سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ: تفاوت میان نسخه‌ها
Hasaninasab (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (added Category:شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی using HotCat) |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | {{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | ||
| عنوان =سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ | | عنوان =سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ | ||
| تصویر = | | تصویر =سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۱: | ||
|زادگاه =روستای [[قره‌باغ]] [[ارومیه]] | |زادگاه =روستای [[قره‌باغ]] [[ارومیه]] | ||
|تاریخ وفات =۱۳۹۱ش | |تاریخ وفات =۱۳۹۱ش | ||
|شهر وفات =قم | |شهر وفات =[[قم]] | ||
| تاریخ شهادت = | | تاریخ شهادت = | ||
| محل شهادت = | | محل شهادت = | ||
|محل دفن =[[ | |محل دفن =[[حرم حضرت معصومه (س)]] | ||
|خویشاوند سرشناس= | |خویشاوند سرشناس= | ||
| استادان =[[امام‌خمینی]]• [[سیدحسین | | استادان =[[امام‌خمینی]]• [[سیدحسین بروجردی]]• [[سیدمحمد محقق داماد]]• [[علامه طباطبایی]]، محمد مجاهد تبریزی،[[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] و... | ||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| محل تحصیل =[[تبریز]] | | محل تحصیل =[[تبریز]]، قم | ||
| اجازه روایت از = | | اجازه روایت از = | ||
| اجازه اجتهاد از = | | اجازه اجتهاد از = | ||
| اجازه روایت به = | | اجازه روایت به = | ||
| اجازه اجتهاد به = | | اجازه اجتهاد به = | ||
| تالیفات = | | تالیفات =تقریرات درس خارج اصول امام‌خمینی- انوارالفقاهه- حاشیه بر العروه الوثقی | ||
| سایر = | | سایر = | ||
| سیاسی = | | سیاسی =حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]]، مبارزه با [[حکومت پهلوی]]، نماینده [[مجلس خبرگان رهبری]] و نماینده [[مجلس شورای اسلامی]] | ||
| اجتماعی = | | اجتماعی =تأسیس صندوق کمک به مستمندان- تأسیس بیمارستان | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ'''، از شاگردان درس خارج فقه و اصول [[امام‌خمینی]]<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.</ref> | '''سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ'''، از شاگردان درس خارج فقه و اصول [[امام‌خمینی]].<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.</ref> | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ <ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.</ref> معروف به قره‌باغی در سال ۱۳۱۵ش در روستای قره‌باغ ارومیه به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در مدرسه ابتدایی روستای قره‌باغ گذراند. هم‌زمان با تحصیل در مدرسه فوق (از کلاس چهارم)، به فراگیری دروس حوزوی پرداخت و در همان روستا صرف میر، تصریف، صمدیه، عوامل، بخشی از سیوطی و بخشی از جامی را نزد میرزا عبدالله یعقوبی خواند. بخش دیگری از جامی و سیوطی را هم در روستای نجف‌آباد ارومیه پیش شیخ حسین فرقانی نجف‌آبادی فراگرفت. | سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.</ref> معروف به قره‌باغی در سال ۱۳۱۵ش در روستای قره‌باغ ارومیه به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در مدرسه ابتدایی روستای قره‌باغ گذراند. هم‌زمان با تحصیل در مدرسه فوق (از کلاس چهارم)، به فراگیری دروس [[حوزه‌های علمیه|حوزوی]] پرداخت و در همان روستا صرف میر، تصریف، صمدیه، عوامل، بخشی از سیوطی و بخشی از جامی را نزد میرزا عبدالله یعقوبی خواند. بخش دیگری از جامی و سیوطی را هم در روستای نجف‌آباد ارومیه پیش شیخ حسین فرقانی نجف‌آبادی فراگرفت. | ||
او در سال ۱۳۳۵ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی تبریز شد و در مدرسه طالبیه آن شهر معالم‌الاصول، حاشیه، مغنی و قسمت‌هایی از مطول و شرح لمعه و بخشی از قوانین الاصول را پیش آقایان میرزا علی‌اکبر نحوی | او در سال ۱۳۳۵ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی [[تبریز]] شد و در مدرسه طالبیه آن شهر معالم‌الاصول، حاشیه، مغنی و قسمت‌هایی از مطول و شرح لمعه و بخشی از قوانین الاصول را پیش آقایان میرزا علی‌اکبر نحوی قرهداغی، میرزا رضی تبریزی، شیخ احمد رهبری، سیدمحمد بادکوبهای، سیدحسن انگجی، سیدمهدی انگجی، شیخ حسین شنب‌غازانی، سیدعلی مولانا، سیدابوالفضل خسروشاهی، سیداحمد خسروشاهی و سیدابوالفضل خسروشاهی فراگرفت. هم‌زمان با تحصیل، به تدریس دروسی چون سیوطی، جامی، معالم و حاشیه در همان حوزه پرداخت. | ||
