ثلاث رسائل (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | ثلاث رسائل |
| نامکتاببهفارسی | سه رساله |
| نویسنده | سیدمصطفی خمینی |
| تاریخ نگارش | دوره تبعید امامخمینی در ترکیه و اقامت در نجف |
| موضوع | فقه، اصول فقه، کلام |
| سبک | علمی، استدلالی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۲۹۸ |
| اطلاعات نشر | |
| قطع | وزیری |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۶، ۱۳۸۵ش |
| نوع رسانه | چاپی |
کتاب ثلاث رسائل یا ولایة الفقیه، العوائد و الفوائد دروس الأعلام و نقدها، تألیف سیدمصطفی خمینی به زبان عربی است. این رسالهها مشتمل بر برخی از مباحث فقهی و اصولی و عقلی است که در دوره حضور نویسنده در ترکیه و حوزه نجف نگاشته شده است.
اهمیت کتاب
ثلاث رسائل، مشتمل بر سه رساله فقهی است.
بحث ولایت فقیه در دروس فقه معمولاً در کتاب البیع مورد تدریس قرار میگیرد. تا زمان انتشار این کتاب، مباحث بیع نویسنده در دسترس نبوده؛ لذا ناشر از طریق یکی از شاگردان خود که نسخه مکتوبی از روی نسخه استاد خود در اختیار داشته، رساله ولایة الفقیه را مورد تحقیق و نشر قرار داده است.
رساله العوائد و الفوائد مجموعهای از نکات ظریف علوم عقلی و نقلی است که توسط نویسنده جمعآوری شده است. این رساله در دوره تبعید نویسنده همراه با امامخمینی در بورسای ترکیه به رشته تحریر درآمد.
رساله دروس الأعلام و نقدها، شامل تقریرهای کم حجم از دروس علمای نجف و نقد آنها است. این رساله مربوط به حضور نویسنده در جلسات درس علمای بزرگ است که در ابتدای حضور ایشان در نجف اشرف نوشته شده است. نویسنده تقریر درس استاد، ملاحظات خود را نسبت به آن مباحث مطرح کرده است. مباحث این رساله فقهی و اصولی و عقلی است.[۱]
نویسنده
سیدمصطفی خمینی در آذر ۱۳۰۹ش در قم متولد شد و پس از پایان تحصیلات ابتدایی به تحصیلات حوزوی پرداخت. او در حوزه علمیه قم و حوزه علمیه نجف به تحصیل و تدریس مباحث مختلف حوزوی از قبیل فقه، اصول، فلسفه و تفسیر مشغول بود و از اساتید مختلف مانند سیدمحمد حجت کوهکمرهای، سیدحسین بروجردی، امامخمینی، علامه طباطبایی، سیدمحمد محقق داماد و مرتضی حائری یزدی استفاده کرد.[۲]
او علاوه بر جنبه علمی دارای فعالیتهای سیاسی اجتماعی بود و در مراحل مختلف انقلاب اسلامی در کنار امامخمینی حضور فعالی داشت. او در نهایت به شکلی مشکوک در اول آبان ۱۳۵۶ در نجف دار فانی را وداع گفت و در حرم امیرالمؤمنین(ع) به خاک سپرده شد.[۳]
ساختار
کتاب ثلاث رسائل در یک جلد منتشر شده است و هر رساله به صورت مستقل در این کتاب قرار گرفته است. رساله ولایة الفقیه دربردارنده نکات بحث فقهی ولایت فقیه ضمن کتاب البیع است. رسالة العوائد و الفوائد مشتمل بر نکات پراکنده برگزیده توسط نویسنده در علوم عقلی و نقلی است. رساله دروس الأعلام و نقدها تقریر مباحثی از دروس فقهی و اصولی حوزه نجف توسط نویسنده است که با ملاحظاتی از خود نویسنده در مورد محتوا همراه است.[۴]
گزارش محتوا
ثلاث رسائل با تحقیق و تنظیم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی در یک جلد منتشر شد. پس از شناسنامه کتاب، مقدمهای توسط ناشر ارائه شده و در آن به معرفی کوتاه هر یک از رسالههای موجود پرداخته است.
اولین رساله، ولایة الفقیه است. این رساله شامل مباحث زیر میباشد:
- تمهید شامل مباحث: وظیفه انبیا در تشکیل حکومت دنیوی، اهتمام پیامبر اکرم به تکفل همه امور جامعه، قرار دادن جانشین برای وظایف انبیا؛
- مقدمه اول: انبیا و رسولان متکفل امر دین و دنیا؛
- مقدمه دوم: تفاوت میان معروفها در مورد افراد و شرایط؛
- دلیل عقلی؛
- جهتهای مختلف بحث:
- دلیل لفظی، شامل آیات و روایات
- اجماع منقول و محصل بر اثبات ولایت فقیه
- استدلال به احکام واجب مالی برای اثبات حکومت اسلامی
- اقسام ولایت اعتباری و آنچه به دنبال اثبات آن برای فقیه هستیم
- بحث در مورد روایاتی که دلالت بر اختصاص حکومت بر معصومین دارد
- شرایط حاکم اسلامی
- اموری که تفویض آن به فقیه مورد شک است
- تصدی زعامت جامعه، مشروط به شروطی است
- ممنوعیت مزاحمت فقیه با زعیم و امام
- ثمره مسئله ولایت.
