلوی به فیضیه]] دستور داد خانواده طلبه‌هایی که دستگیر و به سربازی اعزام شده‌اند، حمایت شوند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۸۹–۱۹۰.</ref> همچنین در ۲۲ فروردین ۱۳۴۳ پس از آزادی از زندان و بازگشت به [[قم]] یادآور شد نیازهای بازماندگان شهیدان [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] را در حد توان برطرف کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۹.</ref> [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور رژیم پهلوی]] (ساواک) میزان کمک ایشان را به این خانواده‌ها گزارش کرده است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳/۲۲۶.</ref> امام‌خمینی در مواردی دیگر نیز از نمایندگان خود خواست به خانواده زندانیان و شهیدان انقلاب اسلامی رسیدگی کنند. ایشان در سال ۱۳۵۰ اجازه داد از یک‌سوم [[سهم امام]] در این راه استفاده شود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۹۹.</ref> و در جریان جنگ‌های خونین داخلی [[لبنان]] در سال ۱۳۵۵ از مردم خواست خانواده‌های مصیبت‌زده را یاری و از یک‌چهارم سهم امام در این راه استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۹۲–۱۹۳.</ref> ایشان در سال ۱۳۵۷ در نامهای به [[سیدمرتضی پسندیده]]، برادر و وکیل خود سفارش کرد به امور زندانیان و بستگان شهیدان انقلاب اسلامی رسیدگی شود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۰.</ref> زیرا به گفته ایشان، [[شهدا|شهیدان]] و معلولان ([[جانبازان]]) در صف اول فداکاران و یاوران [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] بودند و باید نیازهای خانواده‌های آنان در کمال احترام برآورده شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵.</ref> | ||
== تأسیس بنیاد شهید == | == تأسیس بنیاد شهید == | ||
امور شهیدان و مجروحان انقلاب اسلامی در آغاز انقلاب بر عهده [[کمیته امداد امام‌خمینی]] بود که در ۱۹ اسفند ۱۳۵۷ تشکیل شده بود{{ببینید|متن=ببینید| کمیته امداد امام‌خمینی}} تا اینکه در ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی، بنیاد شهید انقلاب اسلامی تأسیس شد و طی فرمانی ده‌ماده‌ای وظایف آن به [[مهدی کروبی]]، سرپرست بنیاد ابلاغ شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.</ref> در ۲۴ خرداد ۱۳۵۹ با تصویب [[شورای انقلاب]]، بنیاد شهید به [[سازمان بهزیستی]] ملحق شد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۲.</ref> ولی با آغاز [[جنگ تحمیلی عراق | امور شهیدان و مجروحان انقلاب اسلامی در آغاز انقلاب بر عهده [[کمیته امداد امام‌خمینی]] بود که در ۱۹ اسفند ۱۳۵۷ تشکیل شده بود{{ببینید|متن=ببینید| کمیته امداد امام‌خمینی}} تا اینکه در ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی، بنیاد شهید انقلاب اسلامی تأسیس شد و طی فرمانی ده‌ماده‌ای وظایف آن به [[مهدی کروبی]]، سرپرست بنیاد ابلاغ شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.</ref> در ۲۴ خرداد ۱۳۵۹ با تصویب [[شورای انقلاب]]، بنیاد شهید به [[سازمان بهزیستی]] ملحق شد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۲.</ref> ولی با آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران]]، با تصویب [[مجلس شورای اسلامی]] در ۱۰ دی ۱۳۵۹، بنیاد شهید از سازمان بهزیستی جدا شد و به صورت نهادی مستقل، در زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار گرفت که سرپرست آن با پیشنهاد نخست‌وزیر و تأیید رهبر انقلاب تعیین می‌شد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳؛ مشروح مذاکرات، ۱۷.</ref>{{سخ}} | ||
امام‌خمینی در ۲۶ خرداد ۱۳۵۹ در بیانیه‌ای ضمن لزوم تقدیر از شهیدان انقلاب و خانواده‌های آنان و معلولان، به دستگاه‌های اجرایی فرمان داد برای رفع نیازهای خانواده شهیدان و معلولان به‌سرعت اقدام کنند و اگر در اداره‌ها و وزارتخانه‌ها، افرادی در امور مربوط به خانواده شهیدان اشکال‌تراشی می‌کنند، تحت پیگرد قرار گیرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۴.</ref>{{سخ}} | امام‌خمینی در ۲۶ خرداد ۱۳۵۹ در بیانیه‌ای ضمن لزوم تقدیر از شهیدان انقلاب و خانواده‌های آنان و معلولان، به دستگاه‌های اجرایی فرمان داد برای رفع نیازهای خانواده شهیدان و معلولان به‌سرعت اقدام کنند و اگر در اداره‌ها و وزارتخانه‌ها، افرادی در امور مربوط به خانواده شهیدان اشکال‌تراشی می‌کنند، تحت پیگرد قرار گیرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۴.</ref>{{سخ}} | ||
با آغاز جنگ تحمیلی، افزون بر خانواده شهیدان، خانواده‌های مفقودان و اسیران نیز از خدمات رفاهی، معنوی و پزشکی این بنیاد برخوردار شدند.<ref>کروبی، مصاحبه، ۳۵.</ref> در طول جنگ، رسیدگی به امور جانبازان و ایثارگران بر عهده بنیاد شهید بود. با پایان جنگ سرپرست بنیاد شهید در ۳ آذر ۱۳۶۷ از امام‌خمینی درخواست کرد برای رسیدگی بیشتر به امور جانبازان و خانواده‌های شهیدان، امور جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به نهاد دیگری سپرده شود. امام‌خمینی پس از قدردانی و تشکر از مسئولان بنیاد شهید، امور جانبازان را به بنیاد مستضعفان واگذار کرد.<ref>کروبی، مصاحبه، ۲۱/۱۹۹.</ref> با بازگشت آزادگان به میهن اسلامی در سال ۱۳۶۹ رسیدگی به امور آنان نیز از بنیاد شهید جدا شد<ref>جام جم، ۱۰.</ref> و در ادامه در سال ۱۳۸۳ با تجمیع نهادهای ایثارگران، این بنیاد به بنیاد شهید و امور ایثارگران تغییر نام یافت و تمامی خدمات به جانبازان، آزادگان و خانواده شهیدان را بر عهده گرفت.