قره‌باغی پس از دو سال تحصیل و تدریس در تبریز، رهسپار قم شد و در مدرسه حجتیه آن شهر مطول را نزد شیخ رحیم قراملکی، رسایل را نزد سیدجواد خطیبی، مکاسب را پیش شیخ باقر مرندی و کفایه‌الاصول را نزد میرزا محمد مجاهد تبریزی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی خواند. | قره‌باغی پس از دو سال تحصیل و تدریس در تبریز، رهسپار [[قم]] شد و در [[مدرسه حجتیه]] آن شهر مطول را نزد شیخ رحیم قراملکی، رسایل را نزد سیدجواد خطیبی، مکاسب را پیش شیخ باقر مرندی و کفایه‌الاصول را نزد میرزا محمد مجاهد تبریزی و [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] خواند. | ||
وی پس از تکمیل دروس سطح، وارد درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی شد و در بحث خمس و طهارت ایشان (به مدت یک سال) شرکت کرد. با آغاز تدریس درس قضا و شهادات توسط ایشان، مدت کوتاهی در آن درس شرکت کرد و سپس درس آیت‌الله بروجردی را ترک کرد و به حلقه شاگردان درس خارج فقه (مکاسب) امام‌خمینی در مسجد سلماسی پیوست <ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۱-۳۸۴؛ الوانساز خویی، ج۲، ص۴۱۳-۴۱۴.</ref> و ۵ | وی پس از تکمیل دروس سطح، وارد درس خارج فقه [[سیدحسین بروجردی|آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی]] شد و در بحث خمس و طهارت ایشان (به مدت یک سال) شرکت کرد. با آغاز تدریس درس قضا و شهادات توسط ایشان، مدت کوتاهی در آن درس شرکت کرد و سپس درس آیت‌الله بروجردی را ترک کرد و به حلقه شاگردان درس خارج فقه (مکاسب) [[امام‌خمینی]] در [[مسجد سلماسی]] پیوست.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۱-۳۸۴؛ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۳-۴۱۴.</ref> و ۶-۵ سال از درس ایشان بهره برد.<ref>الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۴.</ref> | ||
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی نیز بود. او در آن درس با [[سیدمحمدعلی علوی گرگانی]] هم‌مباحثه بود <ref>الوانساز خویی، ج۲، ص۴۱۴؛ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.</ref> و آن درس را در دو جلد تقریر کرد؛ که جلد اول شامل بحث الفاظ تا بحث مطلق و مقید است و جلد دوم آن شامل مباحث قطع و سنّ و برائت و اشتغال <ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.</ref> | بنابراین می‌توان گفت که احتمالاً از سال ۱۳۳۸ش در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور می‌یافته و تا [[تبعید امام‌خمینی|تبعید ایشان به خارج از کشور]] (آبان ۱۳۴۳) از آن درس بهره می‌برده است. | ||
با استناد به این تقریرات می‌توان گفت که در دوره سوم درس خارج اصول امام‌خمینی که در مساجد | |||
«نخست درس ایشان در مسجد سلماسی برگزار می‌شد و پس از فوت آیت‌الله بروجردی به مسجد اعظم انتقال یافت. درس ایشان بسیار گسترده و بسیار مفید بود. من به درس اصول ایشان اهمیت زیادی می‌دادم و در این راه تقریباً همه کتاب‌ها و تقریرات اصولی آن‌وقت را مطالعه و مورد دقت و بررسی قرار می‌دادم و با حضور ذهن و آمادگی لازم در درس ایشان شرکت می‌کردم... گاهی در درس اشکالاتی مطرح می‌کردم و ایشان مرا زیاد تشویق می‌فرمود» <ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴ | ===حضور در درس خارج امام‌خمینی=== | ||
قره‌باغی در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، در درس فلسفه علامه سیدمحمدحسین طباطبایی نیز شرکت می‌کرد. همچنین در کنار تحصیل، به تدریس دروس حوزوی در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و درس‌هایی چون معالم‌الاصول و شرح لمعه را تدریس می‌کرد و سپس هر درسی را که فرامی‌گرفت، همان درس را در حوزه علمیه قم تدریس می‌نمود. | سیدعلی‌اکبر قره‌باغی از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی نیز بود. او در آن درس با [[سیدمحمدعلی علوی گرگانی]] هم‌مباحثه بود.<ref>الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۴؛ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.</ref> و آن درس را در دو جلد تقریر کرد؛ که جلد اول شامل بحث الفاظ تا بحث مطلق و مقید است و جلد دوم آن شامل مباحث قطع و سنّ و برائت و اشتغال.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.</ref> | ||
