وحدت حق
وحدت حق، یعنی وجود حقتعالی عین وحدت است و هیچ کثرتی ندارد.
اهمیت و جایگاه وحدت حق
وحدت حق در اصطلاح دینی و فلسفی به معنای آن است که هستی وجود از یک منبع واحد و یگانه یعنی حقتعالی سرچشمه میگیرد.[۱] بحث از وحدت حقتعالی در ادیان آسمانی مورد توجه بوده و بیشتر ادیان الهی خداوند را واحد معرفی کردهاند؛ البته در مسیحیت برخی قائل به تعدد وحدت و اقانیم سهگانه میباشند و تلاش کردهاند که با جمع میان وحدت و تعدد اقانیم سه گانه، وحدت حقتعالی را توجیه کنند.[۲] در آیات الهی و روایات فراوان به وحدت حق اشاره شده است.[۳] عمده مباحث دینی بر وحدت حق، آثار و لوازم آن تأکید شده و مفسران و اهل معرفت طبق برخی آیات الهی به تبیین وحدت حق پرداختهاند.[۴] امامخمینی نیز با استناد به برخی آیات الهی و قاعده فلسفی به توضیح و تبین وحدت حق در آثار خویش پرداخته است.[۵]
اثبات وحدت حق
حکمای الهی از جمله قواعد اثبات وحدت حق را، قاعده بسیط الحقیقة میدانند؛ یعنی ذات حقتعالی، حقیقت وجود است و حقیقت وجود امری بسیط است که نه ماهیتی دارد و نه ترکیبی؛ ازاینرو حقیقت وجود بسیط محض و واحد بدون شریک است که همان وحدت حقه حقیقیه است.[۶]
امامخمینی نیز در اثبات وحدت حقتعالی با استفاده از قاعده بسیط الحقیقه بر این باور است که وقتی پذیرفته شد که واجب تعالی بسیط الحقیقه است، باید پذیرفت چنین موجودی باید کمال مطلق و واحد علیالاطلاق باشد وگرنه از حقیقت و بساطت خارج میشود و دیگر کمال مطلق نیست. ایشان طبق یک قیاس استثنایی معتقد است حقتعالی واحد و بسیط از تمام جهات است و وحدت حقه حقیقیه دارد.
ایشان در بیان وحدت حق با استناد به روایتی بر این باور است که واحد به معنای یکتایی است که نظیری برای او نیست یعنی خداوند شریک و مثل ندارد.[۷]
نقد گفتار مسیحیت
اهل مسیح قائل به تعدد وحدت و اقانیم سهگانه میباشند، قران کریم گفتار مسیحیان مبنی بر «ثالث ثلاثه» دانستن خدا را، سخنی شرکآلود میداند. بنابراین وحدتی که مسیحیان برای حقتعالی قائلاند و بر اساس آن خدا را سومین اُقنوم میدانند باطل است.[۸] امامخمینی نیز در ابطال کلام مسیحیان با استناد به آیه «لقد کفر الذین قالوا ان الله ثالث ثلاثه»،[۹] معتقد است وحدت حقتعالی به گونهای است که به ذات، وحدت عددی را نفی و وحدت حقه حقیقی را اثبات میکند؛ ازاینرو وحدتی که مسیحیان بدان قائلاند و بر اساس آن خدا را سومین اقنوم از اقانیم سهگانه میدانند باطل است.[۱۰] به اعتقاد امامخمینی حقتعالی در مراتب تجلی و ظهور حقایق اکوان به وحدت حقه اطلاقی سریان دارد، ازاینرو هیچ یک از موجودات حیطه احاطه قیومیه حق خارج نیستند.[۱۱]
پانویس
- ↑ ملاصدرا، اسرار الآیات، ص۳۳؛ قیصری، رسائل، مقدمه، ص۷۴؛ الشواهد الربوبیه، ص۱۳۷.
- ↑ بطرس، قاموس الکتاب المقدس، ص۱۰۸، آگوستینوس، شهر خدا، ص۳۸۸.
- ↑ بقره: ۱۶۳؛ مانده: ۷۳؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۴۰؛ صدوق، التوحید، ص۷۰.
- ↑ قونوی، اعجاز البیان، ص۱۲۰؛ جوادی، توحید در قرآن، ص۲۰۳؛ موسوی، مراتب توحید، ص۱۲۳-۱۲۵.
- ↑ امامخمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۹۹؛ شرح دعای سحر، ص۲۶؛ شرح چهل حدیث، ص۶۰۷-۶۰۸؛ مصباح الهدایه، ص۳۵-۳۶؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۳ و ۱۳۱؛ کشف اسرار، ص۲۶-۲۷.
- ↑ ملاصدرا، اسرار الآیات، ص۳۵-۳۶؛ الحکمة المتعالیه، ج۶، ص۱۱-۱۲؛ ۳۷۷؛ شرح اصول کافی، ج۴، ص۲۸.
- ↑ امامخمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۹۹؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۳؛ آداب الصلاة، ص۳۰۶ و۳۱۱؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۷.
- ↑ کبری، التاویلات النجمیه، ج۲، ص۲۹۶-۲۹۷؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ص۶۲۸؛ ملاصدرا الشواهد الربوبیة، ص۱۷۰؛ کرجی، شواهد قرآنی، ص۳۵۵.
- ↑ مائده:۷۳.
- ↑ امامخمینی، آداب الصلاة، ص۲۱۲-۲۱۳؛ تقریرات فلسفه، ج۱، ص۱۴۱؛ کشف اسرار، ص۱۶-۱۷ و ۲۶-۲۷؛ کتاب الطهارة، ج۳، ص۴۰۳-۴۰۴؛ صاحبی، حکمت معنوی، ص۴۰۸-۴۰۹.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۹۸؛ سرّ الصلاة، ص۶۶.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح دعای سحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۳ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۴۲۷ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، کشف اسرار، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، بیتا.
- امامخمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۶ش.
- آگوستینوس، قدیس، شهر خدا، ترجمه، حسین توفیقی، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۲ش.
- بطرس، عبدالملک، قاموس الکتاب المقدس، بیروت، المشعل، ۱۹۸۱م.
- جوادی آملی، عبدالله، توحید در قرآن، قم، نشر اسراء، ۱۳۹۷ش.
- صاحبی، باقر، اسرار ملکوت، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۳ش.
- صاحبی، باقر، حکمت معنوی، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۱ش.
- صدوق، محمدعلی، التوحید، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ش.
- قونوی، صدرالدین، اعجاز البیان، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش.
- قیصری، داودبنمحمود، رسائل قیصری، تصحیح آشتیانی، تهران، مؤسسه پژوهشی، حکمت فلسفه ایران، ۱۳۸۱ش.
- کرجی، علی، شواهد قرآنی برخی مضامین حکمت متعالیه، قم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ۱۳۹۴ش.
- کلینی، محمدبنیعقوب، اصول کافی، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- ملاصدرا محمدبنابراهیم، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلال آشتیانی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، اسرار الآیات، تهران، نشر انجمن، حکمت، ۱۳۶۰ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، شرح اصول کافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۰ش.
- موسوی، خلیل، مراتب توحید، قم، نشر جامعة المصطفی، ۱۳۹۳ش.
- نجمالدین کبری، التأویلات النجمیه فی التفسیر الإشاری الصوفی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۹م.
نویسنده: باقر صاحبی