همایش‌های درباره امام‌خمینی

همایش‌ها، نشست‌های علمی و فرهنگی با موضوع امام‌خمینی.

مقدمه

همایش به‌طور معمول به هر نوع گردهمایی گفته می‌شود که برای تبادل اطلاعات با اهداف مشخص برگزار شده باشد و می‌تواند انواع مختلفی مانند کنفرانس، سمینار و نشست داشته باشد. به همایش‌هایی کنفرانس (Conference) گفته می‌شود که با دستور جلسه رسمی برای بحث و تبادل نظر جهت تصمیم‌گیری یا یافتن راه حل برگزار شده باشد. سمینار (Seminar) نوعی از کنفرانس است که دربارهٔ موضوعی خاص و در مدت و مکان معینی ایراد می‌شود و کنگره نیز به مجمعی از سران دولت‌ها، نمایندگان ممالک یا دانشمندان می‌گویند که دربارهٔ مسائل سیاسی، اقتصادی، علمی و غیره بحث می‌کنند.

پس از درگذشت امام‌خمینی در خرداد ۱۳۶۸ نهادها و سازمان‌های حقیقی و حقوقی، مؤسسات دانشگاهی و حوزوی و مراکز علمی و فرهنگی به‌ویژه مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی کنگره‌ها، سمینارها و همایش‌های متعددی در داخل و خارج کشور برگزار کردند؛ چنان‌که همایش‌های متعدد دیگری نیز با موضوع‌های گوناگون در نقاط مختلف داخل و خارج از کشور برگزار شد. موضوع‌های در نظر گرفته شده برای این همایش‌ها، با توجه به نیاز جامعه، خلأها، کمبودها و راه‌گشایی‌هایی بوده که در جامعه به‌ویژه در محافل علمی و دانشگاهی احساس شده است. اغلب این موضوعات در حوزه‌های، دین و اندیشه، اخلاق و عرفان، سیاست و اجتماع، و تربیت و اقتصاد بوده‌است. در برخی از این همایش‌ها یک بولتن ویژه با عنوان خبرنامه یا ویژه‌نامه چاپ و منتشر می‌شود که به انعکاس اخبار و رویدادهای مربوط به کنگره می‌پردازد؛ ازجمله: اندیشه حکومت، رایحه یاس (ویژه کنگره جهانی جایگاه و نقش زن از دیدگاه امام‌خمینی)، قرار (ویژه کنگره تأثیر امام‌خمینی و انقلاب اسلامی بر ادبیات معاصر)، اشراق (ویژه کنگره اندیشه‌های اخلاقی و عرفانی امام‌خمینی) و نامه محبوب (ویژه همایش سراسری اندیشه‌های قرآنی امام‌خمینی).

مهم‌ترین بخش در هر کنگره یا همایش دریافت مقاله‌های علمی بوده‌است. پس از دریافت مقاله‌ها ارزشیابی علمی، درجه‌بندی، اصلاح و ارتقای سطح کیفی مواردی که نیاز به اصلاح دارند آغاز می‌شود و موضوع‌بندی مقاله‌های در حد چاپ، انتخاب مقاله‌های برتر برای ارائه در همایش یا کنگره از کارهای مهمی است که در کمیته علمی انجام می‌شود. برای استفاده بهینه از همه مقاله‌ها بعضی از آنها که مناسب نشریات عمومی‌اند، در اختیار نشریات و روزنامه‌ها قرار می‌گیرند. علاوه بر مقاله‌ها، مصاحبه‌هایی نیز با شخصیت‌های برجسته علمی و اندیشمندان و صاحب‌نظران دربارهٔ موضوع همایش انجام می‌شود و با عنوان دیدگاه‌ها یا مجموعه مصاحبه‌ها چاپ و منتشر می‌گردد.

در مجموع تا سال ۱۳۹۳ در همایش‌هایی که مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی یا با مشارکت نهادها و مراکز دیگر برگزار کرده، بیش از سه هزار مقاله و مصاحبه دریافت شده که از این تعداد، حدود ۱۸۰۰ مورد آن چاپ و منتشر شده است. پس از این نیز همایش‌های دیگری برگزار شده است؛ اما آمار دقیقی از تعداد مقالات ارسالی و تأییدشده در دست نیست. همایش‌ها با برنامه‌ریزی علمی و با مشارکت صاحب‌نظران حوزه و دانشگاه و اندیشمندان برگزار شده است. بیشتر همایش‌های برگزارشده در داخل کشور به ترتیب اولویت در تهران، قم و اصفهان و در خرداد به مناسبت سالگرد ارتحال امام‌خمینی، بهمن به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، در سالگرد تولد امام‌خمینی و همچنین در سال ۱۳۷۸ به مناسبت یکصدمین سال تولد امام‌خمینی بوده‌است.

