ناصر مکارم شیرازی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ناصر مکارم شیرازی |
| لقب | آیتالله العظمی مکارم شیرازی |
| نسب | فرزند علیمحمد، از بازرگانان و پیشهوران شیراز |
| تاریخ تولد | ۵ اسفند ۱۳۰۵ش (۲۲ شعبان ۱۳۴۵ق) |
| زادگاه | شیراز، ایران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت کوهکمرهای، سیدمحمد محقق داماد، محمدباقر اصطهباناتی، محمدحسین کاشفالغطاء |
| محل تحصیل | مدرسه آقاباباخان شیراز، حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف |
| اجازه اجتهاد از | محمدباقر اصطهباناتی، محمدحسین کاشفالغطاء (در ۲۴ سالگی) |
| تألیفات | آثار تألیفی و ترجمهای متعدد |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | فعال در نهضت امامخمینی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم |
| اجتماعی | بنیانگذار مدارس علمیه و مراکز فرهنگی، مؤسس مجله درسهایی از مکتب اسلام |
ناصر مَکارِم شیرازی، از فقهای معاصر شیعه و از علاقمندان به امامخمینی است که در انقلاب اسلامی ایران فعال بوده و در دوران محمدرضا پهلوی چندین بار زندانی و تبعید گردید. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی عضو مجلس خبرگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شد.
زندگینامه
ناصر مکارم شیرازی، جمعه ۵ اسفند ۱۳۰۵ش (۲۲ شعبان ۱۳۴۵ق) در شیراز زاده شد.[۱] پدرش، علیمحمد و اجدادش از بازرگانان و پیشهوران شیراز بودند.[۲] او دورۀ دبستان و دبیرستان را بهگونۀ جهشی در شیراز گذراند و در ۱۴ سالگی مقدمات علوم دینی را در مدرسه آقا باباخانِ شیراز آغاز کرد.[۳] در مدت چهار سال مقدمات و سطح علوم حوزوی را بهگونۀ جهشی خوانده و به پایان رساند.[۴] وی در ۱۸ سالگی (۱۳۲۳ش)، برای ادامه تحصیل به قم هجرت کرد و با سکونت در مدرسه حجتیه، در درسهای خارج سیدحسین طباطبایی بروجردی حضور یافت.[۵] پس از پنج سال دانشاندوزی در حوزه علمیه قم، در سال ۱۳۲۹ش به حوزه علمیه نجف رفت و به مدت یک سال، از درسهای مراجع وقت نجف بهره گرفت.[۶] در ۲۴ سالگی با گرفتن اجازۀ اجتهاد از محمدباقر اصطهباناتی و محمدحسین کاشف الغطاء، به قم بازگشت.[۷]
مکارم شیرازی پس از بازگشت به قم در درسهای سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت کوهکمرهای و سیدمحمد محقق داماد در قم شرکت میکرد. سیدمحمد حسینی بهشتی و امام موسی صدر از هممباحثههای وی بودهاند.[۸] ایشان در باره شرکت نکردن در درس امامخمینی توضیح میدهد که:
«اگرچه من توفیق شرکت در درس امامخمینی را بیش از یک روز پیدا نکردم، شاید دلیل این بود که در ایامی که درس ایشان گُل کرد، من کمتر به درس کسی میرفتم و بیشتر تدریس میکردم.»[۹]
کنشهای علمی و فرهنگی
ناصر مکارم شیرازی از سالهای نخست جوانی دست به پژوهش و نگارش زد و همزمان با یادگیری دانش حوزوی مرسوم، کارهای فرهنگی را هم با کوشش دنبال کرد. بهگونهای که نویسنده برگزیده کتاب سال ۱۳۳۳ش شد.[۱۰] در همین راستا، با جمعی از حوزویانِ هماندیشه، مجله درسهایی از مکتب اسلام را در سال ۱۳۳۷ش پایهگذاری کردند و یک سال پس از راهاندازی آن، در پی جدایی برخی اعضا، صاحب امتیازی و مدیرمسئولی این نشریه را عهدهدار شد[۱۱] و این مسئولیت را تا سال ۱۳۶۶ش بر عهده داشت.[۱۲] برخی مقالهها و سرمقالههای مجله مکتب اسلام، جایگاه انتقادی و اعتراضی نسبت به حکومت پهلوی داشت که همین به توقیف چندباره این مجله انجامید.[۱۳]
