عمل صالح
عمل صالح، به معنای کار نیک و شایسته است که سبب تبدیل احوالات نفس و رفع ظلمات نفسانی و ایجاد نورانیت قلبی میگردد و انسان را از کثرات عالم طبیعت رهایی میبخشد.
اهمیت و جایگاه عمل صالح
عمل صالح در اصطلاح دینی به کاری گفته میشود که مطابق با خواست و دستورات خداوند و در جهت خیر و صلاح انسان انجام میشود.[۱] در آیات و روایات در کنار ایمان، عمل صالح، شرط رستگاری و سعادت انسان بیان شده است.[۲] مفسران اسلامی در آثار خویش تأکید دارند آنچه در دین اهمیت دارد و سبب سعادت انسان میشود ایمان و عمل صالح است.[۳]
امامخمینی نیز در آثار خویش و با استناد به برخی آیات الهی به بحث از عمل صالح، حقیقت و آثار و نتایج آن پرداخته است.[۴]
حقیقت عمل صالح
علمای اخلاق و مفسران اسلامی درباره حقیقت عمل صالح معتقدند که عمل صالح مفهومی کلی به معنای کار نیک و خوب است که در همه موارد این عمل همراه با ایمان میباشد.[۵] امامخمینی در بیان عمل صالح معتقد است عمل صالح، عملی است که مفید برای تبدیل احوال نفس و رفع ظلمت نفسانی و نورانیت قلب میباشد که بر دو قسم است؛ یکی اعمال قلبیه؛ یعنی اعمالی که فطرت را به حالت اولیه خود برگرداند و استرجاع روحانیت فطریه کند و سبب تزکیه و تطهیر قلب و تلخیص آن از غواشی طبیعت و عالم دنیا کند، و دیگری، اعمال قالبی، یعنی اعمال صالحی که نفس را متذکر احوال خود کند و از سکرات عالم طبیعت بیرون آورد.
امامخمینی با استناد به آیه «الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات»[۶] عمل صالح را عملی میداند که با روح سازگاری دارد؛ زیرا ماهیت انسانها با انواع افکار و اعمال تنوع پیدا میکند و هر کس بر اساس عمل خود، نتیجه آن را میبیند. هر عملی که از انسان صادر میشود از آن یک نحو اثری در نفس واقع میشود، فرقی ندارد که آن عمل صالح باشد یا عمل ناشایست، بلکه احوالات نفس را دگرگون میکند.[۷]
راههای تحصیل عمل صالح
امامخمینی برای تحصیل عمل صالح مقدماتی را بر میشمارد از جمله:
- تقوا: برای دستیابی به عمل صالح و مقامات آن، تقوا از ضروریات است و اگر سالک بخواهد از این عالم به عالم ملکوت و از آنجا به مقام قرب مطلق سفر کند باید مراتب و پلههای منازل را با عمل صالح طی کند.[۸]
- اخلاص: برای انجام عمل صالح، خلوص در عمل لازم است تا سالک بتواند به مقامات عالی و درجات رفیع دست یابد، بلکه اخلاص و خروج از مطلق شرک، اعم از جلی و خفی، نخستین مقام اولیای الهی است.[۹]
- تلاش و مدوامت بر عمل: تحصیل کمال و زاد آخرت، طلب و جدیت میخواهد و هرچه مطلوب بزرگتر باشد است، جدیت در راه آن سزاوارتر است. امامخمینی با استناد به حدیثی که دنیا را مرزعه آخرت میداند، کشت مدام در این دنیا را عمل صالح میداند.[۱۰]
پانویس
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، ج۱۴، ص۳۲۹؛ خوشدل مفرد، بررسی حوزه معنایی عمل صالح در قرآن، ص۱۷؛ مکارم، تفسیر نمونه، ج۲۷؛ ج۲۹۹.
- ↑ فاطر: ۹۷؛ نحل: ۸۸؛ کهف: ۱۱۰.
- ↑ مکارم، تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۸۲؛ مدرسی تفسیر هدایت، ج۱، ص۵۱۴؛ سبحانی، منشور جاوید، ج۱۴، ص۳۴۶؛ طباطبائی، المیزان، ج۱۴، ص۱۸۳.
- ↑ امامخمینی، چهل حدیث، ص۶۱، ۴۸۶؛ جهاد اکبر، ص۵۳؛ صحیفه امام، ج۷، ص۳۰۱؛ تقریرات فلسفه، ج۳، ص۱۱۴؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، الصلاة، ص۱۲۳؛ آداب الصلاة، ص۱۸۹.
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، ج۱۴، ص۳۳۹-۳۴۱؛ خوشدل مفرد، بررسی حوزه معنایی عمل صالح در قرآن، ص۱۷؛ مکارم، تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۸۲.
- ↑ والعصر: ۳.
- ↑ امامخمینی، آداب الصلاة، ص۱۷-۱۸؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۲۲-۱۲۴؛ شرح چهل حدیث، ۴۸۶؛ تقریرات فلسفه، ج۳، ص۴۶۴.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۲۰۶ و ۳۴۴.
- ↑ امامخمینی، جهاد اکبر، ص۵۶، شرح چهل حدیث، ص۵۷.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۲۵۹؛ آداب الصلاة، ص۱۵-۱۶.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، جهاد اکبر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹ش.
- خوشدل مفرد، حسین، بررسی حوزه معنایی عمل صالح در قرآن، نشریه علوم و معارف قرآن کریم، ۱۳۹۱ش.
- سبحانی، جعفر، منشور جاوید قم، مؤسسه امام صادق (ع)، ۱۳۹۰ش.
- طباطبائی، محمد حسین، المیزان، مشهد، قدس رضوی، ۱۳۷۷ش.
- مدرسی، محمدتقی، تفسیر هدایت، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
نویسنده: باقر صاحبی