همایش‌ها و کنگره‌های داخلی

در خلال این سال‌ها، همایش‌ها و کنگره‌های بسیاری در داخل و خارج ایران برگزار شده که به مهم‌ترین آنها به ترتیب تاریخ برگزاری اشاره می‌شود:

1. «سمینار بررسی سیره عملی و نظری امام‌خمینی»، در سال ۱۳۶۹ به کوشش جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران و همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی برگزار شده است. پس از آن، به مدت ده سال هرساله سمینار بررسی سیره عملی و نظری امام‌خمینی برگزار می‌شد و مجموعه مقالات هرساله معمولاً به صورت یک جلد تدوین و منتشر شده است.
2. «سمینار بررسی ادبیات انقلاب اسلامی»، در دی ۱۳۷۰ به کوشش سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و با همکاری دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد و خلاصه مقالات آن در یک جلد منتشر گردید.
3. «کنگره بررسی اندیشه‌های اقتصادی امام‌خمینی»، از نهم تا یازدهم خرداد ۱۳۷۱ در دانشگاه تربیت مدرس و با مشارکت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد و مجموعه مقالات و سخنرانی‌ها در دو جلد کتاب با عناوین مقالات اولین کنگره بررسی اندیشه‌های اقتصادی امام‌خمینی و خلاصه مقالات منتشر شد.
4. «کنگره بررسی اندیشه و آثار تربیتی امام‌خمینی»، در یازدهم و دوازدهم خرداد ۱۳۷۳ در دانشگاه تربیت معلم تهران، با همکاری مؤسسه و جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم برگزار شد و دو جلد کتاب با عناوین مجموعه مقالات کنگره آثار و اندیشه تربیتی حضرت امام‌خمینی و خلاصه مقالات چاپ شده است.
5. «کنگره بین‌المللی امام‌خمینی و فرهنگ عاشورا»، در یازدهم و دوازدهم خرداد ۱۳۷۴ در سالن اجتماعات سازمان حج و زیارت در تهران برگزار شد. دستاورد این همایش نُه جلد کتاب با عناوین: مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام‌خمینی و فرهنگ عاشورا (سه‌جلد)، چکیده مقالات، دیدگاه‌ها ـ دفتر اول، اندیشه عاشورا، دفتر دوم (مجموعه مصاحبه‌ها به مناسبت کنگره)، کتاب‌شناسی امام‌حسین (ع)، مجموعه شعر به مناسبت کنگره با نام داغ تشنگی و کتاب انگلیسی Imam Khomeini and the Culture of Ashura بوده‌است.

دومین کنگره بین‌المللی امام‌خمینی و فرهنگ عاشورا از یازدهم تا سیزدهم خرداد ۱۳۷۵ در دانشگاه تهران با مشارکت بنیاد شهید انقلاب اسلامی برگزار شد و مجموعه مقالات آن در چهار جلد بوده‌است که با عناوین ابعاد گوناگون حضور فرهنگ عاشورا در شخصیت امام‌خمینی، جهاد، قیام و رهبری آن در اسلام، فرهنگ عاشورا و انقلاب اسلامی و فرهنگ دینی در ایثار و شهادت منتشر شده‌اند.