<ref>جام جم، ۱۰.</ref>{{سخ}} | با آغاز جنگ تحمیلی، افزون بر خانواده شهیدان، خانواده‌های مفقودان و [[اسیران]] نیز از خدمات رفاهی، معنوی و پزشکی این بنیاد برخوردار شدند.<ref>کروبی، مصاحبه، ۳۵.</ref> در طول جنگ، رسیدگی به امور [[جانبازان]] و ایثارگران بر عهده بنیاد شهید بود. با پایان جنگ سرپرست بنیاد شهید در ۳ آذر ۱۳۶۷ از امام‌خمینی درخواست کرد برای رسیدگی بیشتر به امور جانبازان و خانواده‌های شهیدان، امور جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به نهاد دیگری سپرده شود. امام‌خمینی پس از قدردانی و تشکر از مسئولان بنیاد شهید، امور جانبازان را به [[بنیاد مستضعفان]] واگذار کرد.<ref>کروبی، مصاحبه، ۲۱/۱۹۹.</ref> با بازگشت آزادگان به میهن اسلامی در سال ۱۳۶۹ رسیدگی به امور آنان نیز از بنیاد شهید جدا شد<ref>جام جم، ۱۰.</ref> و در ادامه در سال ۱۳۸۳ با تجمیع نهادهای ایثارگران، این بنیاد به بنیاد شهید و امور ایثارگران تغییر نام یافت و تمامی خدمات به جانبازان، آزادگان و خانواده شهیدان را بر عهده گرفت.<ref>جام جم، ۱۰.</ref>{{سخ}} | ||
در آغاز تشکیل بنیاد شهید، اساس‌نامه‌ای برای آن تدوین نشد. در زمان جنگ نیز امکان تدوین و اجرای اساس‌نامه‌ای جامع وجود نداشت و به همان دستورهای امام‌خمینی عمل می‌شد. پس از جنگ، زمینه این امر فراهم شد و اساس‌نامه‌ای جامع تهیه و پس از طی مراحلی به دولت ارائه شد<ref>رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۵.</ref> و در پنج فصل و شانزده ماده، در ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.<ref>بنیاد شهید، اساسنامه، ۱.</ref> | در آغاز تشکیل بنیاد شهید، اساس‌نامه‌ای برای آن تدوین نشد. در زمان جنگ نیز امکان تدوین و اجرای اساس‌نامه‌ای جامع وجود نداشت و به همان دستورهای امام‌خمینی عمل می‌شد. پس از جنگ، زمینه این امر فراهم شد و اساس‌نامه‌ای جامع تهیه و پس از طی مراحلی به دولت ارائه شد<ref>رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۵.</ref> و در پنج فصل و شانزده ماده، در ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ به تصویب [[مجلس شورای اسلامی]] رسید.<ref>بنیاد شهید، اساسنامه، ۱.</ref> | ||
== اهداف و وظایف == | == اهداف و وظایف == | ||
به باور | به باور [[امام‌خمینی]]، شهید از همه افراد برتر است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵.</ref> و ارزش خدمت به [[شهید]]، بیشتر از همه خدمت‌هاست،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵–۵۱۶.</ref> زیرا شهیدان همه هستی خود را در راه [[خدا]] فدا کرده‌اند و خدمت به خانواده شهیدان و معلولان ([[جانبازان]]) خدمت به راه خدا، [[رسول اکرم(ص)]]، و [[پیامبران(ع)]]، است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵–۵۱۷.</ref> و خدمتی بسیار ارجمند است که خداوند، در برابر ان پاداش هر دو دنیا را عطا می‌کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۶۴.</ref> و [[مسئولان و کارگزاران|مسئولان]] باید با تمام وجود به شهیدان و خانواده آنها خدمت کنند و نه تنها بر آنان منت نگذارند، بلکه منت‌شان را نیز بکشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| شهدا}}{{سخ}} | ||
در فرمان ده‌ماده‌ای امام‌خمینی برای تأسیس بنیاد شهید، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان ناتوان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در رادیو برای معلولان و خانواده شهیدان از وظایف بنیاد شهید شمرده شده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.</ref>{{سخ}} | در فرمان ده‌ماده‌ای امام‌خمینی برای تأسیس بنیاد شهید، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان ناتوان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در رادیو برای معلولان و خانواده شهیدان از وظایف بنیاد شهید شمرده شده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.</ref>{{سخ}} | ||
تبیین فلسفه شهادت و [[ایثار]]، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار و شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در [[جامعه]]<ref>رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۶؛ پاسدار اسلام، ۷۴.</ref> تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان از وظایف دیگر بنیاد شهید است.<ref>پاسدار اسلام، ۷۵.</ref> امام‌خمینی تربت پاک شهیدان را مزار عاشقان و عارفان و دارالشفای آزادگان معرفی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۹۲–۹۳.</ref> همچنین ایشان بسیج جامعه و نظام اسلامی برای گرامی‌داشتن خانواده شهیدان به عنوان الگوهای متعالی جامعه، تحکیم ارتباط معنوی خانواده‌ها با شهیدان انقلاب و پی‌گیری امور تربیتی و آموزشی فرزندان شاهد را نیز از وظایف بنیاد شهید دانسته است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵؛ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۷.</ref> بنابر فرمان امام‌خمینی، حل و فصل اختلافات احتمالی خانواده‌ها بر سر سرپرستی کودکان خردسال در میان اولیای آنان از مأموریت‌های دیگر این بنیاد است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۲۴.</ref> و نیز مصوبه مجلس در ۸ دی ۱۳۶۰ سرپرستی فرزندان خردسال یا نابالغ بر عهده مادر با صلاحیت است و هزینه‌های زندگی آنها از اموال موروثی یا از طریق بودجه دولت یا یکی از نهادهای انقلاب در اختیار مادر قرار می‌گیرد.