رونالد ریگان ریگان، رونالد، چهلمین رئیس‌جمهور امریکاو اقدامات خصمانه او علیه نظام جمهوری اسلامی ایران است.
فعالیت سیاسی
رونالد ریگان از چهره‌های محافظه‌کارایالات متحده امریکادر ششم فوریه 1911م/ 16 بهمن 1289ش در منطقه تامپیکو واقع در ایالات ایلینویز امریکا به دنیا آمد [۱]. وی از جوانی وارد فعالیت‌های سینمایی شد و در 27سالگی نخستین نقش سینمایی‌اش را بازی کرد و خیلی زود توانست نقش اول را در فیلم‌ها بازی کند و در بیش از پنجاه فیلم سینماییظاهر شود [۲]. او در دهه 1960م وارد دنیای سیاستشد و در انتخابات سال 1966م/ 1345ش توانست فرمانداری ایالت کالیفرنیارا به دست آورد [۳]. ریگان در سال 1980م/ 1358ش در حالی‌که 69ساله بود در رقابت درونی حزب جمهوری‌خواهبر جورج بوش پیروز شد و سپس در انتخابات ریاست‌جمهوریژانویه 1981م/ 1359ش در برابر جیمی کارتراز حزب دموکراتقرار گرفت و با پیروزی در انتخاباتچهلمین رئیس‌جمهور امریکا شد [۴]. وی در رقابت انتخاباتی خود وعده کرده بود عظمت و ابرقدرتی امریکا را به این کشور برگرداند و با جمهوری اسلامی ایران و شورویاز موضع قدرت برخورد کند [۵]. او همچنین به اقتصاد سرمایه‌داریکلاسیک و دموکراسی لیبرال پایبند بود و در طول حیات سیاسی خود در جهت این اصول و عقاید تلاش‌های زیادی کرد [۶].
در ارتباط با ایران
ریگان از همان آغاز دوران ریاست‌جمهوری‌اش در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران با مشکلاتی روبه‌رو بود. وقوع انقلاب اسلامی در ایرانو گروگان‌گیریتعدادی از امریکایی‌ها در تهران و لبنان(← مقاله تسخیر لانه جاسوسی امریکا)، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران (← مقاله جنگ تحمیلی)، درگیری در جنگ سرد و مبارزه با شوروی ازجمله مواردی بود که دولت امریکا در دوران حکومت ریگان با آن روبه‌رو بود [۷] (← مقاله امریکا). ریگان در برخورد با ایران از همان آغاز کار، طراحی انواع توطئه‌ها را برای براندازی جمهوری اسلامی ایران در دستور کار خود قرار داد. حمایت از گروه‌های ضد انقلاب و مخالفان جمهوری اسلامی ایران [۸]، حمایت از رژیم عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران [۹] ازجمله تحویل اطلاعات نظامی و سری ایران به عراق [۱۰] و تأمین نیازهای تسلیحاتی عراق [۱۱]، حضور نظامی در خلیج فارس و فشار بر ایران برای پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت [۱۲]، همکاری با رژیم متجاوز عراق در بازپس‌گیری جزیره فاو، حمله به سکوهای نفتی و کشتی‌های نظامی و تجاری ایران [۱۳]، سرنگون‌کردن هواپیمایی مسافربری ایران در تیر 1367 [۱۴] (← مقاله حمله امریکا به هواپیمای مسافربری) و قراردادن نام ایران در فهرست «کشورهای طرفدار تروریسم» [۱۵] ازجمله مواردی بود که ریگان درباره ایران انجام داد. اقدامات ریگان و دولت او علیه ایران، با واکنش‌های مختلفی از سوی امام‌خمینیروبه‌رو بود. سخنان امام‌خمینی درباره ریگان، عموماً مربوط به مسئولیت او به عنوان رئیس‌جمهور امریکا و اقدامات او است.
