اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی (کتاب)

اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی (کتاب)

اطلاعات کتاب
عنوان	اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی
نام‌کتاب‌به‌فارسی	اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی
نویسنده	عابدین مؤمنی
موضوع	اصول فقه، اصول عملیه
سبک	تطبیقی
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۴۸۰
اطلاعات نشر
قطع	وزیری
ناشر	انتشارات عروج
تاریخ نشر	۱۳۸۳ش (چاپ اول)، ۱۳۸۵ش (چاپ دوم)
نوبت چاپ	۲
شمارگان	۵۰۰۰ (مجموع دو نوبت چاپ)
نوع رسانه	چاپی

اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی، کتابی به زبان فارسی و نوشته عابدین مؤمنی است. این کتاب به دنبال بررسی تطبیقی دیدگاه‌های اصولی امام‌خمینی و شیخ انصاری در بحث اصول عملیه است.

اهمیت کتاب

اصول عملیه از مباحث کاربردی علم اصول فقه است که بسیاری از موضوع‌های فقهی و به ویژه مسائل مستحدثه از آن‌ها به دست آمده است و به وسیله آن تکلیف شرعی فرد و جامعه برای خروج از تردید مشخص می‌شود.

شیخ انصاری به عنوان یک فقیه و اصولی برجسته در تاریخ شیعه دارای نظرات بدیعی است که استخراج آن‌ها در مباحث مختلف و از جمله در بحث اصول عملیه دارای اهمیت بسیار است. ایشان را به دلیل همین ابداع‌ها به عنوان سرآغاز جریان جدید در علم اصول فقه دانسته‌اند. امام‌خمینی نیز در تألیف‌های اصولی خود به نکات متفاوت و دیدگاه ویژه‌ای گرایش دارد که مقایسه آن‌ها با دیدگاه شیخ انصاری، هم برای فهم دو دیدگاه و هم برای بررسی جنبه‌های مختلف هر نظر از اهمیت بالایی برخوردار است.

نویسنده

عابدین مؤمنی متولد ۱۳۳۸ش است. او تحصیلات حوزوی خود را تا مقطع خارج فقه ادامه داد. سال ۱۳۶۶ش کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی را از دانشگاه تربیت مدرس أخذ کرد. مقطع دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی را در سال ۱۳۷۹ش کسب کرد. وی هم‌اکنون با رتبه استادی، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران است.

ساختار

این کتاب در یک جلد منتشر شده و دارای شش بخش است. هر بخش کتاب به تناسب دارای زیر عنوان و در مواردی دارای چند فصل است. مؤلف بخش‌های کتاب را بر اساس روش شیخ انصاری تدوین کرده است. دسته‌بندی محتوای کتاب بر اساس روش شیخ انصاری است. شیخ انصاری محور مباحث حجت در علم اصول را حالت‌های مکلف قرار داده است که یکی از حالت‌های مکلف شک نسبت به حکم شرعی است.‌ آن‌گاه در مورد خود شک گفته‌ است: یا شک در اصل تکلیف است و یا شک در مکلف‌به،‌ و نیز شک یا حالت سابقه دارد یا ندارد، و در مورد هر یک از آن‌ها جداگانه بحث کرده‌ است. شک در تکلیف را نیز به اقسامی ‌تقسیم کرده است؛ به این که یا موضوعی است یا حکمی. ‌در شبهه حکمی نیز ‌یا شبهه وجوبی است یا تحریمی.

نویسنده در هر قسمت علاوه بر توضیح دیدگاه شیخ انصاری به انتقادات امام‌خمینی به آن دیدگاه و نظرات متفاوت امام‌خمینی اشاره کرده است.

گزارش محتوا

کتاب اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی، در یک جلد منتشر شده است. پس از شناسنامه کتاب، سخن ناشر و مقدمه مؤلف آمده است. در گام بعدی، نویسنده پیش‌گفتاری را ارائه کرده است که در آن به سیر تاریخی تدریس اصول فقه توسط امام‌خمینی و ویژگی‌ها و نوآوری‌های محتوایی آن اشاره کرده است. در ادامه پیش‌گفتار به تاریخچه علم اصول و جایگاه شیخ انصاری، نوآوری‌های ایشان و معرفی آثار اصولی شیخ پرداخته شده است.

نویسنده در ادامه با عنوان کلیات به بحث از دسته‌بندی مباحث علم اصول فقه و جایگاه بحث اصول عملیه در آن پرداخته است. در این قسمت ابتکار شیخ انصاری در تبویب مسائل علم اصول و انتقادات به آن مورد توجه قرار گرفته است و دیدگاه امام‌خمینی در این بحث به طور خاص به بحث گذاشته شده است.

بخش سوم کتاب با عنوان «شک در تکلیف» دارای دو فصل است:

• فصل اول: دیدگاه اصولی‌ها در مسئله شک در تکلیف؛
• فصل دوم: دیدگاه اخباری‌ها در مسئله شک در تکلیف و نقد آن.

عنوان بخش چهارم کتاب، «شک در مکلف به» است که پس از کلیات، شامل مباحث زیر است:

• فصل اول: شبهه محصوره؛
• فصل دوم: شبهه غیرمحصوره؛
• فصل سوم: دوران واجب بین اقلّ و اکثر؛
• شرایط عمل به اصل احتیاط و برائت.

پنجمین بخش کتاب، «اصل استصحاب» است که بعد از بیان کلیات بحث، در قالب عنوان‌های زیر به بحث گذاشته شده است:

• مستندات شیخ انصاری برای حجیت استصحاب؛
• تنبیهات استصحاب (تنبیه اول: اقسام استصحاب کلی، تنبیه دوم: جریان استصحاب در امور تدریجی الوجود، تنبیه سوم: استصحاب تعلیقی، تنبیه چهارم: استصحاب احکام شرایع پیشین، تنبیه پنجم: اصول مثبت).

در آخرین بخش که به عنوان «پیوست‌ها» آمده است به این مباحث پرداخته شده است:

• حکومت و ورود؛
• انواع تقدم دلیلی بر دلیل دیگر؛
• اماره و اصول.

در انتهای کتاب نیز نمایه آیات، روایات، و کتب آمده است. بخش کتاب‌نامه و فهرست مطالب نیز پایان‌بخش کتاب است.

وضعیت نشر

کتاب اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام‌خمینی نوشته عابدین مؤمنی به زبان فارسی در یک جلد، ۴۸۰ صفحه، در قطع وزیری و با جلد گالینگور، دو نوبت، در سال‌های ۱۳۸۳ش (۲۰۰۰ نسخه) و ۱۳۸۵ش (۳۰۰۰ نسخه) توسط انتشارات عروج منتشر شده است. نویسنده پیش از این در سال ۱۳۷۹ش رساله دکتری خود را با عنوان «مقایسه دیدگاه‌های امام‌خمینی و شیخ انصاری در اصول عملیه و برجسته کردن موارد اختلافی و تطبیقی ادله آن‌ها با یکدیگر» در دانشگاه تهران دفاع کرده است.