عملیات مرصاد، عملیات رزمندگان اسلام علیه نیروهای سازمان مجاهدین خلق
نام «مرصاد» برگرفته از واژۀ قرآنی به معنای کمینگاه است که به دلیل غافلگیری نیروهای سازمان مجاهدین خلق در کمینگاه، و نیز در مقابل نام «فروغ جاویدان»، برای این عملیات انتخاب شد.
همکاری با عراق در طول جنگ
سازمان مجاهدین خلق که پس از خروج از ایران، در اروپا به خصوص فرانسه حضور فعال داشت، از سال ۱۳۶۵ و با اخراج دولت فرانسه، به طور کامل به عراق رفت و پس از امضای قرارداد با دولت عراق، به تدریج سازمانی نظامی با عنوان «ارتش آزادی‌بخش ملی»، با توانایی اختصاصی در ارتش عراق برای جنگ با ایران ایجاد کرد. این سازمان در سال ۱۳۶۶ سلسله عملیاتی را در طول نوار مرزی ایران با حمایت ارتش عراق انجام داد که تلفات جانی و تسلیحاتی چشمگیری به ایران وارد کرد.[۱] از بزرگ‌ترین عملیات‌های یادشده، عملیات فروغ جاویدان (مرصاد) بود.
تهاجم به ایران بعد از پذیرش قطعنامه
در تابستان ۱۳۶۷، پس از پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ سازمان ملل متحد از سوی ایران، عراق که پذیرش قطعنامه را نشانۀ ضعف ایران می‌دانست، اعلام کرد جنگ ادامه دارد. هم‌زمان با پیشروی ارتش عراق در جنوب ایران، سازمان مجاهدین خلق نیز با پشتیبانی ارتش عراق و با هدف براندازی نظام جمهوری اسلامی، حمله گسترده‌ای را از غرب ایران آغاز کرد و به سرعت بخش‌هایی از این مناطق را تصرف کرد.[۲]
نیروهای حاضر در عملیات
نیروهای حاضر در عملیات فروغ جاویدان، نزدیک ۱۵هزار تن و شامل سه گروه بودند:
۱. گروه آماده و آموزش‌دیده که از پیش در ارتش آزادی‌بخش متشکل بودند و در عملیات مختلف شرکت داشتند؛ ۲. نیروهای آموزش‌ندیده، اعم از اعضا و هواداران سازمان در کشورهای مختلف به‌ویژه اروپایی که بنا به ضرورت فراخوان عمومی شده بودند؛ ۳. برخی اسرای ایرانی که در عملیات‌های گذشته، به اسارت درآمده و با اقدامات توجیهی جذب سازمان شده بودند. بسیاری از این افراد که انگیزه و توانایی مطلوب برای جنگیدن نداشتند، با آغاز درگیری در اسلام‌آباد فرار کردند و از راه کوهستان‌های کناری، خود را به استان‌های دیگر رساندند.[۳] این نیروها با فرماندهی مسعود رجوی در قالب ۲۵ تیپ رزمی، با تجهیزات نظامی فراوان سازماندهی شده بودند.[۴]
اهداف عملیات
امضای پیمان صلح میان ایران و عراق، براندازی جمهوری اسلامی ایران و اعلام دولت موقت جمهوری دموکراتیک اسلامی در باختران و سپس تهران، مهم‌ترین اهداف اعلام‌شده سازمان در این عملیات بود.[۵]
اجرای عملیات
نیروهای سازمان در ساعت چهار بعد از ظهر سوم مرداد ۱۳۶۷، از مرزهای بین‌المللی عبور کردند و وارد خاک ایران شدند. پس از عبور بدون درگیری از قصر شیرین، سرپل ذهاب و کرند، وارد اسلام‌آباد شدند و آن را تصرف کردند. این نیروها در مسیر حرکت خود به ویژه در اسلام‌آباد، مرتکب جنایت‌های بسیاری شدند.[۶] پس از انتشار خبر تصرف شهرهای کرند و اسلام‌آباد، رادیوی سازمان خطاب به مردم کرمانشاه اعلام کرد نیروهای سازمان در حال پیشروی به سمت این شهر هستند و از مردم شهر خواست به این نیروها بپیوندند.[۷]
شکست سنگین
با وجود تلاش عراق در به‌هم‌زدن تمرکز نیروهای ایران از منطقۀ غرب، بلافاصله پس از آگاهی نیروهای ایران از این حمله، علی صیاد شیرازی که از سوی شورای عالی دفاع به عنوان فرماندۀ عملیات تعیین شد، با انجام عملیات شناسایی و طراحی عملیات مرصاد در زمین و هوا، موفق شد در مراحل اولیۀ عملیات، شکست سختی به منافقین وارد کند و به طور کامل اسلام‌آباد را آزاد سازد.[۸] در این عملیات که با شرکت سپاه پاسداران، هوانیروز ارتش و حضور گسترده مردم اجرا شد، رزمندگان از سه محور چارزبر، جاده قلاجه و جاده اسلام‌آباد-پل دختران وارد عمل شدند و در دو مرحله نیروهای سازمان را سرکوب کردند.[۹] موقعیت جغرافیایی تنگۀ چارزبر از مهم‌ترین عوامل زمین‌گیر شدن نیروهای سازمان بود. ورود هوانیروز نیز در این شرایط تلفات سنگینی به آنها وارد کرد.[۱۰] سرانجام در روز ششم مرداد، با همراهی دقیق نیروی هوایی که با آتش سنگین خود مانع حمایت نیروی هوایی عراق شد، متجاوزان در مراحل اولیه عملیات شکست خوردند و بعد از ظهر همان روز اسلام‌آباد پس از هفتاد ساعت اشغال، آزاد شد.[۱۱] در پایان عملیات مرصاد، مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات پیشرفته الکترونیکی و مخابراتی و نیز اسناد درون‌گروهی سازمان به غنیمت رزمندگان درآمد.[۱۲]
