محمد جعفری اراکی

محمد جعفری اراکی

اطلاعات فردی
نام کامل	محمد جعفری اراکی
نسب	از خاندان آخوند ملاجعفر خوانساری
تاریخ تولد	۱۳۱۰ش
زادگاه	اراک
اطلاعات علمی
استادان	امام‌خمینی، سیدابوالقاسم خویی، میرزا باقر زنجانی، سیدعبدالهادی شیرازی
محل تحصیل	اراک، قم و نجف
تألیفات	کنوز المطالب فی کشف رموز المکاسب، تقریرات درس خویی و زنجانی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	همراهی با نهضت امام‌خمینی
اجتماعی	مدرس خارج فقه و اصول در نجف و تهران

محمد جعفری اراکی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

زادگاه و خاندان

محمد جعفری اراکی در سال ۱۳۱۰ش در اراک به دنیا آمد. پدرش شیخ حسن جعفری اراکی و جدش شیخ زین‌العابدین از روحانیان شاخص اراک بودند و نیای اعلای او آخوند ملاجعفر از روحانیان خوانسار بود که در کرهرود مقیم شده بود و به ارشاد مردم می-پرداخت.

او خواندن و نوشتن را در اراک فراگرفت و سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و به همین منظور وارد مدرسه حاج محمدابراهیم اراک شد و در مدت چهار سال، ادبیات و مقدمات را پیش آقایان سیدکاظم گلپایگانی و علی میریحیایی فراگرفت.

تحصیل

جعفری اراکی در سال ۱۳۲۵ش برای ادامه تحصیلات حوزوی به قم عزیمت کرد و به تحصیل در حوزه علمیه قم پرداخت. درباره استادان او در حوزه علمیه قم اطلاعاتی در دست نیست، ولی او در مصاحبه‌ای از هم‌زمانی حضورش در قم با تدریس آیات حسینعلی منتظری و مرتضی مطهری سخن گفته است، بنابراین می‌توان احتمال داد که آن دو از استادان جعفری اراکی در مدرسه فیضیه بودند.

وی در سال ۱۳۳۱ برای ادامه تحصیل به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف به تحصیل ادامه داد. او پس از پایان دروس سطح در درس خارج اصول آیت‌الله میرزا باقر زنجانی (یک دوره خارج اصول)، درس خارج فقه آیت‌الله شیخ حسین حلی، درس خارج فقه میرزا حسن یزدی و درس خارج فقه (کتاب الرضاع) آیت‌الله سیدعبد الهادی شیرازی و آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی (یک دوره درس خارج اصول و ۲۵ سال درس خارج فقه از اول اجتهاد و تقلید) شرکت کرد.

جعفری اراکی پس از حوادث خرداد ۱۳۴۲ش و در جریان دستگیری امام‌خمینی فعال بود و همراه با جمعی از طلاب ایرانی حوزه علمیه نجف اشرف، نامه‌ای را در حمایت از امام‌خمینی تهیه و آن را به امضای مراجع مقیم نجف چون آیات خویی، میرزا باقر زنجانی، سیدمحسن طباطبایی حکیم و سیدمحمود حسینی شاهرودی رساندند و به ایران ارسال کردند. در آن نامه بر مرجعیت امام‌خمینی تأکید شده بود. او در جریان عزیمت امام‌خمینی به عراق در سال ۱۳۴۴ش از مستقبلان امام‌خمینی بود و در دیدارهای امام‌خمینی با برخی از مراجع نجف اشرف حضور داشت. سپس همراه با آقایان سیدمهدی و سیدکاظم اخوان مرعشی شرایط اقامه نماز جماعت ظهر را برای امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف به وجود آوردند. با تشکیل درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی در مسجد انصاری (معروف به مسجد ترک‌ها) در آن درس حضور یافت و مدت چهارده سال از درس امام‌خمینی بهره برد. وی درباره حضور در درس امام‌خمینی می‌گوید:

«ایشان به تدریس موضوع ولایت بسیار اهمیت می‌دادند، به‌طوری که همواره در هنگام تدریس کتاب‌های مرتبط با بحث همراه ایشان بود و از جهت بیان استدلال، دلیل و رد دلیل تبحر خیلی بالایی داشتند. بنده به همراه حاج‌آقا مصطفی یکی از فعال‌ترین افراد درس امام‌خمینی بودیم».