با استناد به این تقریرات می‌توان گفت که در دوره سوم درس خارج اصول امام‌خمینی که در مساجد سلماسی و سپس [[مسجد اعظم قم]] تشکیل می‌شد، شرکت داشته است. او درباره این درس می‌گوید:<blockquote>«نخست درس ایشان در مسجد سلماسی برگزار می‌شد و پس از فوت آیت‌الله بروجردی به مسجد اعظم انتقال یافت. درس ایشان بسیار گسترده و بسیار مفید بود. من به درس اصول ایشان اهمیت زیادی می‌دادم و در این راه تقریباً همه کتاب‌ها و تقریرات اصولی آن‌وقت را مطالعه و مورد دقت و بررسی قرار می‌دادم و با حضور ذهن و آمادگی لازم در درس ایشان شرکت می‌کردم... گاهی در درس اشکالاتی مطرح می‌کردم و ایشان مرا زیاد تشویق می‌فرمود».<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.</ref></blockquote>هم‌زمان در درس خارج فقه [[سیدمحمد محقق داماد|آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد]] نیز شرکت می‌جست و چهار سال از درس ایشان نیز بهره‌مند شد. | |||
قره‌باغی در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، در درس فلسفه [[علامه طباطبایی|علامه سیدمحمدحسین طباطبایی]] نیز شرکت می‌کرد. همچنین در کنار تحصیل، به تدریس دروس حوزوی در [[حوزه علمیه قم]] می‌پرداخت و درس‌هایی چون معالم‌الاصول و شرح لمعه را تدریس می‌کرد و سپس هر درسی را که فرامی‌گرفت، همان درس را در حوزه علمیه قم تدریس می‌نمود. | |||
==فعالیت‌های سیاسی== | ==فعالیت‌های سیاسی== | ||
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی در سال ۱۳۴۲ش در حمله مأموران | سیدعلی‌اکبر قره‌باغی در سال ۱۳۴۲ش در هنگام [[حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه|حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه]] در مدرسه حضور داشت. او در جلساتی که در [[خانه امام‌خمینی]] برگزار می‌شد شرکت می‌کرد و در برخی از سخنرانی‌های ایشان نیز حاضر می‌شد. پس از [[دستگیری امام‌خمینی]] در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که به مهاجرت و تحصن علمای سراسر کشور در [[تهران]] انجامید، راهی تهران شد و در آن تحصن حاضر شد. وی پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، به ارومیه رفت و دو سال در آنجا به تبلیغ و ارشاد مردم مشغول شد؛ ولی دو سال بعد (در سال ۱۳۴۵ش) به قم بازگشت و به تدریس و مطالعه و بازبینی نوشته‌های خود پرداخت و پس از پنج سال، در سال ۱۳۵۰ش دوباره به ارومیه بازگشت و برای همیشه در آن شهر ماندگار شد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۵-۳۹۰.</ref> | ||
قره‌باغی پس از استقرار در ارومیه، به اقامه نماز در مساجد شهر ارومیه پرداخت و هم‌زمان در جلسات علمی روحانیان ارومیه که درخصوص [[قرآن]] و [[نهج‌البلاغه]] (با حضور افرادی چون [[محمد فوزی]]، [[سیدعلی‌اکبر قرشی]]، محمدتقی صاحب‌الزمانی و...) برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد و نتیجه بحث‌های فوق را در سخنرانی‌هایش در مساجد ارومیه تشریح می‌کرد.<br>یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که در آن جلسات مطرح می‌شد، تأکید بر آیات جهاد و مبارزه و همچنین قسمت‌های سیاسی و اندیشه‌ای نهج‌البلاغه بود و تبیین این موارد در مساجد ارومیه، نقش زیادی در آگاهی مردم آن شهر داشت. در کنار بحث‌های فوق، به برگزاری درس‌های [[تفسیر قرآن]] در مسجد جواد آن شهر می‌پرداخت.<ref>قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۱، ص۳۷۰.</ref> | |||
همچنین از حضور در برخی از مراسم حکومتی ازجمله استقبال از [[محمدرضا پهلوی|محمدرضاشاه]] به ارومیه (در سال ۱۳۵۶ش) خودداری کرد و سپس با برگزاری جلسه‌ای، از روحانیان حاضر در مراسم استقبال فوق انتقاد کرد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۷-۳۸۸.</ref> وی به سبب طرح این مسائل بارها ممنوع‌المنبر شد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص ۳۸۷.</ref> | |||
پس از انتشار کتاب «نهضت پانزده‌ساله» و تعریض‌هایی که در آن به [[سیدکاظم شریعتمداری|آیت‌الله شریعتمداری]] شده بود، همراه با محمد فوزی در نامه‌ای به امام‌خمینی، ضمن ارائه گزارشی از آن تعریض‌ها، خواستار وحدت و توجه هرچه بیشتر به این مسئله شد <ref>الوانساز خویی، ج۲، ص۳۴۵-۳۴۶.</ref> | پس از انتشار کتاب «نهضت پانزده‌ساله» و تعریض‌هایی که در آن به [[سیدکاظم شریعتمداری|آیت‌الله شریعتمداری]] شده بود، همراه با محمد فوزی در نامه‌ای به امام‌خمینی، ضمن ارائه گزارشی از آن تعریض‌ها، خواستار وحدت و توجه هرچه بیشتر به این مسئله شد.<ref>الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۳۴۵-۳۴۶.</ref> | ||
او در نیمه شعبان سال ۱۳۵۷ش و پس از اطلاع از تحریم آن عید توسط | ===تحریم جشن نیمه شعبان=== | ||
او در نیمه شعبان سال ۱۳۵۷ش و پس از اطلاع از تحریم آن عید توسط [[امام‌خمینی]]، اطلاعیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در تحریم جشن عید نیمه شعبان نوشت و آن را بهطور محرمانه منتشر کرد و از مردم برای شرکت در مجلسی به آن مناسبت در مسجد جواد ارومیه دعوت کرد. او در آن روز در اجتماع عظیم مردم ارومیه، به‌شدت از محمدرضاشاه انتقاد کرد و با استناد به قانون اساسی، اعمال او را مغایر قانون دانست و سپس به تجلیل از امام‌خمینی پرداخت که با صلوات‌های مکرر مردم همراه بود. پس از آن سخنرانی بلافاصله دستگیر شد؛ ولی مدت کوتاهی بعد آزاد گردید.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۸ ـ ۳۹۰.</ref> | |||