در ادامه رساله العوائد و الفوائد، شامل مباحث زیر است:
- ارجاع اقسام استصحاب کلی به یک قسم؛
- دلالت «قبح عقاب بلا بیان» بر برائت عرفی؛
- در مورد تعبیر روایی «ولکن انقضه بیقین آخر»؛
- قسم دیگری از اقسام استصحاب کلی؛
- در مورد آیه وجوب حج؛
- در مورد کلمه توحید؛
- در مورد معاد جسمانی؛
- در مورد علم اجمالی به قلیل در کثیر؛
- منجزیت علم اجمالی به نسبت خارج از محل ابتلا؛
- لزوم تعیین روز قضا شدن نماز در نماز قضا؛
- در مورد ثواب و عقاب؛
- در مورد حسن و قبح؛
- در مورد سؤال در باب «الله»؛
- در مورد حدیث معروف «ما اوذی نبیّ ...»؛
- در پرسش از دعا؛
- در شامل بودن حرمت ظلم بر جمیع محرمات؛
- عدم جواز افتا فردی؛
- تفصیل بین مثالهای شبهه مصداقی در تمسک به عام؛
- در مورد اجماع و شهرت در کلمات علمای سابق.
رساله دروس الأعلام و نقدها مشتمل بر ۲۹ درس از اساتید مختلف است که نویسنده تقریری از درس آنها ارائه کرده است و نکات مد نظر خود را نیز مورد اشاره قرار داده است. در این بخش دروس اساتید سیدمحمود شاهرودی، امامخمینی، سیدابوالقاسم خویی، شیخ محمدباقر زنجانی، سیدمحسن حکیم آمده است. مباحث اشاره شده از دروس شامل این موارد است: جریان اصول در اطراف علم اجمالی، تمسک به حدیث سلطنت برای تصحیح معاطات، اقسام نواهی، شمول حدیث سلطنت در شک در اسباب، مسئله آب مردد میان قلیل و کثیر در هنگامی که حالت سابقه معلوم نیست، لزوم و جواز شرکت، متوسط در ارض مغصوبه، تمسک به عمومات شروط برای صحت معاطات، مسئله علم اجمالی، مسئله افاده ملکیت متزلزله و مستقره در معاطات، احراز عنوان مخصص به استصحاب در فروض مختلف، عقد شرکت و جواز آن، جریان استصحاب شخصی در ملکیت حاصل به معاطات مردد میان متزلزل و مستقر، علم اجمالی به اینکه یکی از دو شخص دائن است یا اشخاص، ترجیح جانب نهی و حرمت بر امر و وجوب، جریان استصحابات معارضه با استصحاب ملکیت، تردد تحقق حق متعلق به غیر میان افراد محصورِ، جواز ایقاع عقد مزارعه به امر، جریان نزاع در اجتماع و امتناع، و... .[۵]
وضعیت نشر
کتاب ثلاث رسائل تألیف به زبان عربی در یک جلد، در قطع وزیری و با جلد گالینگور توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی در سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۸۵ش منتشر شده است.[۶]
صفحهبندی کتاب بر اساس هر رساله به صورت مستقل است. یعنی شماره صفحات در هر رساله از صفحه یک آغاز میشود و در پایان همان رساله، فهرست محتویات آن قرار گرفته است. رساله ولایۀ الفقیه در ۸۴صفحه، رساله العوائد و الفوائد در ۶۰صفحه و رساله دروس الأعلام و نقدها در ۱۵۴صفحه منتشر شده است.[۷]
پانویس
- ↑ خمینی، ثلاث رسائل، کلمۀ حول الکتاب
- ↑ ملاییپور قرجهداغی، شهید سیدمصطفی خمینی در نگاه تاریخ، ص۲۴
- ↑ راعی گلوجه، زندگینامه و مبارزات آیتالله سیدمصطفی خمینی، ص۱۳۷
- ↑ بنگرید به: خمینی، ثلاث رسائل
- ↑ خمینی، ثلاث رسائل، فهرست هر یک از رسالهها
- ↑ ولایۀ الفقیه، العوائد و الفوائد، دروس الأعلام و نقدها، پایگاه اینترنتی شبکه جامع کتاب، گیسوم
- ↑ بنگرید به: خمینی، ثلاث رسائل
منابع
- خمینی، سیدمصطفی، ثلاث رسائل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۶.
- راعی گلوجه، سجاد، زندگینامه و مبارزات آیتالله سیدمصطفی خمینی، تهران، عروج، ۱۳۸۴.
- میری، سیدعباس، نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقامصطفی خمینی، مجله حوزه، شماره ۸۱ ـ ۸۲، ۱۳۷۶.
- ولایۀ الفقیه، العوائد و الفوائد، دروس الأعلام و نقدها، پایگاه اینترنتی شبکه جامع کتاب، گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۶ مهر ۱۴۰۴.