تعین اول
تعین اول، علم ذات به ذات از حیث احدی جمعی.
اهمیت و جایگاه تعین اول
تعین اول در اصطلاح عرفا به معنای نخستین مرحله ظهور و تجلی ذات خداوند از حیث احدی جمعی است.[۱] یکی از مسائل مهم در عرفان نظری بحث از تعین اول و جایگاه و اهمیت آن میباشد؛ میان برخی اهل معرفت درباره تعین اول اختلاف است؛ زیرا عارفان در بیان مراتب و حضرات کلیه نظام هستی دو دیدگاه دارند:
دیدگاه نخست از آن صدرالدین قونوی و پیروان او میباشد که معتقدند پس از مقام ذات و غیب هویت، تعین اول به عنوان غیب اول میباشد سپس تعین ثانی و دیگر عوالم میباشد.
دیدگاه دوم از سوی قیصری، مطرح گشته و معتقد است پس از مقام غیب هویت، مقام واحدیت که همان تعین ثانی است میباشد و مابین مقام غیب ذات و مقام واحدیت، مرتبهای به نام تعین اول وجود ندارد.[۲] امامخمینی نیز به بحث تعین اول توجه داشته به جایگاه و حقیقت آن پرداخته و به نامهای دیگر تعین اشاره کرده و آثار فراوانی بر این مقام تعین اول مترتب ساخته است.[۳]
حقیقت تعین اول
نخستین مرتبه و تعینی که بعد از حضرت غیب هویت و حقیقت مطلقه قرار دارد، تعین اول است.[۴] امامخمینی اولین تجلی و حقیقتی که پس از مقام غیب، جای دارد را تعیین اول میداند، ایشان از مقام تعین اول به مقام احدیت، صورت باطن و مقام بشرط لا تعبیر میکند، مقامی که در آن هنوز نشانی از اسما و صفات جز به نحو اجمال نیست.[۵]
امامخمینی تعین اول را علم ذات به ذات از حیث احدی جمعی میداند. در این مرحله خداوند ذات خود را به نحو احدی مینگرد و همه احکام و کمالات و حقایق در مقام معین اول به نحو اندماجی میباشد.[۶]
اسامی دیگر تعین اوّل
امامخمینی در آثار خود به نامهای مقام تعیین اول اشاره کرده است از جمله:
- مقام احدی: این مقام، نخستین تعینی است که پس از نزول از مقام ذات، شکل میگیرد؛ زیرا که اول تعینات حقیقت وجود همین مقام است.[۷]
- تجلی اول: این مقام به بُعد فاعلی تعین اول اشاره دارد که همه اسما و صفات در آن مستهلک هستند و آن مرتبه غیبی است که پایینتر از مرتبه ذات حقتعالی است. امامخمینی در بعضی از مواضع تجلی اول را بر فیض اقدس تطبیق نموده که در مرحله واحدیت و تعین ثانی است.[۸]
- مقام جمع یا جمع الجمع: از آنجا که مقام تعین اول همه کثرات را به نحو اندماجی در خود جمع دارد، گاه امامخمینی از آن به مقام جمع تعبیر میکند.[۹]
- تعین غیبی: در میان حضرات و تعینات، نهاییترین مراحل غیب، تعین اول است، از همین روی آن را تعین غیبی و عدم ظهور مطلق گویند. در این مقام اعتبار اسمای ذاتیه به حسب اصطلاح، عبارتاند از: باطن مطلق، اول مطلق، علیّ و عظیم میباشند.[۱۰]
- حقیقة الحقایق: امامخمینی مقام تعین اول را به دلیل اشتمال بر واحدیت اندراجی و در برداشتن همه تعینات بعدی به نحو اندماجی در خود، حقیقة الحقایق میداند.[۱۱]
- أو أدنى: نامگذاری، تعین اول به حضرت «أو أدنى» ریشه در متون دینی دارد و مراد از آن مقام احدیت و تعین اول است که نقطه نهایی سلوک پیامبر(ص) میباشد.[۱۲]
- حقیقت محمدی: مقام تعین اول، مقام اختصاصی پیامبر و نقطه سلوکی آن حضرت است؛ ازاینرو به آن حقیقت محمدیه گویند، برای حقیقت محمدیه دو نشئه وجود دارد؛ نشئه بطونی و نشئه ظهوری، حقیقت محمدیه در نشئه بطونی و غیبی دارای ولایت کلی و برزخیت کبری است که همه وجود است در آن مستهلک بوده و هیچ نسبت و تعینی در آن راه ندارد؛ امّا از جهت نشئه ظاهری اولین تعینات و مظهر اسم اعظم الهى بلکه عین اسم اعظم است.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ فناری، مصباح الانس، ص۱۳۵؛ امامخمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الأنس، ص۳۰.
- ↑ قونوی، اعجاز البیان، ص۱۱۶؛ فرغانی، منتهى المدارک، ج۱، ص۹؛ مشارق الدراری، ص۱۲۵؛ ابنترکه اصفهانی، تمهید القواعد، ص۲۶۹، قیصری، شرح فصوص الحكم، ص۴۷ و ۱۱۲؛ فضلی، هستیشناسی عرفانی، ص۶۷-۶۸.
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۴، ۳۰، ۲۲۶ و ۲۹۲؛ مصباح الهدایه، ص۳۴؛ شرح دعای سحر، ص۱۴؛ شرح چهل حدیث، ص۶۲۴؛ التعلیقه على الفوائد الرضویه، ص۴۹.
- ↑ مصباح الأنس، ص۵۵ و ۱۰۰؛ فرغانی، مشارق الدراری، ص۱۲۲؛ ابنترکه اصفهانی، ص۱۲۳-۱۲۵.
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحكم ومصباح الأنس، ص۱۴، ۲۲۶؛ شرح دعای سحر، ص۱۴.
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحكم و مصباح الأنس، ص۳۰، ۲۲۶).
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحكم، ص۲۲۶.
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحكم، ص۱۴ و ۲۹۲؛ مصباح الهدایه، ص۳۴؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۱۴؛ تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، ص۳۵ و ۱۵-۱۶؛ شرح چهل حدیث، ص۶۲۴؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۱۷۱-۱۷۲.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۶۲۴؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۱۷۲.
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحكم ومصباح الأُنس، ص۵۷.
- ↑ امامخمینی، التعلیقه على الفوائد الرضویه، ص۴۹؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۱۷۲-۱۷۳.
- ↑ امامخمینی، تعلیقات على شرح فصوص الحكم ومصباح الانس، ص۳۰۸-۳۰۹؛ مصباح الهدایه، ص۷۵-۷۶؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۱۷۳-۱۷۴.
منابع
- ابنترکه اصفهانی، صائنالدین، تمهید القواعد، تصحیح آشتیانی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ۱۳۵۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، قم، پاسدار اسلام، ۱۴۱۰ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح دعای سحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۳ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۶ش.
- صاحبی، باقر، اوج معرفت، تهران، نشر عروج، ۱۳۹۸ش.
- فرغانی، سعیدالدّین، مشارق الدراری، مقدمه و تصحیح سیدجلالالدّین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۹ش.
- فضلی، علی، هستیشناسی عرفانی، قم، نشر ادیان، ۱۳۹۰ش.
- فناری، محمدبنحمزه، مصباح الانس، تهران ، انتشارات مولی، ۱۳۷۴ش.
- قونوی، صدرالدین، اعجاز البيان فی تفسير أم القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- قیصری، داوودبنمحمود، شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق سیدجلالالّدین آشتیانی، تهران، نشر علمی و فرهنگی، ۱۳۷۵ش.
نویسنده: باقر صاحبی