او در ششم مرداد آن سال نیز در سخنانی در مسجد اعظم ارومیه، از امام‌خمینی نام برد که این اقدام با استقبال مردم و صلوات‌های آنان مواجه شد و پس از آن تظاهراتی در ارومیه شکل گرفت و مردم برای نخستین بار شعار مرگ بر شاه در آن شهر سر دادند <ref>قاسم‌پور، ج۲، ص۳۵.</ref> | او در ششم مرداد آن سال نیز در سخنانی در مسجد اعظم ارومیه، از امام‌خمینی نام برد که این اقدام با استقبال مردم و صلوات‌های آنان مواجه شد و پس از آن تظاهراتی در ارومیه شکل گرفت و مردم برای نخستین بار [[شعار مرگ بر شاه]] در آن شهر سر دادند.<ref>قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۳۵.</ref> | ||
یکی از مهم‌ترین اقدامات روحانیان ارومیه در آستانه ماه رمضان ۱۳۵۷ش، هماهنگی برای طرح مسائل مربوط به [[نهضت اسلامی]] و امام‌خمینی بود. آنان پیش از حضور در مساجد محل سخنرانی، در جلسه‌ای مشترک شرکت می‌کردند و درباره موضوعات برای طرح در منابر تصمیم می‌گرفتند و قره‌باغی از اعضای این جلسات بود. یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های آنان، حضور در مسجد اعظم بود؛ به این صورت که پس از پایان سخنرانی‌هایشان در مساجد شهر، به مسجد اعظم می‌رفتند و در سخنرانی سخنران اصلی شرکت می‌کردند. با این اقدام آنان، مردم از سراسر شهر ارومیه در مسجد اعظم حضور می‌یافتند و به سخنان انتقادی که مطرح می‌شد گوش فرا می‌دادند. این تصمیم نقش زیادی در اطلاع‌رسانی به مردم درباره نهضت اسلامی و اتحاد روحانیان شهر و گسترش نهضت در ارومیه داشت <ref>قاسم‌پور، ج۲، ص۴۳-۴۴.</ref> | ===نهضت اسلامی=== | ||
یکی از مهم‌ترین اقدامات روحانیان ارومیه در آستانه ماه رمضان ۱۳۵۷ش، هماهنگی برای طرح مسائل مربوط به [[نهضت اسلامی]] و امام‌خمینی بود. آنان پیش از حضور در مساجد محل سخنرانی، در جلسه‌ای مشترک شرکت می‌کردند و درباره موضوعات برای طرح در منابر تصمیم می‌گرفتند و قره‌باغی از اعضای این جلسات بود. یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های آنان، حضور در مسجد اعظم بود؛ به این صورت که پس از پایان سخنرانی‌هایشان در مساجد شهر، به مسجد اعظم می‌رفتند و در سخنرانی سخنران اصلی شرکت می‌کردند.<br> | |||
با این اقدام آنان، مردم از سراسر شهر ارومیه در مسجد اعظم حضور می‌یافتند و به سخنان انتقادی که مطرح می‌شد گوش فرا می‌دادند. این تصمیم نقش زیادی در اطلاع‌رسانی به مردم درباره نهضت اسلامی و اتحاد روحانیان شهر و گسترش نهضت در ارومیه داشت.<ref>قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۴۳-۴۴.</ref> | |||
وقتی در ۶ شهریور آن سال [[غلامرضا حسنی]] از روحانیان ارومیه توسط مأموران حکومت پهلوی و به بهانه تحریک مردم برای تظاهرات دستگیر شد، همراه با دیگر روحانیان ارومیه، اعلامیه‌ای در این زمینه صادر کرد و خواستار آزادی او شد <ref>قاسم‌پور، ج۲، ص۵۲.</ref> | وقتی در ۶ شهریور آن سال [[غلامرضا حسنی]] از روحانیان ارومیه توسط مأموران حکومت پهلوی و به بهانه تحریک مردم برای تظاهرات دستگیر شد، همراه با دیگر روحانیان ارومیه، اعلامیه‌ای در این زمینه صادر کرد و خواستار آزادی او شد.<ref>قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۵۲.</ref> | ||
در پاییز ۱۳۵۷ش دانش‌آموزان و فرهنگیان در تظاهرات و راهپیمایی‌های اعتراضی علیه حکومت پهلوی شرکت می‌کردند و بر اساس گزارش ساواک از تظاهرات دانش‌آموزان در آن شهر، قره‌باغی یکی از روحانیان ارومیه بود که در تحریک مردم علیه حکومت پهلوی نقش داشت <ref>قاسم‌پور، ج۲، ص۴۰۴.</ref> | در پاییز ۱۳۵۷ش دانش‌آموزان و فرهنگیان در تظاهرات و راهپیمایی‌های اعتراضی علیه حکومت پهلوی شرکت می‌کردند و بر اساس گزارش [[ساواک]] از تظاهرات دانش‌آموزان در آن شهر، قره‌باغی یکی از روحانیان ارومیه بود که در تحریک مردم علیه حکومت پهلوی نقش داشت.<ref>قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۴۰۴.</ref> | ||
او در ششم آذر ۱۳۵۷ در مسجد اعظم سخنرانی کرد و بر اساس گزارش ساواک «آشکارا به کد ۶۶ اهانت و جوانان را علیه حکومت تحریک نمود».<ref>قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۴۱۴.</ref> | |||
تداوم این فعالیت‌ها سبب شد ساواک در گزارشی دیگر، او را یکی از روحانیان افراطی طرفدار امام‌خمینی بنامد که «جداً به نفع» امام‌خمینی فعالیت می‌کند.<ref>سیر مبارزات یاران...، ج۱۴، ص۴۷۶.</ref> | |||