1. «کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام‌خمینی (نقش زمان و مکان در اجتهاد)»، در اسفند ۱۳۷۴ در دانشگاه قم برگزار شد. دستاورد این کنگره علاوه بر ویژه‌نامه حضور شماره ۱۵، تعداد پانزده جلد کتاب با عناوین اجتهاد و زمان و مکان (سه جلد)، نقش زمان و مکان در موضوعات احکام، فقیهان و زمان و مکان (دو جلد)، ملاکات احکام و احکام حکومتی، منابع فقه زمان و مکان (دو جلد)، جامعیت شریعت، مسائل مستحدثه (سه جلد)، مجموعه مصاحبه‌ها و کتاب‌شناسی فقه زمان و مکان بوده‌است.
2. «سمینار تبیین اندیشه‌های دفاعی حضرت امام‌خمینی»، در سال ۱۳۷۵ به کوشش سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در تهران برگزار شد و دو جلد کتاب از مجموع مقالات و سخنرانی‌های سمینار منتشر شد.
3. «کنگره بین‌المللی امام‌خمینی و احیای تفکر دینی»، در یازدهم تا سیزدهم خرداد ۱۳۷۶ در دانشگاه تهران برگزار شد و چهار جلد کتاب شامل خلاصه مقالات، مجموعه مقالات (دو جلد) و مصاحبه‌ها از دستاوردهای علمی این کنگره بود. دومین کنگره بین‌المللی امام‌خمینی و احیای تفکر دینی از یازدهم تا سیزدهم خرداد ۱۳۷۷ در دانشگاه تهران برگزار شده و مجموعه مقالات در سه جلد کتاب انتشار یافت.
4. «کنگره بررسی تأثیر امام‌خمینی و انقلاب اسلامی بر ادبیات معاصر»، از هجدهم تا بیستم مهر ۱۳۷۷ در اصفهان برگزار شد و علاوه بر ویژه‌نامه «قرار»، دو جلد کتاب با عنوان ادبیات انقلاب و انقلاب ادبیات از نتایج علمی کنگره بود. دومین کنگره تأثیر امام‌خمینی و انقلاب اسلامی بر ادبیات معاصر در سال ۱۳۸۸ به کوشش دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی در تهران برگزار گردید (روابط عمومی کنگره، جم).
5. «کنگره بین‌المللی امام‌خمینی و تبیین انقلاب اسلامی»، از دهم تا دوازدهم مهر ۱۳۷۸ با همکاری ستاد بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام‌خمینی در سالن کنفرانس سران در تهران برگزار شد و مجموعه مقالات آن در دو جلد کتاب با عنوان ایدئولوژی رهبری و فرایند انقلاب اسلامی منتشر شد.
6. «کنگره جهانی جایگاه و نقش زن از دیدگاه امام‌خمینی»، در مهر ۱۳۷۸ با همکاری ستاد بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام‌خمینی برگزار شد و دستاورد آن، نشریه «رایحه یاس» و چهار جلد کتاب شامل خلاصه مقالات، مجموعه مقالات فارسی، مجموعه مقالات عربی و انگلیسی و مجموعه مصاحبه‌ها و گفتگوهای علمی کنگره بود.
7. «همایش امام و عشایر»، در سال ۱۳۷۸ به کوشش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی یاسوج برگزار شد و مقالات آن در یک جلد کتاب منتشر شد.
8. «همایش تبیین اندیشه‌های سیاسی ـ اجتماعی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۷۸ به کوشش نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه علوم پزشکی مازندران در ساری برگزار شد که دو جلد کتاب با عناوین مجموعه مقالات و تبیین اندیشه‌های سیاسی ـ اجتماعی امام‌خمینی انتشار یافت.
9. «همایش مددکاری در اندیشه امام‌خمینی»، در سال ۱۳۷۸ به کوشش انجمن مددکاری اجتماعی ایران و با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و وزارت نفت در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر گردید.
10. «همایش روش‌شناسی مطالعه شخصیت و اندیشه امام‌خمینی»، در سال ۱۳۷۸ به کوشش پژوهشکده علوم انسانی دانشگاه امام‌حسین (ع) در تهران برگزار شد و چکیده مقالات آن با عنوان امام‌خمینی و انقلاب اسلامی در رساله‌های دکتری و نشریات دانشگاهی چاپ شده است.
11. «کنگره امام‌خمینی و اندیشه حکومت اسلامی»، در بهمن ۱۳۷۸ در تالار شیخ مفید دانشگاه قم برگزار شد و علاوه بر انتشار نشریه‌ای به نام «اندیشه حکومت» در هشت شماره، ده عنوان کتاب در این کنگره منتشر گردید: مبانی کلامی فلسفه سیاسی (دو جلد)، پیشینه و دلایل ولایت فقیه، شرایط، وظایف و اختیارات ولایت فقیه، نهادهای سیاسی و اصول مدنی، احکام حکومتی و مصلحت، روحانیت، اجتهاد و تقلید، مأخذشناسی اندیشه سیاسی امام‌خمینی، مصاحبه‌های علمی و چکیده مقالات.
12. «همایش دیدگاه‌های امام‌خمینی در تربیت بدنی و ورزش»، در هجدهم اسفند ۱۳۷۸ در اراک با همکاری دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تربیت معلم تهران تشکیل شد و کتاب ورزش و ورزشکاران از دیدگاه امام‌خمینی از دستاورد این همایش بود.
13. «دومین کنگره بررسی اندیشه‌های اقتصادی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۷۹ با همکاری پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس برپا شد و حاصل آن یک جلد کتاب از مجموعه مقالات بوده‌است.
14. «همایش داخلی ویژه یکصدمین سال میلاد امام‌خمینی» در سال ۱۳۷۹ به کوشش مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم در قم برگزار شد و مجموعه مقالات آن در یک جلد با عنوان حکمت سیاسی در اندیشه و عمل امام‌خمینی منتشر شد.