محور سخنان امام درباره ریگان
محورهای سخنان ایشان درباره ریگان عبارت‌اند از:
- منطق رابطه با سایر کشورها: امام‌خمینی معتقد بود منطق ریگان و امثال او، صرفاً منافع امریکاو حفظ آن است؛ هرکس در برابر این منافع، مفیدتر و رام‌تر باشد و مصالح آنها را در نظر بگیرد، تأیید می‌شود و هر کس برای آنها منفعتی نداشته باشد و یا سرکشی کند، متهم به تروریسمو وحشی‌گری می‌شود [۱۶]. این افراد با انواع فریب و نقاب، تلاش می‌کنند خود را حامی صلح و طرفدار ملت‌ها نشان دهند و حتی در برخی موارد نقاب اسلام‌شناسی به چهره می‌زنند [۱۷]. از نظر امام‌خمینی نزد کسانی چون ریگان، دوستی و دشمنی و صداقتکمترین ارزشی ندارد و منطق تنها منطق منفعت است و اگر لحظه‌ای منفعتشان اقتضا کند، از فدا کردن وفادارترین یاران خود نیز ابایی ندارند [۱۸].
امام‌خمینی با تبیین معنای دخالت ابرقدرت‌هادر امور سایر کشورها، این دخالت را به معنای حضور عملی شخص ریگان یا دیگران در منطقه ندانست و فعالیت سازمان مجاهدین خلق و آغاز جنگ تحمیلی عراقعلیه ایرانرا از نشانه‌های این دخالت و برای تأمین منافع آنها برشمرد [۱۹]. ایشان همچنین با اشاره به حمایت امریکا از چند بهائی گرفتار در ایران، ادعای امریکا درباره نقض حقوق بشراز سوی ایران و رفتار جمهوری اسلامی ایران با بهائیانصرفاً به دلیل اعتقاداتشان را رد کرد و بر جاسوسیاین عده تأکید کرد. ایشان با ذکر مثال‌هایی از ظلمبه افراد بی‌گناه در عراق و سایر کشورها و سکوت رئیس‌جمهور امریکا، ادعای امریکا مبنی بر انسان‌دوستیاو را بی‌اساس دانست و همین حمایت‌های بی‌حد را نشان و دلیل محکمی بر جاسوسی بهائیان و در خطر قرارگرفتن منافع امریکا قلمداد کرد؛ زیرا در ایران گروه‌های منحرف اعتقادی دیگری ازجمله کمونیست‌هاهم هستند که هیچ‌گاه به دلیل اعتقاداتشان محاکمه نشده‌اند [۲۰] (← مقاله بهائیت).
- ماجرای مک فارلین: یکی از رسوایی‌های سیاسی ریگان در دوره ریاست‌جمهوری‌اش، ماجرای موسوم به «ایران ـ کنترا» یا «رسوایی مک فارلین» است [۲۱]. در خرداد 1365 رابرت مک‌فارلین مشاور امنیت ملی کاخ سفید به همراه اولیور نورث، جورج کیو، هوارد تیچر و آمیرام نیر از طرف رئیس‌جمهور امریکا و با گذرنامه جعلی به ایران آمدند [۲۲]. در حالی‌که هیئت امریکایی خواستار دیدار با مقامات ارشد ایرانی بودند، امام‌خمینیدیدار مسئولان ارشد ایران با هیئت امریکایی را نپذیرفت [۲۳] و تنها به موضوع اصلی مورد نظر هیئت امریکایی، یعنی آزادی گروگان‌ها و تأمین سلاحو جنگ ایران و عراقپرداخته شد [۲۴]. افشای این خبر در آبان 1365، پیامدهای ناگواری برای امریکایی‌ها داشت و تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌های سیاسی آن کشور شد [۲۵]. ریگان در سخنانی، ماجرای مک فارلین را بزرگ‌ترین شکست دوران ریاست‌جمهوری خود خواند و مسئولیت کامل پیامدهای آن را بر عهده گرفت [۲۶].
ماجرای مک فارلین به همان اندازه که برای امریکایی‌ها شرم‌آور و مایه سرافکندگی بود، برای ایرانیان مایه غرور و افتخار شد. امام‌خمینی در سخنانی در آبان1365 با اشاره به اضطراب و نگرانی رئیس‌جمهور امریکا در موضوع مک فارلین، استقبال نکردن هیچ‌یک از مقامات ایرانی برای دیدار با نماینده ویژه او را عزای کاخ سفید و مایه ننگ ریگان به عنوان رئیس‌جمهوریک کشور مقتدر خواند و آن را یکی از شواهد عجز و ناکامی سیاست‌های امریکا و رسوایی بزرگ برای این دولت دانست [۲۷]. ایشان همچنین با واکنشی تند نسبت به برخی از افراد داخلی که با انتقاداز مسئولان کشور، کاخ سفید و ریگان را توجیه و تأیید می‌کردند، آنان را عقب‌افتاده شمرد که تحت تأثیر تبلیغات خارجی، موجب خدشه به وحدت داخلی در چنین موضوع مهمی هستند [۲۸] (← مقاله مک فارلین).