یکی از اقدامات او، تشویق روحانیان [[اهل‌سنت|اهل سنت]] منطقه برای پیوستن به مبارزه علیه حکومت پهلوی بود و وقتی همراه با غلامرضا حسنی و [[سیدعلی‌اکبر قرشی]]، نماینده‌ای را برای ملاقات با یکی از روحانیان اهل سنت اعزام کردند، ساواک در گزارشی، بار دیگر از وی به‌عنوان یکی از روحانیان مخالف «که در جریانات اخیر شدیداً فعالیت داشته است» نام برد.<ref>سیر مبارزات یاران...، ج۱۵، ص۸.</ref> | |||
پس از پایان اولین دوره مجلس شورای اسلامی در ارومیه به تدریس و تبلیغ ادامه داد و در سومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۷۸ش با رأی مردم استان آذربایجان غربی به نمایندگی در آن مجلس برگزیده شد. | ==فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی پس از انقلاب== | ||
قره‌باغی پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] به عضویت [[شورای انقلاب اسلامی]] در ارومیه درآمد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۹۱.</ref> وی در جریان فعالیت‌های [[حزب جمهوری خلق مسلمان|حزب خلق مسلمان]] در ارومیه، همراه با جمعی از روحانیان ارومیه بر لزوم پرهیز از اختلاف و دودستگی تأکید کرد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص ۳۲۶.</ref> مدتی سرپرستی امور قضایی شهر ارومیه را بر عهده داشت.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص ۳۲۶.</ref> و در نخستین دوره انتخابات [[مجلس شورای اسلامی]] با رأی مردم ارومیه به نمایندگی انتخاب شد.<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.</ref> | |||
پس از پایان اولین دوره مجلس شورای اسلامی در ارومیه به تدریس و تبلیغ ادامه داد و در سومین دوره انتخابات [[مجلس خبرگان رهبری]] در سال ۱۳۷۸ش با رأی مردم استان [[آذربایجان غربی]] به نمایندگی در آن مجلس برگزیده شد. | |||
تقریرات درس خارج اصول امام‌خمینی، انوار الفقاهه و حاشیه بر العروه الوثقی از تألیفات اوست. | تقریرات درس خارج اصول امام‌خمینی، انوار الفقاهه و حاشیه بر العروه الوثقی از تألیفات اوست. | ||
از فعالیت‌های اجتماعی او هم می‌توان به تأسیس صندوق کمک به مستمندان در ارومیه (که گروهی از فقرا و خانوادههای نیازمند را تحت پوشش دارد) و تأسیس بیمارستان ۲۳۲ تختخوابی سیدالشهدا (ع) در آن شهر اشاره کرد <ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۶-۳۸۷.</ref> | از فعالیت‌های اجتماعی او هم می‌توان به تأسیس صندوق کمک به مستمندان در ارومیه (که گروهی از فقرا و خانوادههای نیازمند را تحت پوشش دارد) و تأسیس بیمارستان ۲۳۲ تختخوابی سیدالشهدا(ع) در آن شهر اشاره کرد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۶-۳۸۷.</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی در ۸ فروردین ۱۳۹۱ در [[قم]] درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط [[جعفر سبحانی]]، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.<ref>الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۷.</ref> | |||
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی در ۸ فروردین ۱۳۹۱ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط [[جعفر سبحانی]]، در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد <ref>الوانساز خویی، ج۲، ص۴۱۷.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۶: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* اباذری، عبدالرحیم (۱۳۸۴)، خاطرات حجت‌الاسلام ملاحسنی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | * اباذری، عبدالرحیم (۱۳۸۴)، خاطرات حجت‌الاسلام ملاحسنی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | ||
* الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان: ویژه استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، ج۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم (ع). | * الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان: ویژه استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، ج۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم(ع). | ||
* خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری. | * خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری. | ||
* سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۴ و ۱۵، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | * سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۴ و ۱۵، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. | ||
* قاسم‌پور، داود (۱۳۸۹)، «فوزی، محمد»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | * قاسم‌پور، داود (۱۳۸۹)، «فوزی، محمد»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. | ||
* معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی. | * معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی]] | |||
[[رده: | |||
[[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده/پروژه شاگردان]] | [[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده/پروژه شاگردان]] | ||
[[رده:شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ آذر ۱۴۰۳، ساعت ۱۲:۰۷
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ |
| لقب | قره‌باغی |
| زادگاه | روستای قره‌باغ ارومیه |
| تاریخ وفات | ۱۳۹۱ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه (س) |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی• سیدحسین بروجردی• سیدمحمد محقق داماد• علامه طباطبایی، محمد مجاهد تبریزی،سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و... |
| محل تحصیل | تبریز، قم |
| تألیفات | تقریرات درس خارج اصول امام‌خمینی- انوارالفقاهه- حاشیه بر العروه الوثقی |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حمایت از نهضت امام‌خمینی، مبارزه با حکومت پهلوی، نماینده مجلس خبرگان رهبری و نماینده مجلس شورای اسلامی |
| اجتماعی | تأسیس صندوق کمک به مستمندان- تأسیس بیمارستان |
سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.[۱]
تحصیلات
سیدعلی‌اکبر غفاری قره‌باغ[۲] معروف به قره‌باغی در سال ۱۳۱۵ش در روستای قره‌باغ ارومیه به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در مدرسه ابتدایی روستای قره‌باغ گذراند. هم‌زمان با تحصیل در مدرسه فوق (از کلاس چهارم)، به فراگیری دروس حوزوی پرداخت و در همان روستا صرف میر، تصریف، صمدیه، عوامل، بخشی از سیوطی و بخشی از جامی را نزد میرزا عبدالله یعقوبی خواند. بخش دیگری از جامی و سیوطی را هم در روستای نجف‌آباد ارومیه پیش شیخ حسین فرقانی نجف‌آبادی فراگرفت.
او در سال ۱۳۳۵ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی تبریز شد و در مدرسه طالبیه آن شهر معالم‌الاصول، حاشیه، مغنی و قسمت‌هایی از مطول و شرح لمعه و بخشی از قوانین الاصول را پیش آقایان میرزا علی‌اکبر نحوی قرهداغی، میرزا رضی تبریزی، شیخ احمد رهبری، سیدمحمد بادکوبهای، سیدحسن انگجی، سیدمهدی انگجی، شیخ حسین شنب‌غازانی، سیدعلی مولانا، سیدابوالفضل خسروشاهی، سیداحمد خسروشاهی و سیدابوالفضل خسروشاهی فراگرفت. هم‌زمان با تحصیل، به تدریس دروسی چون سیوطی، جامی، معالم و حاشیه در همان حوزه پرداخت.
قره‌باغی پس از دو سال تحصیل و تدریس در تبریز، رهسپار قم شد و در مدرسه حجتیه آن شهر مطول را نزد شیخ رحیم قراملکی، رسایل را نزد سیدجواد خطیبی، مکاسب را پیش شیخ باقر مرندی و کفایه‌الاصول را نزد میرزا محمد مجاهد تبریزی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی خواند.
وی پس از تکمیل دروس سطح، وارد درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی شد و در بحث خمس و طهارت ایشان (به مدت یک سال) شرکت کرد. با آغاز تدریس درس قضا و شهادات توسط ایشان، مدت کوتاهی در آن درس شرکت کرد و سپس درس آیت‌الله بروجردی را ترک کرد و به حلقه شاگردان درس خارج فقه (مکاسب) امام‌خمینی در مسجد سلماسی پیوست.[۳] و ۶-۵ سال از درس ایشان بهره برد.[۴]
بنابراین می‌توان گفت که احتمالاً از سال ۱۳۳۸ش در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور می‌یافته و تا تبعید ایشان به خارج از کشور (آبان ۱۳۴۳) از آن درس بهره می‌برده است.
حضور در درس خارج امام‌خمینی
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی نیز بود. او در آن درس با سیدمحمدعلی علوی گرگانی هم‌مباحثه بود.[۵] و آن درس را در دو جلد تقریر کرد؛ که جلد اول شامل بحث الفاظ تا بحث مطلق و مقید است و جلد دوم آن شامل مباحث قطع و سنّ و برائت و اشتغال.[۶]
با استناد به این تقریرات می‌توان گفت که در دوره سوم درس خارج اصول امام‌خمینی که در مساجد سلماسی و سپس مسجد اعظم قم تشکیل می‌شد، شرکت داشته است. او درباره این درس می‌گوید:
«نخست درس ایشان در مسجد سلماسی برگزار می‌شد و پس از فوت آیت‌الله بروجردی به مسجد اعظم انتقال یافت. درس ایشان بسیار گسترده و بسیار مفید بود. من به درس اصول ایشان اهمیت زیادی می‌دادم و در این راه تقریباً همه کتاب‌ها و تقریرات اصولی آن‌وقت را مطالعه و مورد دقت و بررسی قرار می‌دادم و با حضور ذهن و آمادگی لازم در درس ایشان شرکت می‌کردم... گاهی در درس اشکالاتی مطرح می‌کردم و ایشان مرا زیاد تشویق می‌فرمود».[۷]
هم‌زمان در درس خارج فقه آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد نیز شرکت می‌جست و چهار سال از درس ایشان نیز بهره‌مند شد.