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۹.</ref>{{سخ}} | تبیین فلسفه [[شهادت]] و [[ایثار]]، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار و شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در [[جامعه]]<ref>رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۶؛ پاسدار اسلام، ۷۴.</ref> تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان از وظایف دیگر بنیاد شهید است.<ref>پاسدار اسلام، ۷۵.</ref> امام‌خمینی تربت پاک شهیدان را مزار عاشقان و عارفان و دارالشفای آزادگان معرفی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۹۲–۹۳.</ref> همچنین ایشان بسیج جامعه و نظام اسلامی برای گرامی‌داشتن خانواده شهیدان به عنوان الگوهای متعالی جامعه، تحکیم ارتباط معنوی خانواده‌ها با شهیدان انقلاب و پی‌گیری امور تربیتی و آموزشی فرزندان شاهد را نیز از وظایف بنیاد شهید دانسته است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵؛ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۷.</ref> بنابر فرمان امام‌خمینی، حل و فصل اختلافات احتمالی خانواده‌ها بر سر سرپرستی کودکان خردسال در میان اولیای آنان از مأموریت‌های دیگر این بنیاد است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۲۴.</ref> و نیز مصوبه مجلس در ۸ دی ۱۳۶۰ سرپرستی فرزندان خردسال یا نابالغ بر عهده [[مادر]] با صلاحیت است و هزینه‌های زندگی آنها از اموال موروثی یا از طریق بودجه دولت یا یکی از نهادهای انقلاب در اختیار مادر قرار می‌گیرد.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۹.</ref>{{سخ}} | ||
مهدی کروبی سرپرست وقت بنیاد شهید در ۴ خرداد ۱۳۶۳ طی نامهای از امام‌خمینی درخواست کرد اجازه نظارت بنیاد شهید بر اموال فرزندان خردسال شهیدان و سرپرستی کودکان بی‌سرپرست واجد شرایط آنان را بدهد. امام‌خمینی نیز با توجه به مبانی فقهی در ولایت | [[مهدی کروبی]] سرپرست وقت بنیاد شهید در ۴ خرداد ۱۳۶۳ طی نامهای از امام‌خمینی درخواست کرد اجازه نظارت بنیاد شهید بر اموال فرزندان خردسال شهیدان و سرپرستی کودکان بی‌سرپرست واجد شرایط آنان را بدهد. امام‌خمینی نیز با توجه به مبانی فقهی در ولایت حاکم شرع بر اموال خردسالان<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۲/۱۴.</ref> در ۹ خرداد ۱۳۶۲ به سرپرست بنیاد اجازه داد با در نظر گرفتن مصالح فرزندان خردسال شاهد، اقدامات بایسته را با نظارت جد پدری آنان انجام دهد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۶۵.</ref>{{سخ}} | ||
امام‌خمینی در ۶ فروردین ۱۳۶۵ به کروبی، مأموریت داد به مسائل فرهنگی و آموزشی فرزندان شهیدان، اسیران و مفقودان رسیدگی کند. بنیاد شهید موظف شد با همکاری وزیر آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی، طرحی را دراین‌باره تنظیم و به [[شورای انقلاب فرهنگی]] ارائه کند و افزون بر | امام‌خمینی در ۶ فروردین ۱۳۶۵ به کروبی، مأموریت داد به مسائل فرهنگی و آموزشی فرزندان شهیدان، اسیران و مفقودان رسیدگی کند. بنیاد شهید موظف شد با همکاری وزیر [[آموزش و پرورش]] و فرهنگ و آموزش عالی، طرحی را دراین‌باره تنظیم و به [[شورای انقلاب فرهنگی]] ارائه کند و افزون بر [[دانشگاه|دانشگاه‌ها]]، [[حوزه‌های علمیه]] نیز برای ورود فرزندان شاهد به حوزه همراهی کنند. [[صدا و سیما]] نیز در راستای رشد و خلاقیت فرزندان شاهد برنامه‌ریزی کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸.</ref> [[بنیاد مستضعفان]] مأمور تأمین بودجه این طرح بزرگ شد و در صورت کمبود بودجه، دولت، [[بنیاد پانزده خرداد]] و بنیاد شهید باید به این بنیاد کمک کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸.</ref> امام‌خمینی در ۲۸ شهریور ۱۳۶۷ طی نامهای به کروبی، از تلاش مسئولان امور فرهنگی فرزندان شاهد ابراز خرسندی و تشکر کرد و از آنان خواست بیش از گذشته به این مسئله توجه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۳۷.</ref>{{سخ}} | ||
برای تأمین اهداف بنیاد بر اساس پیام‌های امام‌خمینی، واحدهای گوناگونی در بنیاد شهید مرکزی ایجاد شد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: واحد فرهنگی، واحد روابط عمومی و روابط بین‌الملل، واحد مسکن، واحد ازدواج، مرکز پزشکی، واحد حل اختلاف، واحد اداری و مالی، واحد سازمان اقتصادی، واحد پی‌گیری و بازرسی<ref>بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۶–۱۷.</ref> سازمان اموال و املاک نیز از واحدهای دیگر این نهاد است.<ref>روابط عمومی، ۲۶۵.</ref> | برای تأمین اهداف بنیاد بر اساس پیام‌های امام‌خمینی، واحدهای گوناگونی در بنیاد شهید مرکزی ایجاد شد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: واحد فرهنگی، واحد روابط عمومی و روابط بین‌الملل، واحد مسکن، واحد ازدواج، مرکز پزشکی، واحد حل اختلاف، واحد اداری و مالی، واحد سازمان اقتصادی، واحد پی‌گیری و بازرسی<ref>بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۶–۱۷.</ref> سازمان اموال و املاک نیز از واحدهای دیگر این نهاد است.<ref>روابط عمومی، ۲۶۵.</ref> | ||
== عملکرد بنیاد == | == عملکرد بنیاد == | ||