جعفری اراکی در جای دیگر درباره ویژگی درس امام‌خمینی می‌گوید:

«نحوه تدریس امام بدین‌گونه بود که جذب احادیث را با دلالت و مناقشاتی که درباره آن بود، متعرض می‌شد و اگر مستمعین اشکال می‌کردند، جواب می‌داد. بنده چون با حاج‌آقا مصطفی از قم سابقه رفاقت داشتم، در درس امام کنار هم می‌نشستیم. حاج‌آقا مصطفی بعضی جاها اشکال می‌کرد و چون اشکال کردن ایشان زیاد شد، امام فرمود شما حق ندارید اشکال کنید. گاهی بنده اشکال می‌کردم و ایشان دنبال اشکال را می‌گرفت. مرحوم امام به جز درس، هر از چند گاهی در ابتدا و انتهای ایام درسی، درس اخلاق می‌فرمود و آقایان خیلی تحت تأثیر قرار می‌گرفتند و این برای طلاب مفید بود».

او همچنین در مدت حضور در نجف اشرف از محضر آیت‌الله سیدجمال‌الدین گلپایگانی بهره‌مند شد.

جعفری اراکی از دوستان سیدمصطفی خمینی بود و در حلقه بحثی که با محوریت مصطفی خمینی و با حضور افرادی چون باقر خوانساری، شیخ حسن صافی، سیدمحمدعلی ابطحی، سیدعبدالرسول شریعتمدار جهرمی و شیخ جواد کربلایی تشکیل می‌شد، حضور می‌یافت. وی همچنین مورد توجه امام‌خمینی بود و وقتی در سال ۱۳۵۰ ش و در جریان اخراج ایرانیان از عراق، خواستار بازگشت به ایران شد، با مخالفت امام‌خمینی مواجه شد و از بازگشت به کشور خودداری کرد و به حضور در درس ایشان ادامه داد.

محمد جعفری اراکی در نجف اشرف همراه با روحانیان مبارز از امام‌خمینی حمایت می‌کرد. در مهر ۱۳۵۷ و پس از مهاجرت امام‌خمینی به فرانسه که بر اثر فشارهای حکومت بعث عراق صورت گرفت، همراه با برخی از یاران امام‌خمینی در نجف اشرف، نامه‌ای را به ایشان با عنوان «یگانه زعیم باکفایت عالم اسلام مرجع تقلید شیعیان جهان حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی» ارسال و در آن ضمن اعلام مراتب اخلاص و ارادت خودشان به امام‌خمینی، از هجرت ایشان به فرانسه اظهار تأسف کردند. پس از ورود امام‌خمینی به فرانسه نیز همراه با برخی از یاران امام‌خمینی، نامه‌ای را به والری ژیسکاردستن رئیس‌جمهور وقت فرانسه ارسال کردند و در آن از امام‌خمینی به‌عنوان روح و قلب ۳۵ میلیون ایرانی نام بردند و در ادامه با اشاره به جایگاه امام‌خمینی در میان مسلمانان جهان، از او خواستند «از هیچ‌گونه کوشش و بذل و جهدی در جهت حفظ حراست معظم له دریغ» نکند. همچنین از رئیس‌جمهور فرانسه خواستند «از ایجاد هر گونه محدودیت و مانعی» در برنامه‌های امام‌خمینی خودداری کند.

جعفری اراکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان در نجف ماند و به تدریس در آنجا ادامه داد و از نزدیکان آیت‌الله خویی بود و از سال ۱۳۶۳ تدریس درس خارج فقه را در نجف اشرف آغاز کرد.

او در آذر ۱۳۶۵ش و در پی سخت‌گیری رژیم بعث عراق علیه ایرانیان و بیم دستگیری فرزندانش، با وجود مخالفت حکومت بعث، از طریق ترکیه به ایران بازگشت و در دیدار با امام‌خمینی، ایشان را در جریان حوزه علمیه نجف اشرف قرار داد. او سپس با درخواست برخی از بزرگان تهران ازجمله محمدرضا مهدوی کنی، به تدریس در مدرسه سپهسالار تهران پرداخت و سپس به تدریس دروس خارج فقه و اصول در مدرسه مروی آن شهر ادامه داد. وی در سال ۱۳۹۸، دروس خارج فقه و اصول را در مدرسه فوق تدریس می‌کرد.

تألیفات

از تألیفات او می‌توان به کتاب‌های مباحث فقه از ابتدای طهارت تا دیات (حاصل درس ایشان در مدرسه مروی تهران)، یک دوره مباحث اصول (درس‌های ایشان در مدرسه مروی)، تقریرات درس خارج فقه و اصول آیت‌الله خویی، تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله میرزا باقر زنجانی، کنوز المطالب فی کشف رموز المکاسب (شرحی بر مکاسب که حاصل درس‌های ایشان است و توسط محمدمهدی اسلامی تقریر شده است) اشاره کرد.