مکارم شیرازی، یکی از اعضای اصلی گروهی بود که در زمان سیدحسین بروجردی برای سروسامان دادن به حوزههای علمیه شکل گرفت.[۱۴] و این اصلاحات پس از درگذشت بروجردی (۱۳۴۰ش) نیز ادامه یافت[۱۵] و سرانجام همان گروه، زمینهساز شکلگیری جامعه مدرسین در سال ۱۳۴۴ش شد.[۱۶]
ناصر مکارم شیرازی در طول سالها کنشگری علمی و فرهنگی، آثار تألیفی و ترجمۀ بسیاری برجای گذاشت.[۱۷] همچنین مدارس علمیه، مراکز آموزشی و رفاهی و مؤسسات رسانهایِ بسیاری راهاندازی کرده است.[۱۸]
کنشگریهای اجتماعی و سیاسی
ناصر مکارم شیرازی در دهۀ سی، ازجمله حوزویانی بود که دوستدار اصلاح حوزههای علمیه بود و در درخواست اصلاحات از مرجع وقت، سیدحسین بروجردی، با دیگر علما و فضلا مشارکت داشت.[۱۹] در دهۀ چهل نیز امضای او در زیر بسیاری از بیانیهها و اعلامیهها علیه حکومت پهلوی دیده میشود.[۲۰] نقشآفرینیهای سیاسی مکارم شیرازی را میتوان در رخدادهای پیش از انقلاب اسلامی ایران دید. سخنرانی در مراسمی که در اعتراض به لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی (۱۰ آبان ۱۳۴۱ش) برگزار شد.[۲۱] یا سخنرانی در آبادان به نمایندگی از امامخمینی در اعتراض به رفراندوم انقلاب سفید (بهار ۱۳۴۲ش)[۲۲] همچنین سخنرانی در مسجد هدایت تهران (خرداد ۱۳۴۲ش) و بازداشت و زندانی شدن در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش به همراه مرتضی مطهری، محمدتقی فلسفی، عبدالکریم هاشمینژاد و جمعی دیگر.[۲۳]
پس از تبعید امامخمینی به ترکیه، مکارم شیرازی به همراه برخی دیگر از حوزویانِ شیرازی مقیم حوزه علمیه قم در اسفند ۱۳۴۳ نامۀ اعتراضی به امیرعباس هویدا، نخستوزیر، فرستادند[۲۴] و با انتقال امامخمینی به نجف، فرستادن نامههای گروهی به مقامات حکومت ادامه یافت،[۲۵] تا آنجاکه پس از درگذشت سیدمحسن حکیم طی تلگرافی به همراه دیگر اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بر مرجعیت امامخمینی تأکید کردند.[۲۶]
مکارم همچنین به همراه ۴۲ تن از روحانیان حوزه علمیه قم، پس از درگذشت فرزند ارشد امامخمینی، سیدمصطفی خمینی (اول آبان ۱۳۵۶ش)، پیام تسلیتی به امامخمینی فرستاد[۲۷] و به جهت سخنرانی تند در گردهمایی مدرسه امیرالمؤمنین(ع)، از قم تبعید شد.[۲۸] وی بر اساس حکم «کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی شهرستان قم»، محکوم به سه سال اقامت اجباری در شهرستان چابهار شد و ۲۱ دی ۱۳۵۶ش به چابهار فرستاده شد.[۲۹] او ۵۰ روز بعد به مهاباد[۳۰] و پس از چندی به انارک در شهرستان نایین برده شد.[۳۱] ایشان به همراه چند تن دیگر از روحانیان تبعید شده، پس از نخستوزیری جعفر شریفامامی و شعارهای او برای اعطای آزادی سیاسی، آزاد شده و به قم بازگشتند.[۳۲]
ناصر مکارم شیرازی که پس از رهایی از تبعید تا پیروزی انقلاب (۲۲ بهمن ۱۳۵۷) همچنان یک کنشگر سیاسی و انقلابی بود، در تحصن روحانیان انقلابی در دانشگاه تهران حضور داشت.[۳۳] و از استقبالکنندگان امامخمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ بود. چنان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تدوین قانون اساسی در مجلس خبرگان قانون اساسی هم حضور فعال داشت و بر تصویب مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی پای فشرد.[۳۴]
پانویس
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۲۷.
- ↑ قدسی، حیات پربرکت، ص۲۲؛ آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، صفحۀ یازده.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۲۷.