عملکرد بنیاد با توجه به وظایفی که رهبری و مجلس بر عهده آن گذاشته بود، گوناگون و متنوع است. برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، واحد فرهنگی بنیاد شهید در ۱۰ دی ۱۳۶۰ با چهار بخش عقیدتی ـ سیاسی، آموزشی ـ تزکیه، پژوهشی ـ هنری و انتشارات ـ تبلیغات آغاز به کار کرد.<ref>اطلاعات، ۲۱/۱۰/۱۳۶۱، ۱۵.</ref> این واحد با تهیه بایگانی کاملی از زندگی شهیدان، معلولان و مجروحان انقلاب می‌تواند برای نسل جوان امروز و فردا نقش‌آفرین باشد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳.</ref>{{سخ}} | عملکرد بنیاد با توجه به وظایفی که رهبری و مجلس بر عهده آن گذاشته بود، گوناگون و متنوع است. برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، واحد فرهنگی بنیاد شهید در ۱۰ دی ۱۳۶۰ با چهار بخش عقیدتی ـ سیاسی، آموزشی ـ تزکیه، پژوهشی ـ هنری و انتشارات ـ تبلیغات آغاز به کار کرد.<ref>اطلاعات، ۲۱/۱۰/۱۳۶۱، ۱۵.</ref> این واحد با تهیه بایگانی کاملی از زندگی شهیدان، معلولان و مجروحان انقلاب می‌تواند برای [[جوان|نسل جوان]] امروز و فردا نقش‌آفرین باشد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳.</ref>{{سخ}} | ||
طرح «شاهد» با همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت و «مدارس شاهد» برای ارائه خدمات مناسب پرورشی و آموزشی راه‌اندازی شد و بعدها با اختصاص سهمیه ویژه دانشگاه و تأسیس دانشگاه شاهد در سال ۱۳۶۹ تسهیلات لازم برای آموزش عالی خانواده شهیدان فراهم آمد.<ref>پاسدار اسلام، ۷۶.</ref> بنیاد شهید برای زنده‌داشتن یاد شهیدان به چاپ و نشر کتاب و نشریه، گردآوری و تدوین وصیت‌ها و آثار ادبی و هنری به‌جامانده از شهیدان اقدام کرده است.<ref>پاسدار اسلام، ۷۶.</ref> گروه شاهد سیمای جمهوری اسلامی نیز با تهیه فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی، اهداف فرهنگی بنیاد را پی‌گرفته است.<ref>پاسدار اسلام، ۷۵–۷۶؛ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۴۵ و ۲۰۳.</ref>{{سخ}} | طرح «شاهد» با همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت و «مدارس شاهد» برای ارائه خدمات مناسب پرورشی و آموزشی راه‌اندازی شد و بعدها با اختصاص سهمیه ویژه دانشگاه و تأسیس دانشگاه شاهد در سال ۱۳۶۹ تسهیلات لازم برای آموزش عالی خانواده شهیدان فراهم آمد.<ref>پاسدار اسلام، ۷۶.</ref> بنیاد شهید برای زنده‌داشتن یاد شهیدان به چاپ و نشر کتاب و نشریه، گردآوری و تدوین وصیت‌ها و آثار ادبی و هنری به‌جامانده از شهیدان اقدام کرده است.<ref>پاسدار اسلام، ۷۶.</ref> گروه شاهد سیمای جمهوری اسلامی نیز با تهیه فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی، اهداف فرهنگی بنیاد را پی‌گرفته است.<ref>پاسدار اسلام، ۷۵–۷۶؛ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۴۵ و ۲۰۳.</ref>{{سخ}} | ||
مدیران بنیاد شهید در انجام سفارش امام‌خمینی بر بیمه درمانی خانواده‌های شاهد و درمان مجروحان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۶.</ref> مرکزی را به نام مرکز پزشکی بنیاد شهید راه‌اندازی کردند و با همه توان به درمان مجروحان انقلاب و دفاع مقدس و خانواده شهیدان پرداختند.<ref>پاسدار اسلام، ۷۴–۷۵.</ref> امام‌خمینی ضمن تشکر از مسئولان بنیاد شهید از فاطمه | مدیران بنیاد شهید در انجام سفارش امام‌خمینی بر بیمه درمانی خانواده‌های شاهد و درمان مجروحان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۶.</ref> مرکزی را به نام مرکز پزشکی بنیاد شهید راه‌اندازی کردند و با همه توان به درمان مجروحان انقلاب و [[جنگ عراق علیه ایران|دفاع مقدس]] و خانواده شهیدان پرداختند.<ref>پاسدار اسلام، ۷۴–۷۵.</ref> امام‌خمینی ضمن تشکر از مسئولان بنیاد شهید از [[فاطمه کروبی]]، سرپرست آن مرکز پزشکی به صورت ویژه تشکر کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۹۹.</ref> پرداخت هزینه زندگی به همسران، فرزندان و پدر و مادر شهیدان، مفقودان و اسیران، پرداخت کمک‌هزینه درمان، ازدواج، مراسم اولیه شهید و حوادث ناگهانی و تأمین مسکن ازجمله خدمات بنیاد در تأمین معیشت و آسایش خانواده‌های شهیدان بوده است.<ref>بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۷۸–۱۷۹ و ۲۸۴.</ref> | ||
== خدمات برون‌مرزی == | == خدمات برون‌مرزی == | ||
بنیاد شهید با اجازه [[ولیّ فقیه]] می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام و نهضت‌های اسلامی جهان کمک کند.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۷.</ref> از سال ۱۳۶۱ برای رسیدگی به خانواده‌های شهیدان جنگ با [[رژیم صهیونیستی]] و فالانژهای لبنان، شعبه‌هایی از بنیاد شهید در [[دمشق]]، [[بعلبک]] و [[بیروت]] تأسیس شد و کمک‌های مالی، پزشکی و فرهنگی از سوی بنیاد شهید و کمیته امداد امام‌خمینی در اختیار خانواده‌های نیازمند قرار گرفت.<ref>بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۴۴ و ۱۳۳.</ref> بنیاد شهید به خانواده شهیدان عراقی، افغانستانی و بحرینی نیز در حد توان رسیدگی می‌کرد.<ref>جمهوری اسلامی، ۸؛ اطلاعات، ۲۰/۱۰/۱۳۶۱، ۱۴.</ref> واحد امور بین‌الملل از دیگر کارهای بنیاد شهید است که برای انعکاس فعالیت‌های بنیاد و همکاری با دفاتر نمایندگی نهضت‌های آزادی‌بخش اسلامی مستقر در داخل کشور تشکیل شد و با خانواده‌های شهیدان لبنان و [[فلسطین]] در ارتباط بوده است.<ref>دبیرخانه شورای هماهنگی، کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۴، ۶۹۵–۶۹۶.</ref> | بنیاد شهید با اجازه [[ولایت فقیه|ولیّ فقیه]] می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام و [[نهضت‌های اسلامی]] جهان کمک کند.