قلب سلیم
قلب سلیم، دور بودن از آفات ظاهری و باطنی
اهمیت و جایگاه قلب سلیم
قلب سلیم در اصطلاح عرفانی، قلبی است که از هر گونه آفات ظاهری و باطنی و انحرافات اعتقادی و اخلاقی و حب دنیا بدور باشد.[۱]
در آیات الهی و روایات درباره قلب سلیم مطالب فراوانی آمده است. اهل معرفت در غالب تفسیرهای عرفانی خویش به بحث از قلب سلیم در ساحت سیر انفسی پرداخته و ویژگیهایی برای آن بر شمردهاند.[۲] امامخمینی نیز در آثار خویش به حقیقت قلب و سلامت آن پرداخته است.[۳]
حقیقت قلب سلیم
قرآن کریم، قلبی را که از مفاسد و حب دنیا خالی باشد، قلب سلیم میخواند. به باور اهل معرفت قلب سلیم از تعلقات و هواهای نفسانی خالی و به جانب حقتعالی سمت و سو دارد و مستعد فیض الهی میباشد.[۴]
امامخمینی نیز همسو با عارفان، قلب تسلیم را قلبی میداند که از هر گونه شائبه شرک و گناه پاک و منزهه باشد زیرا قلبی که در آن غیر خدا راه دارد، دست خوش شرک و شک است. ایشان قلب سلیم را محل نور ایمان و تجلی حق میداند و معتقد است قلب مؤمن چون بر فطرت توحیدی است از این جهت پذیرای معارف اسلامی است.
امامخمینی قلب را لطیفه روحانی میان دو نشته مُلکی و ملکوتی میداند که اگر قلب سالم از غبار کثرات باشد، سمت و سوی ملکوت پیدا میکند و معارف آسمانی در آن تجلی میکند، ازاینرو چنین قلب سالمی منزگاه محبوب و تجلیات رحمانی میباشد.[۵]
امامخمینی، با استناد به آیه «إلا من أتی بقلب سلیم»،[۶] معتقد است وقتی سالک انانیت خود را کنار گذاشت و در طلب مقصود اصلی سیر کرد و حجب ظلمانی و نورانی را کنار زد و قلبش را از غیر حقتعالی خالی کرد، حقتعالی بر او تجلی کرده صاحب تصرف و مقام قرب نوافل میگردد.[۷] امامخمینی برای قلب سالم، اعضای باطنی چون چشم و گوش قائل است که با آنها عوالم غیب را درک میکند. هرگاه چشم قلب و بصیرت ملکوتی انسان بسته باشد نمیتواند حقایق را درک کند، بنابراین سعادت انسان به دل و باز بودن چشم قلب سالم میباشد. ازاینرو امامخمینی با توجه آیه مذکور، قلب سلیم را قلبی میداند که در هنگام ملاقات با خداوند خالی از غیر باشد.[۸]
پانویس
- ↑ مکی، قوت القلوب، ج۱، ص۲۱۵؛ گنابادی، بیان السعادة، ج۲، ص۴۸۵.
- ↑ مستملی، شرح التعرف لمذهب التصوف، ج۳، ص۱۰۶۱؛ گنابادی، بیان السعادة، ج۲، ص۴۸۵؛ کاشانی، شرح المنازل السائرین، ص۳۴۲.
- ↑ امامخمینی، سرّالصلاة، ص۷۶؛ شرح چهل حدیث، ص۳۲۶؛ التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۶۰؛ آداب الصلاة، ص۱۶۸.
- ↑ فیض کاشانی، الاصفی، ج۲، ص۸۸۸؛ جامع الاسرار و منبع الانوار، ص۵۵۵؛ مکی، قوت القلوب، ج۱، ص۴۴۴؛ نخجوانی، الفواتح الالهیة، ج۲، ص۴۵.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۹۹-۴۰۰، ۳۲۶، ۵۲۴؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ۲۰۳ و ۳۰۴؛ آداب الصلاة، ص۱۰۷.
- ↑ شعراء: ۸۹.
- ↑ امامخمینی، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۶۰.
- ↑ امامخمینی، سرّالصلاة، ص۷۶، آداب الصلاة، ص۱۶۸.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- آملی، حیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، ۱۴۲۶ق.
- فیض کاشانی، محسن، الأصفی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۱۸ق.
- کاشانی، عبدالرزاق، شرح منازل السائرین، تحقیق بیدارفر، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۸۵ش.
- گنابادی، سلطانعلی شاه، بیان السعادة فی مقامات العبادت، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
- مستملی، اسماعیل، شرح التعرف لمذهب التصوف میراث مکتوب، تهران، ۱۳۹۲ش.
- مکی، ابوطالب، قوت القلوب فی معاملة المحبوب، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
- نخجوانی، نعمة الله الفواتح الالهیه، قاهره، دار رکابی للنشر، ۱۴۱۹ق.
نویسنده: باقر صاحبی