- ↑ قدسی، حیات پربرکت، ص۲۹ـ۳۰؛ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۲۷ـ۲۸.
- ↑ آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، صفحۀ سیزده و چهارده.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۲۸ـ۲۹.
- ↑ قدسی، حیات پربرکت، ص۳۳ـ۳۴؛ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۲۸ـ۲۹.
- ↑ «زندگینامه آیتالله مکارم شیرازی»، سایت جامعه مدرسین.
- ↑ قدسی، حیات معنوی، ص۹۳.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوفنماها، ص۱۶.
- ↑ زمینههای انقلاب اسلامی به روایت خاطره، مجله یاد، ش۸، ص۴۰ـ۶۰.
- ↑ «نیمنگاهی به مکتب اسلام نشریهای با سابقه درخشان دینی، نشریه افق حوزه، ش۳۱۹، ص۶.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۳۲.
- ↑ روابط عمومی جامعه مدرسین، «جامعه مدرسین»، ماهنامه نور علم، ش۴، ص۱۸ و ۱۹.
- ↑ اکبری، «آشنایی با تشکلهای روحانی_۳ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» ص۱۳۷.
- ↑ روابط عمومی جامعه مدرسین، «جامعه مدرسین»، ص۱۹.
- ↑ فعال عراقینژاد، «مفسران معاصر: تفسیر نمونه آیتالله مکارم شیرازی»، ص۳۸ـ۳۹؛ ر.ک: بخش کتب سایت آیتالله مکارم شیرازی، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- ↑ ر.ک: پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- ↑ زندگینامه آیتالله مکارم شیرازی»، سایت جامعه مدرسین.
- ↑ «زندگینامه آیتالله مکارم شیرازی»، سایت جامعه مدرسین.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۳۵ـ۳۷؛ «آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک»_۱، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۴۴؛ «آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک»(۱)، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص ۴۴ـ۴۷؛ «آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک»_۱، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۶۱.
- ↑ «آزادی از زندان و از سرگیری مبارزه»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۶۴.
- ↑ «تلگراف و نامه به امامخمینی»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۷۰ـ۷۳.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۷۴ـ۷۶.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۷۹.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۸۱.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۸۵.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۸۸.
- ↑ علیاننژاد، از تبعید تا پیروزی، ص۸۸ـ۸۹.
منابع
- «آزادی از زندان و از سرگیری مبارزه»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- «آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک»(۱)، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- «تلگراف و نامه به امام خمینی»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- «زمینههای انقلاب اسلامی به روایت خاطره: تأسیس مکتب اسلام و مکتب تشیع»، مجله یاد، ش۸، پاییز ۱۳۶۶ش.
- «زندگینامه آیتالله مکارم شیرازی»، سایت جامعه مدرسین.
- «نیمنگاهی به مکتب اسلام نشریهای با سابقه درخشان دینی»، نشریه افق حوزه، ش۳۱۹، ۱۶ شهریور ۱۳۹۰ش.
- اکبری اسحاقوندی، علی، «آشنایی با تشکلهای روحانی (۳) جامعه مدرسین حوزه علمیه قم»، در فصلنامه پیام، زمستان ۱۳۸۹، شماره ۱۰۴، ص۱۳۶ تا ۱۵۹.
- آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک؛ کتاب اول، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اول، تابستان ۱۳۹۶ش.
- بخش کتب سایت آیتالله مکارم شیرازی، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.
- روابط عمومی جامعه مدرسین، «جامعه مدرسین»، در ماهنامه نور علم، خرداد ۱۳۶۳، شماره ۴، ص۱۷-۲۴.
- علیاننژاد، میرزاباقر، از تبعید تا پیروزی؛ زندگینامه و مجموعه مقالات و مصاحبههای آیتالله ناصر مکارم شیرازی، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، انتشارات سورۀ مهر، اول، ۱۳۹۲ش.
- فعال عراقینژاد، حسین، «مفسران معاصر: تفسیر نمونه آیتالله مکارم شیرازی»، ماهنامه گلستان قرآن، ش۴۶، دی ۱۳۷۹ش.
- قدسی، احمد، حیات پربرکت؛ زندگینامه آیتالله العظمی مکارم شیرازی، قم، مدرسه الامام علیبن ابیطالب(ع)، اول، ۱۳۸۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، فیلسوفنماها، تهران، انتشارت اسلامیه، ۱۳۳۸ش.
محمد رجائی نژاد