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۷.</ref> از سال ۱۳۶۱ برای رسیدگی به خانواده‌های شهیدان جنگ با [[رژیم صهیونیستی]] و فالانژهای لبنان، شعبه‌هایی از بنیاد شهید در [[دمشق]]، [[بعلبک]] و [[بیروت]] تأسیس شد و کمک‌های مالی، پزشکی و فرهنگی از سوی بنیاد شهید و [[کمیته امداد امام‌خمینی]] در اختیار خانواده‌های نیازمند قرار گرفت.<ref>بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۴۴ و ۱۳۳.</ref> بنیاد شهید به خانواده شهیدان عراقی، افغانستانی و بحرینی نیز در حد توان رسیدگی می‌کرد.<ref>جمهوری اسلامی، ۸؛ اطلاعات، ۲۰/۱۰/۱۳۶۱، ۱۴.</ref> واحد امور بین‌الملل از دیگر کارهای بنیاد شهید است که برای انعکاس فعالیت‌های بنیاد و همکاری با دفاتر نمایندگی نهضت‌های آزادی‌بخش اسلامی مستقر در داخل کشور تشکیل شد و با خانواده‌های شهیدان لبنان و [[فلسطین]] در ارتباط بوده است.<ref>دبیرخانه شورای هماهنگی، کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۴، ۶۹۵–۶۹۶.</ref> | ||
== بودجه بنیاد == | == بودجه بنیاد == | ||
بنیاد شهید هزینه‌های خود را از [[وجوه شرعی]]، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت تأمین می‌کرد.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۱۴ و ۲۱۷.</ref> در ۴ اسفند ۱۳۵۷ امام‌خمینی به برخی از مردم و علما اجازه داد از سهم امام برای رسیدگی به خانواده شهیدان استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۴.</ref> نخست بودجه بنیاد شهید، سازمان بهزیستی و کمیته امداد، یکی بود؛ ولی با آغاز جنگ | بنیاد شهید هزینه‌های خود را از [[وجوه شرعی]]، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت تأمین می‌کرد.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۱۴ و ۲۱۷.</ref> در ۴ اسفند ۱۳۵۷ امام‌خمینی به برخی از مردم و علما اجازه داد از [[سهم امام]] برای رسیدگی به خانواده شهیدان استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۴.</ref> نخست بودجه بنیاد شهید، سازمان بهزیستی و کمیته امداد، یکی بود؛ ولی با آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی]]، نیاز این نهاد به بودجه بیشتر شد.<ref>زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۴.</ref> در ۲ آبان ۱۳۶۴ با درخواست کروبی و موافقت امام‌خمینی، بخشی از اموال برجای‌مانده رژیم پهلوی، با حفظ موازین شرعی، در اختیار بنیاد قرار گرفت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۰۴.</ref> همچنین بنیاد اجازه یافت برای تأمین هزینه‌های خود از [[اموال مجهول‌المالک]] و بی‌وارث نیز استفاده کند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۵.</ref> البته طبق ماده ۷ از فصل ۳ قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی، اصلی‌ترین منبع مالی بنیاد شهید، کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور است.<ref>ایثار، ۱۳۹۶/۶/۲۸.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۵۶: | خط ۹۴: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* ابراهیم صالحی حاجی‌آبادی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/665/ بنیاد شهید انقلاب اسلامی]»، [[دانشنامه امام خمینی]]، ج۲، ص۶۶۵–۶۶۸. | * ابراهیم صالحی حاجی‌آبادی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/665/ بنیاد شهید انقلاب اسلامی]»، [[دانشنامه امام خمینی|دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۲، ص۶۶۵–۶۶۸. | ||
[[رده:مقاله‌های | {{جنگ عراق علیه ایران}} | ||
{{نظام جمهوری اسلامی ایران}} | |||
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | |||
[[رده:مقاله‌های جلد دوم دانشنامه امام‌خمینی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:نهادهای تأسیس‌شده توسط امام‌خمینی]] | |||
[[رده:نهادهای دولتی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ شهریور ۱۴۰۲، ساعت ۲۳:۳۶
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نامهای دیگر | بنیاد شهید و امور ایثارگران |
| تأسیس | ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ |
| بنیانگذار | امام‌خمینی |
| وابسته به | دولتی |
| گستره فعالیت | داخلی و خارجی |
| اهداف | رسیدگی به خانواده‌های شهدا و ایثارگران |
| وظایف | تبیین فلسفه شهادت و ایثار، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار، شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در جامعه، تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان |
| سایر | |
| وضعیت | فعال |
| منابع مالی | وجوه شرعی، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت |
بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نهاد رسیدگی به خانواده‌های شهدا و ایثارگران.
بنیاد شهید انقلاب اسلامی در اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی تشکیل شد و وظایف آن در فرمانی ده‌ماده‌ای به مهدی کروبی ابلاغ شد. بنیاد که ابتدا متعلق به سازمان بهزیستی بود، پس از آغاز جنگ تحمیلی، با تصویب مجلس، به صورت نهادی مستقل و زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار گرفت.
طبق فرمان امام‌خمینی، وظایف بنیاد، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در رادیو برای معلولان و خانواده شهیدان بود. همچنین بنیاد شهید با اجازه ولیّ فقیه می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام در بیرون مرزهای ایران نیز کمک کند.