- هشدار به ملت امریکا و کشورهای منطقه: امام‌خمینی با وصف شخص ریگان، به عنوان شخصیتی که در مسائل سیاسی و تصمیم‌گیری‌ها ناتوان شده و نیازمند کمک عقلا و اندیشمندان است تا ملت خود را به ورطه سقوط نکشد، به مردم امریکا هشدار داد که عنان عقلو ارادهخود را در مهم‌ترین مسائل سیاسی، نظامی و بین‌المللی به دست فردی چون ریگان نسپارند [۲۹]. ایشان همچنین در سال 1366 که پیروزی‌های ایران در جنگ، جامعه جهانی و امریکا را به حمایت یکپارچه از عراق و توصیه به ایران برای پذیرش صلح واداشته بود، از سران کشورهای منطقه خواست با توسل به عنصر ورشکسته سیاسی مانند دولت امریکا، بیش از این کشورهای خود را تحقیرنکنند [۳۰]. ایشان سکوت محض کشورهای اسلامی منطقه در برابر جنایات رژیم اسرائیلدر لبنانو خدمت‌گزاری این دولت‌ها به این رژیم را نیز در حالی‌که حجم جنایات به حدی بود که حتی ریگان هم به ظاهر آن را محکوم کرد، مایه شرم دانست [۳۱].
- هشدار درباره جنگ خلیج فارس: امام‌خمینی دخالت نظامی امریکا در خلیج فارس را به منزله تهاجم همه‌جانبه به کشورهای اسلامی تلقی کرد و به ریگان هشدار داد بار دیگر از مسیر سیاستمین‌گذاری شده خلیج فارس عبور نکند و دست‌کم برای حفظ ظاهر قدرت خود، بر مرکب غرورو جهلی که صاحب آن را بارها بر زمین زده، سوار نشود. ایشان با تأکید بر این نکته که ایران تاکنون برای پیشگیری از بی‌ثباتی در منطقه اقدامی نکرده است، پیامدهای خطرناک حرکات جنون‌آمیز ریگان در منطقه را یادآور شد و تصریح کرد ناامنی در خلیج فارس، به بحران ناخواسته علیه خود آنان تبدیل خواهد شد [۳۲].
- توصیه و پند به مسئولان کشور: امام‌خمینی گاه در پندو توصیه به مسئولان کشور، درباره دقت در عمل بر طبق موازین شرعی و نه آن چنان‌که مطابق میل امثال ریگان باشد، سفارش می‌کرد و با توصیه به مقهورنشدن در برابر تبلیغات خارجی، معتقد بود نباید نگران نقد و مخالفت ریگان و مانند او بود [۳۳]. ایشان به عکس، ستایش کارتر و ریگان از مسئولان را نشانه وجود اشکال در کار می‌دانست [۳۴]، و همچنین با نقد برخی رفتارها در میان مسئولان جمهوری اسلامی که مؤید تفرقه بود، رفتار ریگان و گورباچف، دو رئیس‌جمهور ابرقدرترا که بر باطلخود متفق بوده و با تبلیغات وسیع خود را متحد و پرقدرت نشان می‌دادند، مثال زد و بعضی رفتارهای داخلی را که به‌رغم پیروزی‌های به دست آمده، به انقلابضربه می‌زد، نکوهش کرد [۳۵].
- عجز و اضطراب در برابر ایران: امام‌خمینی با اشاره به قدرت ایماندر ملت ایران، این قدرت را موجب ضعف و اضطراب ریگان و دیگران و خضوع آنان در برابر ایران دانست و تأکید کرد این همه از برکات بیداری و اسلاماست و نباید از آن غفلتکرد [۳۶]. ایشان تناقض‌گویی ریگان و افترازدن‌های چندباره او به ایرانرا نشانه این اضطراب و واهمه از پیشرفت اسلام ارزیابی می‌کرد [۳۷].
