تعلیم اسماء الهی
تعلیم اسماء، یعنی آموختن اسمای الهی به حضرت آدم
اهمیت و جایگاه تعلیم اسماء
تعلیم اسماء در اصطلاح دینی به معنای آموزش حقایق و اسرار الهی به حضرت آدم توسط خداوند است.[۱]
اندیشمندان و مفسران اسلامی درباره تعلیم اسمای الهی به حضرت آدم و چگونگی این تعلیم آرای گوناگونی دارند، برخی معتقدند تعلیم اسمای الهی همان یاد دادن احوال و آثار همه اجناسی است که خداوند در عالم آفریده است.[۲] امامخمینی نیز درباره تعلیم اسماء، ملاک فضیلت آدم بر ملائکه و کیفیت این تعلیم، مطالب فراوانی در آثار خویش بیان کرده است.[۳]
مراد از تعلیم اسماء
امامخمینی مراد تعلیم اسماء به آدم را در آیه «علّم آدم الاسماء کلها».[۴] به ودیعه گذاشتن حقایق اسما در حقیقت انسان میداند. بر این اساس تنها تعیّن انسانی است که میتواند مظهر تمامی اسمای حق و مودّع حقایق آنها باشد، اما سایر مخلوقات و تعینات، هر یک مقام و مرتبه و جایگاه مشخصی در عالم دارند و نمیتوانند با همه مراتب عالم متحد شوند و همه حقایق را علماً و عیناً در خود جمع کنند و این تنها انسان است که تطور دارد و میتواند به همه عوالم سیر کند و با رسیدن به مرتبه تجلی اعظم الهی، کاملترین ظهور حقتعالی و جامع همه ظهورات مادون و همه اسما و اعیان شود.[۵]
به باور امامخمینی مراد از تعلیم اسماء همان بروز و ظهور حقایق اندماجی در نفس انسان است، نه اینکه خداوند متعال ابتدا انسان را آفریده و سپس اسماء را به او آموخته باشد، بلکه نحوه تحقق به نحو جامع همه حقایق بودن است، یعنی انسان همه حقایق را به نحو احدی جمعی و اندماجی در خود دارد؛ زیرا انسان مظهر اسم اعظم است که همه مراتب اسماء الله را دارا میباشد.[۶] بنابراین ازآنرو که انسان کامل مظهر تام برای اسم اعظم الهی است، با علم حضوری به حقیقت خود، به حقایق و أسماء و سایر اشیاء به نحو احدی الجمع، عالم است و علم او به خود همان علم او به همه حقایق علمی و عینی است. از این اندیشه در عرفان تحت عنوان «تعلیم اسماء» یاد میشود؛ بنابراین مراد از تعلیم اسماء همان بروز و ظهور حقایقی در نفس آدم میباشد.[۷]
ملاک برتری و فضیلت
اهل معرفت ملاک فضیلت و برتری آدم بر فرشتگان را همان ظرفیت علمی و معرفتی آدم در دریافت و تعلیم اسماء میدانند.[۸] امامخمینی نیز ملاک برتری و فضلیت آدم بر ملائکه را تعلیم آدم به اسماء الهی میداند، و بر این باور است که این علم و تعلیم، علم استدلالی و علم به مفاهیم نیست؛ زیرا در آن برتری و فضیلتی نیست، بلکه مقصود از آن علم به حقایق اسماء الهی است.
ایشان معتقد است انسان بالفعل که تحت اسم الله قرار گرفته است تمام اسما و لوازم اسماء در او بالفعل است. امامخمینی تزکیه نفس و ترک کثرات و تعینات را تنها راه رسیدن به خدا و حقیقت اسم و مسمی میداند و معتقد است اگر سالک از روی اخلاص و حقیقت متذکر حق شود و حقیقت اسم و مسمی را به تعلیم «علم آدم الاسماء» دریافت کند مشمول خطاب ذکرنی عبدی میشود و اگر نفس خود را به سمة الله و علامة الله متصف کند و به مقام اسمیت برسد. طبق آیه «علم آدم الاسماء کلها» متحقق به مقام عبادت شده و انقطاع الی الله پیدا میکند.[۹]
پانویس
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۱۸؛ طباطبائی، المیزان، ج۱، ص۱۱۶؛ رضائی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ج۲، ص۳۲۰؛ میبدی، کشف الاسرار، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۱۸۰؛ طباطبائی، المیزان، ج۱، ص۱۱۶.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۴۷، صحیفه امام، ج۷، ص۴۲۸، ج۱۹، ص۱۳۲؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۶۳؛ آداب الصلاة، ص۲۰۶؛ التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۵۲؛ مصباح الهدایه، ص۷۱.
- ↑ بقره: ۳۱.
- ↑ امامخمینی، تعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۵۲؛ صاحبی، انوار حکمت، ص۲۰۶-۲۰۷.
- ↑ امامخمینی، مصباح الهدایه، ص۷۱.
- ↑ امامخمینی، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۵۲؛ مصباح الهدایه، ص۸۲؛ صاحبی، انوار حکمت، ص۲۰۷-۲۰۸.
- ↑ طوسی، التبیان، ج۱، ص۳۸؛ ابوحیان، البحر المحیط، ج۱، ص۲۳۴؛ طبری، جامع البیان، ج۱، ص۱۷۰؛ عباسی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۲.
- ↑ امامخمینی، سرّالصلاة، ص۸۲ و ۸۹؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۶۳-۲۶۴؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۲۶۲؛ آداب الصلاة؛ ص۲۰۶.
منابع
- ابوحیان، محمدبنیوسف، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۳ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۶ش.
- رضائی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهشهای تفسیر علوم قرآن، ۱۳۷۸ق.
- صاحبی، باقر، انوار حکمت، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۳ش.
- طباطبائی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضلبنحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- طبری، محمدبنجریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
- طوسی، محمدبنحسن، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیتا.
- العیاشی، محمدبنمسعود، تفسیر العیاشی، تهران، نشر العلمیه، ۱۳۸۰ق.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۷۵ش.
- میبدی، احمدبنمحمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، نشر امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.
نویسنده: باقر صاحبی