بودجۀ بنیاد، نخست از وجوه شرعی و کمک‌های مردمی تأمین می‌شد. از سال ۱۳۶۴ با موافقت امام‌خمینی بخشی از اموال مصادره‌شده یا مجهول‌المالک در اختیار بنیاد قرار گرفت؛ ولی طبق اساسنامه بنیاد، اصلی‌ترین منبع مالی آن، کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور است.
پیشینه
پیشینه رسیدگی به آسیب‌دیدگان حوادث انقلاب اسلامی به سال ۱۳۴۲ بازمی‌گردد.[۱] امام‌خمینی در فروردین ۱۳۴۲ پس از حمله عوامل رژیم پهلوی به فیضیه دستور داد خانواده طلبه‌هایی که دستگیر و به سربازی اعزام شده‌اند، حمایت شوند.[۲] همچنین در ۲۲ فروردین ۱۳۴۳ پس از آزادی از زندان و بازگشت به قم یادآور شد نیازهای بازماندگان شهیدان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ را در حد توان برطرف کنند.[۳] سازمان اطلاعات و امنیت کشور رژیم پهلوی (ساواک) میزان کمک ایشان را به این خانواده‌ها گزارش کرده است.[۴] امام‌خمینی در مواردی دیگر نیز از نمایندگان خود خواست به خانواده زندانیان و شهیدان انقلاب اسلامی رسیدگی کنند. ایشان در سال ۱۳۵۰ اجازه داد از یک‌سوم سهم امام در این راه استفاده شود[۵] و در جریان جنگ‌های خونین داخلی لبنان در سال ۱۳۵۵ از مردم خواست خانواده‌های مصیبت‌زده را یاری و از یک‌چهارم سهم امام در این راه استفاده کنند.[۶] ایشان در سال ۱۳۵۷ در نامهای به سیدمرتضی پسندیده، برادر و وکیل خود سفارش کرد به امور زندانیان و بستگان شهیدان انقلاب اسلامی رسیدگی شود،[۷] زیرا به گفته ایشان، شهیدان و معلولان (جانبازان) در صف اول فداکاران و یاوران انقلاب بودند و باید نیازهای خانواده‌های آنان در کمال احترام برآورده شود.[۸]
تأسیس بنیاد شهید
امور شهیدان و مجروحان انقلاب اسلامی در آغاز انقلاب بر عهده کمیته امداد امام‌خمینی بود که در ۱۹ اسفند ۱۳۵۷ تشکیل شده بود (ببینید: کمیته امداد امام‌خمینی) تا اینکه در ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی، بنیاد شهید انقلاب اسلامی تأسیس شد و طی فرمانی ده‌ماده‌ای وظایف آن به مهدی کروبی، سرپرست بنیاد ابلاغ شد.[۹] در ۲۴ خرداد ۱۳۵۹ با تصویب شورای انقلاب، بنیاد شهید به سازمان بهزیستی ملحق شد.[۱۰] ولی با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران، با تصویب مجلس شورای اسلامی در ۱۰ دی ۱۳۵۹، بنیاد شهید از سازمان بهزیستی جدا شد و به صورت نهادی مستقل، در زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار گرفت که سرپرست آن با پیشنهاد نخست‌وزیر و تأیید رهبر انقلاب تعیین می‌شد.[۱۱]
امام‌خمینی در ۲۶ خرداد ۱۳۵۹ در بیانیه‌ای ضمن لزوم تقدیر از شهیدان انقلاب و خانواده‌های آنان و معلولان، به دستگاه‌های اجرایی فرمان داد برای رفع نیازهای خانواده شهیدان و معلولان به‌سرعت اقدام کنند و اگر در اداره‌ها و وزارتخانه‌ها، افرادی در امور مربوط به خانواده شهیدان اشکال‌تراشی می‌کنند، تحت پیگرد قرار گیرند.[۱۲]
با آغاز جنگ تحمیلی، افزون بر خانواده شهیدان، خانواده‌های مفقودان و اسیران نیز از خدمات رفاهی، معنوی و پزشکی این بنیاد برخوردار شدند.[۱۳] در طول جنگ، رسیدگی به امور جانبازان و ایثارگران بر عهده بنیاد شهید بود. با پایان جنگ سرپرست بنیاد شهید در ۳ آذر ۱۳۶۷ از امام‌خمینی درخواست کرد برای رسیدگی بیشتر به امور جانبازان و خانواده‌های شهیدان، امور جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به نهاد دیگری سپرده شود. امام‌خمینی پس از قدردانی و تشکر از مسئولان بنیاد شهید، امور جانبازان را به بنیاد مستضعفان واگذار کرد.[۱۴] با بازگشت آزادگان به میهن اسلامی در سال ۱۳۶۹ رسیدگی به امور آنان نیز از بنیاد شهید جدا شد[۱۵] و در ادامه در سال ۱۳۸۳ با تجمیع نهادهای ایثارگران، این بنیاد به بنیاد شهید و امور ایثارگران تغییر نام یافت و تمامی خدمات به جانبازان، آزادگان و خانواده شهیدان را بر عهده گرفت.[۱۶]
در آغاز تشکیل بنیاد شهید، اساس‌نامه‌ای برای آن تدوین نشد. در زمان جنگ نیز امکان تدوین و اجرای اساس‌نامه‌ای جامع وجود نداشت و به همان دستورهای امام‌خمینی عمل می‌شد. پس از جنگ، زمینه این امر فراهم شد و اساس‌نامه‌ای جامع تهیه و پس از طی مراحلی به دولت ارائه شد[۱۷] و در پنج فصل و شانزده ماده، در ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.[۱۸]
اهداف و وظایف
به باور امام‌خمینی، شهید از همه افراد برتر است[۱۹] و ارزش خدمت به شهید، بیشتر از همه خدمت‌هاست،[۲۰] زیرا شهیدان همه هستی خود را در راه خدا فدا کرده‌اند و خدمت به خانواده شهیدان و معلولان (جانبازان) خدمت به راه خدا، رسول اکرم(ص)، و پیامبران(ع)، است[۲۱] و خدمتی بسیار ارجمند است که خداوند، در برابر ان پاداش هر دو دنیا را عطا می‌کند[۲۲] و مسئولان باید با تمام وجود به شهیدان و خانواده آنها خدمت کنند و نه تنها بر آنان منت نگذارند، بلکه منت‌شان را نیز بکشند.[۲۳] (ببینید: شهدا)
در فرمان ده‌ماده‌ای امام‌خمینی برای تأسیس بنیاد شهید، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان ناتوان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در رادیو برای معلولان و خانواده شهیدان از وظایف بنیاد شهید شمرده شده است.[۲۴]