ریگان در سال‌های آخر عمر خود (1994م/ 1373ش) به بیماری فراموشی دچار شد و ده سال بعد در پنجم ژوئن 2004م/ 16 خرداد 1383 در 93سالگی درگذشت [۳۸].
پانویس
- ↑ عیاری، مقدمه کتاب جنگ ریگان، 7؛ ساجدی، مشاهیر سیاسی قرن بیستم، 234
- ↑ ساجدی، مشاهیر سیاسی قرن بیستم، 234
- ↑ عیاری، مقدمه کتاب جنگ ریگان، 8؛ ساجدی، مشاهیر سیاسی قرن بیستم، 234
- ↑ عیاری، مقدمه کتاب جنگ ریگان، 8 ـ 9
- ↑ نوازنی، الگوهای رفتاری ایالات متحده امریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (1357 ـ 1380)، 172 ـ 173
- ↑ عیاری، مقدمه کتاب جنگ ریگان، 10
- ↑ عیاری، مقدمه کتاب جنگ ریگان، 10 ـ 11
- ↑ غضنفری، کامران، امریکا و براندازی جمهوری اسلامی ایران، 274
- ↑ تیمرمن، سوداگری مرگ، 402
- ↑ نوازنی، الگوهای رفتاری ایالات متحده امریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (1357 ـ 1380)، 180؛ ولایتی، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، 156
- ↑ بنرمن، جنایت‌های یک رئیس‌جمهوری یا جریان ایران کنترا، 230
- ↑ ولایتی، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، 238
- ↑ صفری، ما اعتراف می‌کنیم، 197؛ اخترشهر، ارتباط ایران و امریکا، 112 ـ 114
- ↑ طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، 341
- ↑ طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، 311
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه،20/270 ـ 271
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 16/292 ـ 293
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/329
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 16/271
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 17/459 ـ 461
- ↑ هاشمی و حمیدی، ماجرای مک فارلین، 228
- ↑ علیزاده، مک فارلین، 10
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/160
- ↑ هاشمی و حمیدی، ماجرای مک فارلین، 116 ـ 117
- ↑ هاشمی و حمیدی، ماجرای مک فارلین، 169 و 178؛ طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، 332
- ↑ طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، 334
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/159 ـ 160
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/162
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/328 ـ 329
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/328 ـ 329
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 16/519 ـ 520
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/330 و 21/ 89 ـ 90
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 14/190 و 443؛ 15/186
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 18/242
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 19/422
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 20/161
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، 19/117 ـ 118
- ↑ هاشمی و حمیدی، ماجرای مک فارلین، 227 ـ 228
منابع
- اخترشهر، رجبعلی، ارتباط ایران و امریکا، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ دوم، 1385ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش.
- بنرمن، جوئل، جنایت‌های یک رئیس‌جمهوری یا جریان ایران کنترا، ترجمه یحیی شمس، تهران، علم، چاپ اول، 1375ش.
- تیمرمن، کنت. آر، سوداگری مرگ.
- ناگفته‌های جنگ عراق با ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا، چاپ اول، 1373ش.
- ساجدی، احمد، مشاهیر سیاسی قرن بیستم، تهران، محراب قلم، چاپ سوم، 1377ش.
- صفری، محسن، ما اعتراف می‌کنیم، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1370ش.
- طیرانی، بهروز، روزشمار روابط ایران و آمریکا، تهران، وزارت خارجه، چاپ اول، 1379ش.
- علیزاده، فاطمه، مک فارلین، تهران، روزنامه ایران، چاپ اول، 1388ش.
- عیاری، علیرضا، مقدمه کتاب جنگ ریگان، داستان چهل سال مبارزه و پیروزی نهایی وی بر کمونیسم، تألیف پیتر شوایتزر، تهران، اطلاعات، چاپ اول، 1384ش.
- غضنفری، کامران، امریکا و براندازی جمهوری اسلامی ایران، تهران، کیا، چاپ اول، 1380ش.
- نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده امریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (1357 ـ 1380)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1383ش.
- ولایتی، علی‌اکبر، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم، 1384ش.
- هاشمی، محسن و حبیب‌الله حمیدی، ماجرای مک فارلین، تهران، معارف انقلاب، چاپ اول، 1387ش.
[ فاطمه امانی توانی]