قره‌باغی در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، در درس فلسفه علامه سیدمحمدحسین طباطبایی نیز شرکت می‌کرد. همچنین در کنار تحصیل، به تدریس دروس حوزوی در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و درس‌هایی چون معالم‌الاصول و شرح لمعه را تدریس می‌کرد و سپس هر درسی را که فرامی‌گرفت، همان درس را در حوزه علمیه قم تدریس می‌نمود.
فعالیت‌های سیاسی
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی در سال ۱۳۴۲ش در هنگام حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه در مدرسه حضور داشت. او در جلساتی که در خانه امام‌خمینی برگزار می‌شد شرکت می‌کرد و در برخی از سخنرانی‌های ایشان نیز حاضر می‌شد. پس از دستگیری امام‌خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که به مهاجرت و تحصن علمای سراسر کشور در تهران انجامید، راهی تهران شد و در آن تحصن حاضر شد. وی پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، به ارومیه رفت و دو سال در آنجا به تبلیغ و ارشاد مردم مشغول شد؛ ولی دو سال بعد (در سال ۱۳۴۵ش) به قم بازگشت و به تدریس و مطالعه و بازبینی نوشته‌های خود پرداخت و پس از پنج سال، در سال ۱۳۵۰ش دوباره به ارومیه بازگشت و برای همیشه در آن شهر ماندگار شد.[۸]
قره‌باغی پس از استقرار در ارومیه، به اقامه نماز در مساجد شهر ارومیه پرداخت و هم‌زمان در جلسات علمی روحانیان ارومیه که درخصوص قرآن و نهج‌البلاغه (با حضور افرادی چون محمد فوزی، سیدعلی‌اکبر قرشی، محمدتقی صاحب‌الزمانی و...) برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد و نتیجه بحث‌های فوق را در سخنرانی‌هایش در مساجد ارومیه تشریح می‌کرد.
یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که در آن جلسات مطرح می‌شد، تأکید بر آیات جهاد و مبارزه و همچنین قسمت‌های سیاسی و اندیشه‌ای نهج‌البلاغه بود و تبیین این موارد در مساجد ارومیه، نقش زیادی در آگاهی مردم آن شهر داشت. در کنار بحث‌های فوق، به برگزاری درس‌های تفسیر قرآن در مسجد جواد آن شهر می‌پرداخت.[۹]
همچنین از حضور در برخی از مراسم حکومتی ازجمله استقبال از محمدرضاشاه به ارومیه (در سال ۱۳۵۶ش) خودداری کرد و سپس با برگزاری جلسه‌ای، از روحانیان حاضر در مراسم استقبال فوق انتقاد کرد.[۱۰] وی به سبب طرح این مسائل بارها ممنوع‌المنبر شد.[۱۱]
پس از انتشار کتاب «نهضت پانزده‌ساله» و تعریض‌هایی که در آن به آیت‌الله شریعتمداری شده بود، همراه با محمد فوزی در نامه‌ای به امام‌خمینی، ضمن ارائه گزارشی از آن تعریض‌ها، خواستار وحدت و توجه هرچه بیشتر به این مسئله شد.[۱۲]
تحریم جشن نیمه شعبان
او در نیمه شعبان سال ۱۳۵۷ش و پس از اطلاع از تحریم آن عید توسط امام‌خمینی، اطلاعیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در تحریم جشن عید نیمه شعبان نوشت و آن را بهطور محرمانه منتشر کرد و از مردم برای شرکت در مجلسی به آن مناسبت در مسجد جواد ارومیه دعوت کرد. او در آن روز در اجتماع عظیم مردم ارومیه، به‌شدت از محمدرضاشاه انتقاد کرد و با استناد به قانون اساسی، اعمال او را مغایر قانون دانست و سپس به تجلیل از امام‌خمینی پرداخت که با صلوات‌های مکرر مردم همراه بود. پس از آن سخنرانی بلافاصله دستگیر شد؛ ولی مدت کوتاهی بعد آزاد گردید.[۱۳]
او در ششم مرداد آن سال نیز در سخنانی در مسجد اعظم ارومیه، از امام‌خمینی نام برد که این اقدام با استقبال مردم و صلوات‌های آنان مواجه شد و پس از آن تظاهراتی در ارومیه شکل گرفت و مردم برای نخستین بار شعار مرگ بر شاه در آن شهر سر دادند.[۱۴]
نهضت اسلامی
یکی از مهم‌ترین اقدامات روحانیان ارومیه در آستانه ماه رمضان ۱۳۵۷ش، هماهنگی برای طرح مسائل مربوط به نهضت اسلامی و امام‌خمینی بود. آنان پیش از حضور در مساجد محل سخنرانی، در جلسه‌ای مشترک شرکت می‌کردند و درباره موضوعات برای طرح در منابر تصمیم می‌گرفتند و قره‌باغی از اعضای این جلسات بود. یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های آنان، حضور در مسجد اعظم بود؛ به این صورت که پس از پایان سخنرانی‌هایشان در مساجد شهر، به مسجد اعظم می‌رفتند و در سخنرانی سخنران اصلی شرکت می‌کردند.