تبیین فلسفه شهادت و ایثار، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار و شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در جامعه[۲۵] تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان از وظایف دیگر بنیاد شهید است.[۲۶] امام‌خمینی تربت پاک شهیدان را مزار عاشقان و عارفان و دارالشفای آزادگان معرفی کرد.[۲۷] همچنین ایشان بسیج جامعه و نظام اسلامی برای گرامی‌داشتن خانواده شهیدان به عنوان الگوهای متعالی جامعه، تحکیم ارتباط معنوی خانواده‌ها با شهیدان انقلاب و پی‌گیری امور تربیتی و آموزشی فرزندان شاهد را نیز از وظایف بنیاد شهید دانسته است.[۲۸] بنابر فرمان امام‌خمینی، حل و فصل اختلافات احتمالی خانواده‌ها بر سر سرپرستی کودکان خردسال در میان اولیای آنان از مأموریت‌های دیگر این بنیاد است[۲۹] و نیز مصوبه مجلس در ۸ دی ۱۳۶۰ سرپرستی فرزندان خردسال یا نابالغ بر عهده مادر با صلاحیت است و هزینه‌های زندگی آنها از اموال موروثی یا از طریق بودجه دولت یا یکی از نهادهای انقلاب در اختیار مادر قرار می‌گیرد.[۳۰]
مهدی کروبی سرپرست وقت بنیاد شهید در ۴ خرداد ۱۳۶۳ طی نامهای از امام‌خمینی درخواست کرد اجازه نظارت بنیاد شهید بر اموال فرزندان خردسال شهیدان و سرپرستی کودکان بی‌سرپرست واجد شرایط آنان را بدهد. امام‌خمینی نیز با توجه به مبانی فقهی در ولایت حاکم شرع بر اموال خردسالان[۳۱] در ۹ خرداد ۱۳۶۲ به سرپرست بنیاد اجازه داد با در نظر گرفتن مصالح فرزندان خردسال شاهد، اقدامات بایسته را با نظارت جد پدری آنان انجام دهد.[۳۲]
امام‌خمینی در ۶ فروردین ۱۳۶۵ به کروبی، مأموریت داد به مسائل فرهنگی و آموزشی فرزندان شهیدان، اسیران و مفقودان رسیدگی کند. بنیاد شهید موظف شد با همکاری وزیر آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی، طرحی را دراین‌باره تنظیم و به شورای انقلاب فرهنگی ارائه کند و افزون بر دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه نیز برای ورود فرزندان شاهد به حوزه همراهی کنند. صدا و سیما نیز در راستای رشد و خلاقیت فرزندان شاهد برنامه‌ریزی کند.[۳۳] بنیاد مستضعفان مأمور تأمین بودجه این طرح بزرگ شد و در صورت کمبود بودجه، دولت، بنیاد پانزده خرداد و بنیاد شهید باید به این بنیاد کمک کنند.[۳۴] امام‌خمینی در ۲۸ شهریور ۱۳۶۷ طی نامهای به کروبی، از تلاش مسئولان امور فرهنگی فرزندان شاهد ابراز خرسندی و تشکر کرد و از آنان خواست بیش از گذشته به این مسئله توجه کنند.[۳۵]
برای تأمین اهداف بنیاد بر اساس پیام‌های امام‌خمینی، واحدهای گوناگونی در بنیاد شهید مرکزی ایجاد شد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: واحد فرهنگی، واحد روابط عمومی و روابط بین‌الملل، واحد مسکن، واحد ازدواج، مرکز پزشکی، واحد حل اختلاف، واحد اداری و مالی، واحد سازمان اقتصادی، واحد پی‌گیری و بازرسی[۳۶] سازمان اموال و املاک نیز از واحدهای دیگر این نهاد است.[۳۷]
عملکرد بنیاد
عملکرد بنیاد با توجه به وظایفی که رهبری و مجلس بر عهده آن گذاشته بود، گوناگون و متنوع است. برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، واحد فرهنگی بنیاد شهید در ۱۰ دی ۱۳۶۰ با چهار بخش عقیدتی ـ سیاسی، آموزشی ـ تزکیه، پژوهشی ـ هنری و انتشارات ـ تبلیغات آغاز به کار کرد.[۳۸] این واحد با تهیه بایگانی کاملی از زندگی شهیدان، معلولان و مجروحان انقلاب می‌تواند برای نسل جوان امروز و فردا نقش‌آفرین باشد.[۳۹]
طرح «شاهد» با همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت و «مدارس شاهد» برای ارائه خدمات مناسب پرورشی و آموزشی راه‌اندازی شد و بعدها با اختصاص سهمیه ویژه دانشگاه و تأسیس دانشگاه شاهد در سال ۱۳۶۹ تسهیلات لازم برای آموزش عالی خانواده شهیدان فراهم آمد.[۴۰] بنیاد شهید برای زنده‌داشتن یاد شهیدان به چاپ و نشر کتاب و نشریه، گردآوری و تدوین وصیت‌ها و آثار ادبی و هنری به‌جامانده از شهیدان اقدام کرده است.[۴۱] گروه شاهد سیمای جمهوری اسلامی نیز با تهیه فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی، اهداف فرهنگی بنیاد را پی‌گرفته است.[۴۲]
مدیران بنیاد شهید در انجام سفارش امام‌خمینی بر بیمه درمانی خانواده‌های شاهد و درمان مجروحان[۴۳] مرکزی را به نام مرکز پزشکی بنیاد شهید راه‌اندازی کردند و با همه توان به درمان مجروحان انقلاب و دفاع مقدس و خانواده شهیدان پرداختند.[۴۴] امام‌خمینی ضمن تشکر از مسئولان بنیاد شهید از فاطمه کروبی، سرپرست آن مرکز پزشکی به صورت ویژه تشکر کرد.[۴۵] پرداخت هزینه زندگی به همسران، فرزندان و پدر و مادر شهیدان، مفقودان و اسیران، پرداخت کمک‌هزینه درمان، ازدواج، مراسم اولیه شهید و حوادث ناگهانی و تأمین مسکن ازجمله خدمات بنیاد در تأمین معیشت و آسایش خانواده‌های شهیدان بوده است.[۴۶]
خدمات برون‌مرزی
بنیاد شهید با اجازه ولیّ فقیه می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام و نهضت‌های اسلامی جهان کمک کند.[۴۷] از سال ۱۳۶۱ برای رسیدگی به خانواده‌های شهیدان جنگ با رژیم صهیونیستی و فالانژهای لبنان، شعبه‌هایی از بنیاد شهید در دمشق، بعلبک و بیروت تأسیس شد و کمک‌های مالی، پزشکی و فرهنگی از سوی بنیاد شهید و کمیته امداد امام‌خمینی در اختیار خانواده‌های نیازمند قرار گرفت.[۴۸] بنیاد شهید به خانواده شهیدان عراقی، افغانستانی و بحرینی نیز در حد توان رسیدگی می‌کرد.[۴۹] واحد امور بین‌الملل از دیگر کارهای بنیاد شهید است که برای انعکاس فعالیت‌های بنیاد و همکاری با دفاتر نمایندگی نهضت‌های آزادی‌بخش اسلامی مستقر در داخل کشور تشکیل شد و با خانواده‌های شهیدان لبنان و فلسطین در ارتباط بوده است.[۵۰]
بودجه بنیاد