15. «کنفرانس بین‌المللی امام‌خمینی و حمایت از فلسطین»، در خرداد ۱۳۸۱ تشکیل شد.
16. «همایش عرفان در اندیشه امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۱ به کوشش پژوهشکده امام‌خمینی و انقلاب اسلامی برپا شد و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر گردید.
17. «همایش چالش‌های آینده انقلاب اسلامی»، در سال ۱۳۸۱ در تهران به کوشش پژوهشکده امام‌خمینی و انقلاب اسلامی برگزار و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
18. «کنگره اندیشه‌های اخلاقی ـ عرفانی امام‌خمینی»، در هفتم و هشتم خرداد ۱۳۸۲ به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی دفتر قم در شهر قم برگزار شد و مجموعه مقالات آن در پانزده جلد کتاب با عناوین: نامه عرفانی، الهی‌نامه، نیایش‌نامه، مقالات عرفانی (چهار جلد)، مقالات اخلاقی (دو جلد)، اخلاق/ عرفان/ جامعه، سیره و میراث نبوی، اخلاق/ بافت‌شناسی، اخلاق/ مصاحبه علمی، مأخذشناسی توصیفی و چکیده مقالات منتشر گردید.
19. «همایش بین‌المللی اندیشه امام‌خمینی در نگاه اندیشمندان جهان»، در سال ۱۳۸۳ به تلاش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما در تهران برگزار شد و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
20. «همایش سراسری اندیشه‌های قرآنی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۴ به کوشش انجمن قرآن‌پژوهی حوزه علمیه قم شکل گرفت و در کنار انتشار ویژه‌نامه همایش با عنوان «نامه محبوب» مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
21. «همایش اندیشه‌های فقهی امام‌خمینی: دفاع مشروع و تفاوت آن با ترور»، در سال ۱۳۸۶ به کوشش مدرسه عالی امام‌خمینی با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در قم برگزار و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
22. «همایش اندیشه اخلاقی ـ عرفانی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۶ به کوشش مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در قم برگزار و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
23. «همایش بین‌المللی امام‌خمینی و قلمرو دین»، در سال ۱۳۸۶ با تلاش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی برگزار شد و مجموعه مقالات و سخنرانی‌ها در چهارده جلد کتاب با عناوین: اصول و مبانی کرامت انسانی (دو جلد)، کرامت انسان در قرآن و سنت (دو جلد)، آثار حقوقی و سیاسی کرامت انسان، کرامت انسان در ادیان، کرامت انسان در اندیشه و سیره امام‌خمینی (دو جلد)، گفتگوها، ماخذشناسی و مجموعه مقالات انگلیسی منتشر گردید.
24. «همایش اندیشه‌های قرآنی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۷ به کوشش مدرسه عالی امام‌خمینی برگزار و مجموعه مقالات آن در سه جلد منتشر شد.
25. «نخستین همایش ملی بررسی ابعاد رهبری حضرت امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۸ به کوشش دانشگاه پیام نور مرکز خمین برگزار شد که دستاورد آن یک جلد مجموعه مقالات بوده‌است.
26. «همایش اندیشه سیاسی و اجتماعی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۹ به کوشش مجتمع آموزش عالی امام‌خمینی در قم برگزار و مجموعه مقالات آن در چهار جلد منتشر شد.
27. «کنگره ملی بررسی اندیشه‌های فرهنگی و اجتماعی حضرت امام‌خمینی»، در سال ۱۳۸۹ به کوشش جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم در تهران برگزار شد و خلاصه مقالات در یک جلد و مجموعه مقالات در سه جلد انتشار یافت.
28. «همایش بررسی اندیشه‌های سیاسی، اجتماعی و عرفانی امام‌خمینی»، در سال ۱۳۹۰ به کوشش دانشگاه آزاد اسلامی رودسر و املش در شهر رودسر برگزار شد و مجموعه مقالات همایش در یک جلد کتاب منتشر شد.
29. «همایش تحریر الوسیله»، در سال ۱۳۹۱ به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در قم برگزار شد که سخنرانی‌های علمی در آن انجام شد. هدف از برگزاری این همایش، معرفی ترجمه‌ها، تعلیقه‌ها و شروح بر تحریر الوسیله بود و مقالات و سخنرانی‌های علمی در این همایش در یک جلد انتشار یافته‌است.
30. «همایش ملی امام‌خمینی و تعلیم و تربیت اسلامی»، در سال ۱۳۹۱ به کوشش دانشگاه قم و همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در شهر قم برگزار شد و چکیده مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
31. «همایش نظریه بیداری اسلامی از منظر امام‌خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای»، در سال ۱۳۹۱ به کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی برگزار شد.
32. «همایش تبیین اندیشه‌های امام‌خمینی»، در سال ۱۳۹۲ به کوشش ستاد برگزاری مراسم سالگرد رحلت امام‌خمینی در شهر فسا برگزار شد.

