یحیی اراکی
اراکی، یحیی؛ از شاگردان امام خمینی. یکی از افرادی که سید حمید روحانی (روحانی، ج ۱، ۴۶) و عقیقی بخشایشی در فقهای نامدار شیعه و ذیل «شاگردان امام خمینی» (عقیقی بخشایشی، ۵۳۵) به‌عنوان شاگرد امام خمینی نام می‌برده‌اند، یحیی اراکی است. در منابع مکتوب اطلاعاتی درباره فردی با این مشخصات وجود ندارد اما در منابع رجالی و همچنین اسناد و خاطرات، نام فردی به نام سید یحیی ابوطالبی اراکی دیده می‌شود که معاصر با امام خمینی بود و در دورانی که ایشان به‌عنوان مدرس در قم تدریس می‌کرد، در آن شهر مشغول تحصیل بود. او همچنین در سال ۱۳۴۴ ش در نجف اشرف حضور داشت و بر اساس اسناد ساواک تا سال ۱۳۴۸ ش در آن شهر در حال تحصیل بود (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان مرکزی، ج ۱، ۱۹۶-۱۹۷). او همچنین از علاقه‌مندان امام خمینی بود و بر اساس خاطرات محمدجعفری اراکی، وقتی امام خمینی در سال ۱۳۴۲ ش دستگیر و زندانی شده بود، نذر کرده بود در صورت آزادی امام خمینی، ایشان را به خانه خودش عوت کند و وقتی در سال ۱۳۴۴ ش در نجف اشرف امام خمینی را در جریان نذر خود قرار داد، امام خمینی علی‌رغم پرهیز از حضور در خانه‌های افراد، به خانه ابوطالبی اراکی رفت («آیت‌الله جعفری مطرح کرد: واکنش امام به فوت فرزندش/ ماجرای تذکر آیت‌الله سیستانی به بنی‌صدر»، www.mashreghnews.ir). قید «و اساتید دیگر» توسط شریف رازی (شریف رازی، ج ۳، ۵۶) هم نشان می‌دهد که او استادانی به جز آیات حائری یزدی و حجت کوه‌کمری داشت. به نظر می‌رسد یحیی اراکی مذکور، سید یحیی ابوطالبی اراکی باشد.
یحیی ابوطالی اراکی در سال ۱۲۸۴ ش در اراک و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش ملا محمدصالح ابوطالبی از شاگردان آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و حسین خلیلی تهرانی در حوزه علمیه نجف بود و ملا ابوطالب و جد اعلایش ملا غفور، از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و سید حسین کوه‌کمری و سید محمدتقی شیرازی و صاحب حواشی مختصری بر رسایل و مکاسب شیخ انصاری بود. یحیی ابوطالب اراکی در چنین خانواده‌ای به دنیا آمد و ورود او به حوزه علمیه اراک هم‌زمان با استقرار آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی در اراک بود و یحیی ابوطالبی اراکی ادبیات و علوم عربی را در همان‌جا خواند. با عزیمت آیت‌الله حائری یزدی به قم، او هم راهی آن شهر شد و در درس‌های آیت‌الله مؤسس حضور یافت. وی تا پایان حیات آیت‌الله حائری یزدی در درس‌های ایشان حاضر می‌شد و پس از آن وارد درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری شد و تا پایان حیات ایشان در سلک شاگردان و یاران ایشان بود (شریف رازی، ج ۷، ). در همان زمان امام خمینی هم در حوزه علمیه قم به تدریس درس فلسفه اشتغال داشت و سپس تدریس درس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. گزارشی مبنی بر حضور او در درس‌های فلسفه یا خارج فقه و اصول امام خمینی در دست نیست اما ذکر نام «یحیی اراکی» در فهرست شاگردان امام خمینی، این گمان را تقویت می‌کند که او در سال‌های ۱۳۰۰-۱۳۳۲ ش که در قم حضور داشت، در درس‌های امام خمینی شرکت می‌کرده است.