با این اقدام آنان، مردم از سراسر شهر ارومیه در مسجد اعظم حضور می‌یافتند و به سخنان انتقادی که مطرح می‌شد گوش فرا می‌دادند. این تصمیم نقش زیادی در اطلاع‌رسانی به مردم درباره نهضت اسلامی و اتحاد روحانیان شهر و گسترش نهضت در ارومیه داشت.[۱۵]
وقتی در ۶ شهریور آن سال غلامرضا حسنی از روحانیان ارومیه توسط مأموران حکومت پهلوی و به بهانه تحریک مردم برای تظاهرات دستگیر شد، همراه با دیگر روحانیان ارومیه، اعلامیه‌ای در این زمینه صادر کرد و خواستار آزادی او شد.[۱۶]
در پاییز ۱۳۵۷ش دانش‌آموزان و فرهنگیان در تظاهرات و راهپیمایی‌های اعتراضی علیه حکومت پهلوی شرکت می‌کردند و بر اساس گزارش ساواک از تظاهرات دانش‌آموزان در آن شهر، قره‌باغی یکی از روحانیان ارومیه بود که در تحریک مردم علیه حکومت پهلوی نقش داشت.[۱۷]
او در ششم آذر ۱۳۵۷ در مسجد اعظم سخنرانی کرد و بر اساس گزارش ساواک «آشکارا به کد ۶۶ اهانت و جوانان را علیه حکومت تحریک نمود».[۱۸]
تداوم این فعالیت‌ها سبب شد ساواک در گزارشی دیگر، او را یکی از روحانیان افراطی طرفدار امام‌خمینی بنامد که «جداً به نفع» امام‌خمینی فعالیت می‌کند.[۱۹]
یکی از اقدامات او، تشویق روحانیان اهل سنت منطقه برای پیوستن به مبارزه علیه حکومت پهلوی بود و وقتی همراه با غلامرضا حسنی و سیدعلی‌اکبر قرشی، نماینده‌ای را برای ملاقات با یکی از روحانیان اهل سنت اعزام کردند، ساواک در گزارشی، بار دیگر از وی به‌عنوان یکی از روحانیان مخالف «که در جریانات اخیر شدیداً فعالیت داشته است» نام برد.[۲۰]
فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی پس از انقلاب
قره‌باغی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت شورای انقلاب اسلامی در ارومیه درآمد.[۲۱] وی در جریان فعالیت‌های حزب خلق مسلمان در ارومیه، همراه با جمعی از روحانیان ارومیه بر لزوم پرهیز از اختلاف و دودستگی تأکید کرد.[۲۲] مدتی سرپرستی امور قضایی شهر ارومیه را بر عهده داشت.[۲۳] و در نخستین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با رأی مردم ارومیه به نمایندگی انتخاب شد.[۲۴]
پس از پایان اولین دوره مجلس شورای اسلامی در ارومیه به تدریس و تبلیغ ادامه داد و در سومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۷۸ش با رأی مردم استان آذربایجان غربی به نمایندگی در آن مجلس برگزیده شد.
تقریرات درس خارج اصول امام‌خمینی، انوار الفقاهه و حاشیه بر العروه الوثقی از تألیفات اوست.
از فعالیت‌های اجتماعی او هم می‌توان به تأسیس صندوق کمک به مستمندان در ارومیه (که گروهی از فقرا و خانوادههای نیازمند را تحت پوشش دارد) و تأسیس بیمارستان ۲۳۲ تختخوابی سیدالشهدا(ع) در آن شهر اشاره کرد.[۲۵]
درگذشت
سیدعلی‌اکبر قره‌باغی در ۸ فروردین ۱۳۹۱ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط جعفر سبحانی، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۲۶]
پانویس
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۱-۳۸۴؛ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۳-۴۱۴.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۴.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۴؛ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۴.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۵-۳۹۰.
- ↑ قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۷-۳۸۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص ۳۸۷.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۳۴۵-۳۴۶.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۸ ـ ۳۹۰.
- ↑ قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۳۵.
- ↑ قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۴۳-۴۴.
- ↑ قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۵۲.
- ↑ قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۴۰۴.
- ↑ قاسم‌پور، «فوزی، محمد»، ج۲، ص۴۱۴.
- ↑ سیر مبارزات یاران...، ج۱۴، ص۴۷۶.
- ↑ سیر مبارزات یاران...، ج۱۵، ص۸.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۹۱.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص ۳۲۶.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص ۳۲۶.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۹۲.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۳۸۶-۳۸۷.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۲، ص۴۱۷.
منابع
- اباذری، عبدالرحیم (۱۳۸۴)، خاطرات حجت‌الاسلام ملاحسنی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان: ویژه استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، ج۲، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم(ع).
- خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۴ و ۱۵، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- قاسم‌پور، داود (۱۳۸۹)، «فوزی، محمد»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.