همایش‌های خارجی

علاوه بر همایش‌های داخلی، همایش‌هایی در خارج از ایران برگزار شده است. مهم‌ترین این همایش‌ها عبارت است از:

1. دمشق (سوریه)، بزرگداشت نهمین سال رحلت امام‌خمینی در سال ۱۳۷
2. مجموعه مقالات این بزرگداشت با عنوان الثورة الإسلامیة و المشروع الحضاری للإمام‌الخمینی در یک جلد منتشر شده است.
3. اتاوا (کانادا)، با عنوان امام‌خمینی و نیازهای جهان اسلام در سال ۱۳۷۸.
4. مسکو (روسیه)، با عنوان نقش امام‌خمینی در احیای معنویت در ۱۹ اسفند ۱۳۷۸.
5. اسلام‌آباد (پاکستان)، با نام امام‌خمینی و بازسازی تفکر اسلامی در ۲۳ و ۲۴ بهمن ۱۳۷
6. مجموعه مقالات این همایش در یک جلد منتشر شده است.
7. بیروت (لبنان)، با نام عرفان در اندیشه‌های امام‌خمینی در سال ۱۳۷۸، با تلاش رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان و با همکاری کانون فلسفه اسلامی لبنان برگزار و مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شد.
8. پرتوریا (آفریقای جنوبی)، با عنوان امام‌خمینی و نظام مطلوب جهانی در ۲۲ بهمن ۱۳۷۸، مجموعه مقالات آن در یک جلد منتشر شده است.
9. بیروت (لبنان)، با نام دیدگاه‌های امام‌خمینی در رابطه با جهاد و مبارزه با تهدیدات دنیای معاصر در سال ۱۳۷۸، مقالات آن در دو جلد با عنوان رویارویی با تهدیدات معاصر، یک جلد به زبان فارسی و یک جلد به زبان عربی، منتشر شده است.
10. لاهور (پاکستان)، با عنوان امام‌خمینی، احیاگر وحدت اسلامی در سال ۱۳۸۰. این همایش به کوشش خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در پاکستان برگزار شد و مجموعه مقالات آن یک جلد کتاب بوده‌است.
11. لاهور (پاکستان)، با نام فلسطین از دیدگاه امام‌خمینی در سال ۱۳۸
12. این همایش به کوشش خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در پاکستان برگزار شد.
13. لندن (انگلیس)، با عنوان امام‌خمینی، رهبری، انقلاب و تغییر در سال ۱۳۹
14. این همایش به کوشش مؤسسه پژوهشی ابرار هاوس برگزار شد و مجموعه مقالات آن با عنوان امام‌خمینی و رهبری در شرایط بحرانی در یک جلد منتشر گردید.
15. دهلی نو (هندوستان)، همایش بزرگداشت امام‌خمینی در سال ۱۳۹
16. این همایش به کوشش خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو برگزار شد.

پیوند به بیرون

علی داستانی بیدکی، مقاله «همایش‌ها»، دانشنامه امام‌خمینی (ره)، ج۱۰، ص۴۶۳–۴۶۸.