بنیاد شهید هزینه‌های خود را از وجوه شرعی، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت تأمین می‌کرد.[۵۱] در ۴ اسفند ۱۳۵۷ امام‌خمینی به برخی از مردم و علما اجازه داد از سهم امام برای رسیدگی به خانواده شهیدان استفاده کنند.[۵۲] نخست بودجه بنیاد شهید، سازمان بهزیستی و کمیته امداد، یکی بود؛ ولی با آغاز جنگ تحمیلی، نیاز این نهاد به بودجه بیشتر شد.[۵۳] در ۲ آبان ۱۳۶۴ با درخواست کروبی و موافقت امام‌خمینی، بخشی از اموال برجای‌مانده رژیم پهلوی، با حفظ موازین شرعی، در اختیار بنیاد قرار گرفت،[۵۴] همچنین بنیاد اجازه یافت برای تأمین هزینه‌های خود از اموال مجهول‌المالک و بی‌وارث نیز استفاده کند،[۵۵] البته طبق ماده ۷ از فصل ۳ قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی، اصلی‌ترین منبع مالی بنیاد شهید، کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور است.[۵۶]
پانویس
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۹۰.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۸۹–۱۹۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۹.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳/۲۲۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۹۲–۱۹۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۲.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳؛ مشروح مذاکرات، ۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۴.
- ↑ کروبی، مصاحبه، ۳۵.
- ↑ کروبی، مصاحبه، ۲۱/۱۹۹.
- ↑ جام جم، ۱۰.
- ↑ جام جم، ۱۰.
- ↑ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۵.
- ↑ بنیاد شهید، اساسنامه، ۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵–۵۱۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵–۵۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۶۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.
- ↑ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۶؛ پاسدار اسلام، ۷۴.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۹۲–۹۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵؛ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۲۴.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۹.
- ↑ امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۲/۱۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۶۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۳۷.
- ↑ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۶–۱۷.
- ↑ روابط عمومی، ۲۶۵.
- ↑ اطلاعات، ۲۱/۱۰/۱۳۶۱، ۱۵.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۶.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۶.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۵–۷۶؛ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۴۵ و ۲۰۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۶.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۴–۷۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۹۹.
- ↑ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۷۸–۱۷۹ و ۲۸۴.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۷.
- ↑ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۴۴ و ۱۳۳.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۸؛ اطلاعات، ۲۰/۱۰/۱۳۶۱، ۱۴.
- ↑ دبیرخانه شورای هماهنگی، کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۴، ۶۹۵–۶۹۶.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۱۴ و ۲۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۴.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۰۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۵.
- ↑ ایثار، ۱۳۹۶/۶/۲۸.
منابع
- اطلاعات، روزنامه، ۲۰ و ۱۳۶۱/۱۰/۲۱ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- ایثار، پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد شهید و امور ایثارگران، ۱۳۹۶/۶/۲۸ش.
- بنیاد شهید انقلاب اسلامی، آشنایی با بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بهمن، ۱۳۶۴ش.
- بنیاد شهید انقلاب اسلامی، اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۷ش.
- پاسدار اسلام، مجله، بنیاد شهید انقلاب اسلامی با هدفی مقدس، شماره ۱۹۵–۱۹۶، ۱۳۷۶–۱۳۷۷ش.
- جام جم، روزنامه، ۱۳۹۱/۱۲/۲۱ش.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۳۶۱/۱۱/۱۲ش.
- دبیرخانه شورای هماهنگی تبلیغات دولت، کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۴، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۵ش.
- رحیمیان، محمدحسن، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، تهران، شاهد، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش.
- روابط عمومی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بنیاد شهید حسنه جاریه امام.
- تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- زاهدی اصل، محمد، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- کروبی، مهدی، مصاحبه، مجله پاسدار اسلام، شماره ۳۲، ۱۳۶۳ش.
- مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره اول، ۱۰دی ۱۳۵۹، مندرج در روزنامه رسمی مذاکرات، شماره ۱۱۸۲۴جلسه ۹۲.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
پیوند به بیرون
- ابراهیم صالحی حاجی‌آبادی، «بنیاد شهید انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام‌خمینی، ج۲، ص۶۶۵–۶۶۸.