نتایج عملیات مرصاد
شکست قاطع عراق و سازمان مجاهدین در دو جبهۀ جنوب و غرب به صورت هم‌زمان، موجب تغییر سرنوشت جنگ به سود جمهوری اسلامی ایران شد و صدام حسین، تنها ده روز پس از عملیات مرصاد، آتش‌بس را پذیرفت.[۱۳] زیر سؤال رفتن سازمان و رهبری آن به دست اعضا افزون بر این‌که موجب ریزش نیرو در سازمان شد، محکومیت دیگر گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران را نیز در پی داشت. پس از این عملیات، امکان بسیج نیرو از این سازمان سلب شد و با تغییرات جدی در تاکتیک سازمان، عنصر سیاسی در کنار کار نظامی، جایگاه ویژه یافت.[۱۴]
واکنش امام‌خمینی
اعلام آمادگی و حتی شورش برخی از زندانیان طرفدار سازمان – که قبلاً در داخل زندان‌های ایران توبه کرده بودند- و اعلام همراهی برای کمک به نیروهای سازمان و فتح تهران، موجب شد امام‌خمینی طی نامه‌ای در مرداد ۱۳۶۷، اعلام کند اعضای زندانی در زندان‌های سراسر کشور که بر موضع نفاق خود پافشاری کرده و می‌کنند، محارب و محکوم به اعدام هستند. تشخیص موضوع نیز بر عهدۀ دادستان، قاضی و نمایندۀ اطلاعات هر منطقه گذاشته شد.[۱۵] طبق ماده ۱۸۶ قانون مجازات اسلامی، هر گروه یا جمعیت متشکل که در برابر حکومت اسلامی، قیام مسلحانه کند، مادام که مرکزیت آنها باقی است، تمام اعضا و هواداران آن که موضع آن گروه یا سازمان را می‌دانند و به گونه‌ای در پیشبرد اهداف آن، تلاش مؤثر دارند، اگرچه در شاخه نظامی شرکت نداشته باشند، محارب‌اند.[۱۶]
پانویس
- ↑ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق، ج۳، ص۲۵۹، ۲۷۵ و ۲۸۱-۲۸۴؛ راستگو، مجاهدین خلق در آیینه تاریخ، ص۲۲۲–۲۲۳.
- ↑ پارسادوست، نقش سازمان ملل در جنگ، ص۷۰۴–۷۰۷؛ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق، ج۳، ص۳۰۴–۳۰۵ و ۳۲۲–۳۲۵.
- ↑ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق، ج۳، ص۳۱۸–۳۱۹.
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۲۷۲ و ۲۷۴–۲۷۶.
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۲۸۱–۲۸۲.
- ↑ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۳.
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۲۸۶.
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۳۰۶–۳۰۹ و ۳۲۱–۳۲۷.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ص۲۴۰.
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۳۱۷، ۳۲۰-۳۲۱.
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۳۳۳.
- ↑ بهداروند، بسترهای پذیرش قطعنامه ۵۹۸، ص۳۰۵).
- ↑ صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ص۳۷۵.
- ↑ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق، ج۳، ص۳۲۶–۳۲۹؛ راستگو، مجاهدین خلق در آیینه تاریخ، ص۲۴۲.
- ↑ بایگانی مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
- ↑ پورحسین، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، ص۳۰۰.
منابع
- بایگانی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- بهداروند، محمدمهدی، بسترهای پذیرش قطعنامه ۵۹۸، قم، دانشگاه قم، ۱۳۸۳.
- پارسادوست، منوچهر، نقش سازمان ملل در جنگ عراق و ایران، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۱.
- پورحسین، مهدی، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱.
- راستگو، علی‌اکبر، مجاهدین خلق در آیینه تاریخ، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴.
- صدر شیرازی، محمدعلی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۲.
- مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام (۱۳۴۴–۱۳۸۴)، ج۲ و ۳، تهران، ۱۳۸۵.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۷، پایان دفاع، آغاز بازسازی، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۳۹۰.