یحیی ابوطالبی اراکی پس از رحلت آیت‌الله حجت کوه‌کمری به عراق رفت و در حوزه علمیه آن شهر در درس‌های آیات سید عبدالهادی حسینی شیرازی، سید محسن طباطبایی حکیم و سید ابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد (همان). در سال ۱۳۴۴ ش در نجف اشرف حضور داشت و در همان سال امام خمینی وارد نجف اشرف شد و چنانکه گفته شد، پیرو نذری که کرده بود، امام خمینی به خانه ایشان رفت. درباره اینکه ایشان در نجف اشرف هم در درس خارج فقه امام خمینی حاضر می‌شده یا نه؟ گزارشی در دست نیست اما با استناد به ارادت او به امام خمینی، به‌گونه‌ای که برای آزادی ایشان نذر کرده بود، می‌توان احتمال داد که در سال‌های ۱۳۴۴ ش تا سال ۱۳۵۰ ش که ابوطالبی اراکی به ایران بازگشت، در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی شرکت می‌جست. ابوطالبی اراکی یکی از روحانیانی بود که به حمایت از امام خمینی می‌پرداخت. او در خرداد ۱۳۴۲ و در پی انتشار برخی تهمت‌های ناروا به امام خمینی (احتمالاً اتهام بی‌اساس دریافت پول از جمال عبدالناصر رئیس‌جمهور وقت مصر) همراه با روحانیان اراکی نامه‌ای به آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی نوشتند و با اشاره به تلاش‌هایی که «اخیراً به‌منظور آلوده نمودن دامان منزه مقام شامخ روحانیت و مردم مسلمانی که در حوادث اخیر نظری جز حفظ شئون دینی و استخلاص گرفتارشدگان از آیات عظام و حجج اسلام و آیاتی که مطالب دینی و خواسته‌های ملت مسلمان را از دولت تقاضا نموده بودند، نداشتند، اعلامیه و ابلاغیه‌هایی به نام حوزه علمیه قم منتشر نموده و مطالب ناروایی را به آقایان و مخصوصاً به حضرت آیت‌الله العظمی آقای خمینی مدظله نسبت داده و تهمت‌های کثیف و ناروائی را به مقام شامخ روحانیت و حضرت معظم له روا داشته و می‌خواهند انظار عالیه را نسبت به ایشان بدبین نمایند. لذا حوزه علمیه اراک اظهار نفرت و انزجار شدید خود را نسبت به اتهامات و اکاذیب مزبور اظهار می‌دارد و نویسندگان آنها را خارج از ربقه اسلام و مفسده‌جو به‌جامعه معرفی می‌نماید و از محضر محترم عالی و سایر آیات عظام تقاضا می‌نماید نظریات خود را در این خصوص و تنزیه مقام شامخ حضرت آیت‌الله العظمی آقای خمینی دام‌ظله به عموم اعلام فرموده و اذهان عامه را به حقایق مطالب مزبوره متوجه فرمایند» (حضرت آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج ۱، ۵۳). سپس همراه با روحانیان اراکی در نامه‌ای دیگر به آیت‌الله گلپایگانی، شدیداً تأثر و تأسف خود را از دستگیری امام خمینی و دیگر روحانیان اعلام کردند و از آن مرجع خواستند نهایت سعی و کوشش خودشان را برای آزادی آنان مبذول دارند (همان، ۵۸). ابوطالبی اراکی در سال ۱۳۴۴ ش در نجف بود و در مراسم استقبال از امام خمینی شرکت داشت و در همان‌جا با امام خمینی دیدار کرد و از ایشان برای حضور در خانه‌شان دعوت نمود («آیت‌الله جعفری مطرح کرد: واکنش امام به فوت فرزندش / ماجرای تذکر آیت‌الله سیستانی به بنی‌صدر»، www.mashreghnews.ir). او در سال ۱۳۴۸ ش به کشور بازگشت بود و در مراجعت به عراق، نامه‌ایی از مراجع تقلید به عراق می‌برد که ساواک گزارشی از آن تهیه کرده بود (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان مرکزی، ج ۱، ۱۹۶-۱۹۷). ابوطالبی در جریان اخراج ایرانیان از عراق به کشور بازگشت و پس از بیست سال تحصیل در نجف اشرف، در اراک مقیم شد (شریف رازی، ج ۳، ۵۷) و به فعالیت‌های علمی و مذهبی در اراک ادامه داد. در مهر ۱۳۵۷ و پس از مهاجرت امام خمینی به فرانسه، همراه با جمعی از روحانیان اراک تلگرامی را به والری ژیسکاردستن رئیس‌جمهور فرانسه ارسال کردند و با اشاره به جایگاه امام خمینی در عالم تشیع، خواستار مهمان‌نوازی شایسته از ایشان شدند (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان مرکزی، ج ۲، ۲۵۰). او درس‌های برخی از استادان خود مخصوصاً درس‌های آیت‌الله حجت کوه‌کمری را تقریر کرده و تألیفاتی در فقه دارد (شریف رازی، ج ۳، ۵۷). درباره دیگر فعالیت‌های او اطلاعاتی در دست نیست. منابع: «آیت‌الله جعفری مطرح کرد: واکنش امام به فوت فرزندش / ماجرای تذکر آیت‌الله سیستانی به بنی‌صدر»، www.mashreghnews.ir؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان مرکزی (۱۳۹۲)، ج ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ حضرت آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ روحانی، سید حمید (۱۳۵۸)، تحلیلی بر نهضت امام خمینی، ج ۱، قم، دارالعلم ـ دارالفکر؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۳، تهران، انتشارات اسلامیه؛ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (۱۳۷۲)، فقهای نامدار شیعه، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.