تجاوز نظامی آمریکا به طبس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (added Category:مقاله‌های جدید using HotCat) |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات واقعه | |||
== | |عنوان = تجاوز نظامی آمریکا به طبس | ||
|تصویر = تجاوز نظامی آمریکا به طبس.jpg | |||
|اندازه تصویر= | |||
|توضیح تصویر = | |||
|نامهای دیگر = | |||
|شرح ماجرا = تجاوز هوایی [[امریکا|آمریکا]] به خاک [[ایران]] با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی | |||
|طرفین = | |||
|زمان = ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ | |||
|دوره = [[انقلاب اسلامی ایران]] | |||
|مکان = ایران، صحرای طبس | |||
|علت = | |||
|اهداف = آزادکردن گروگان‌های آمریکایی | |||
|عاملان = | |||
|نتایج = محاصره شدن نیروهای آمریکایی در طوفان شن و شکست آن، رسوایی و تضعیف بین‌المللی آمریکا در دنیا | |||
|پیامدها = شکسته‌شدن ابهت نظامی آمریکا، محکومیت حادثه طبس از سوی سران کشورها | |||
|تلفات = کشته‌شدن نظامیان آمریکایی و از بین رفتن ادوات نظامی آمریکا | |||
|واکنش‌ها = اطلاعیه امام خمینی در پی غائله طبس | |||
|مرتبط = | |||
}} | |||
'''تجاوز نظامی آمریکا به طبس'''، تجاوز هوایی [[امریکا|آمریکا]] به خاک [[ایران]] با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی و شکست آن، ۱۳۵۹. | |||
پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران و قطع روابط سیاسی دوکشور، امریکا در تلاش برای آزادی گروگان‌های خود، طرح عملیات نجات را برنامه‌ریزی کرد. موفقیت این طرح و تبلیغات گستردۀ آن، می‌توانست برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا باشد. | |||
گروه ویژه حمله‌کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. چهارم اردیبهشت ۱۳۵۹ شش‌فروند هواپیمای سی۱۳۰ از نقاط کور راداری وارد ایران شد و در صحرای طبس فرود آمد. با وجود پیش‌بینی وضع مساعد هوا، طوفان ناگهانی شن عملیات را با شکست مواجه کرد. این شکست بازتاب وسیعی در جهان یافت. [[جیمی کارتر|کارتر]] شکست عملیات نجات را تلخ‌ترین شکست خود دانست. | |||
[[امام‌خمینی]] با احمقانه‌خواندن تصمیم کارتر، او را از اداره کشوری چون آمریکا عاجز خواند. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به [[جهان اسلام]] می‌دانست و هشدار داد در صورت تکرار چنین حوادث ابلهانه‌ای، مهار جوانان انقلابی امکان‌پذیر نخواهد بود. | |||
== اشاره == | |||
رفتار نادرست [[آمریکا]] در حق مردم [[ایران]] پیش از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] و توطئه‌های گوناگون آمریکا پس از پیروزی انقلاب سبب شد که گروهی از دانشجویان که خود را دانشجویان پیرو [[خط امام]] نامیدند در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ [[سفارتخانه]] آمریکا را تصرف کنند<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۲۰؛ آقایی، عقاب در آتش، ۱۶–۱۸.</ref> {{ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}}. کنگره آمریکا خواهان شدت عمل در برابر ایران شد. دانیل کرین نماینده کنگره آمریکا، به [[جیمی کارتر]] رئیس‌جمهور آمریکا اصرار کرد برای نشان‌دادن قدرت آمریکا ناو هواپیمابر به خلیج فارس بفرستد.<ref>کیهان، ۱۶/۸/۱۳۵۸، ۴.</ref> اعترافات گروگان‌های آمریکایی نشان داد که آمریکا برای مبارزه و کودتا علیه [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] در حال برنامه‌ریزی بوده‌است.<ref>جمهوری اسلامی، ۲۴/۱/۱۳۵۹، ۷؛ خلخالی، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۶/۲/۱۳۵۹ش، ۵.</ref> | |||
هدف آشکار امریکایی‌ها از عملیاتِ نجات این بود که با حمله‌ای شبانه، گروگان‌ها را از سفارتخانه ربوده، با تبلیغات گسترده آن را به عنوان اقدامی قهرمانانه در تاریخ ارتش | جیمی کارتر در ۱۶/۸/۱۳۵۸ تلاش کرد رمزی کلارک وزیر سابق دادگستری این کشور را که به مخالفت با [[محمدرضا پهلوی]] شهرت داشت و ویلیام میلر از اعضای برجسته کمیته ضد جاسوسی سنای آمریکا را برای مذاکره به ایران بفرستد<ref>کیهان، ۱۷/۸/۱۳۵۸، ۳؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۴.</ref>؛ اما [[امام‌خمینی]] در واکنش به آن، هر گونه دیدار با نماینده آمریکا را تا زمان برگرداندن پهلوی و دست‌برداشتن آنان از توطئه و [[جاسوسی]] علیه انقلاب اسلامی، غیرممکن دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۰۳.</ref> پس از سخنان امام‌خمینی، نمایندگان کارتر در [[ترکیه]] متوقف شدند<ref>کیهان، ۱۷/۸/۱۳۵۸، ۳.</ref> و دولت آمریکا که گفتگو را ابزار اغفال ایران از اجرای عملیات نظامی می‌دانست، به سمت تهدید و تحریم ایران پیش رفت.<ref>الکساندر و نانز، تاریخ مستند روابط دوجانبه ایران و آمریکا، ۶۹۲–۶۹۳.</ref> کارتر در ۲۲/۸/۱۳۵۸ دستور توقیف همه دارایی‌های ایران در بانک‌های آمریکایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر و خرید [[نفت]] از ایران را متوقف کرد<ref>کیهان، ۲۲/۸/۱۳۵۸، ۴ و ۲۴/۸/۱۳۵۸، ۱ و ۱۵.</ref> و در ۱۰/۹/۱۳۵۸ [[شورای امنیت سازمان ملل]] زیر فشار آمریکا، قطعنامه ۴۵۷ را در محکومیت ایران صادر کرد.<ref>حسین‌زاده، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام‌خمینی، ۱۵۹.</ref> بسیاری از مفسران سیاسی آمریکایی نیز نیروی موسوم به واکنش سریع را که در ۱۱/۱۰/۱۳۵۸ به دستور کارتر در خلیج فارس شکل گرفت، واکنش واشینگتن در برابر واقعه تصرف سفارت آمریکا در تهران خواندند.<ref>فارس، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲/۹/۱۳۹۲ش؛ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۳۶۶.</ref> آمریکا در ۱۹/۱/۱۳۵۹ با ایران قطع رابطه و اندکی بعد به همراه دولت [[انگلیس]] ایران را [[محاصره اقتصادی|تحریم اقتصادی]] و تجاری کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۴.</ref> | ||
==حامیان عملیات== | |||
برخی از کشورهای خاورمیانه در این هجوم سخاوتمندانه با | امام‌خمینی قطع رابطه آمریکا با ایران را به خیر و صلاح ملت شمرد و آن را به فال نیک و طلیعه پیروزی نهایی بر آمریکا دانست و یادآورشد ملت حق دارد این پدیده را جشن بگیرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۳۳؛ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۴.</ref> نیروهای انقلابی نیز خشنودی خود را از قطع رابطه آمریکا با ایران اعلام کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۴.</ref> پس از آن شورای امنیت ملی آمریکا به سرپرستی برژینسکی خواستار اقدامات قاطع نظامی علیه [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] شد<ref>برژینسکی، خاطرات، ۹۷–۱۰۰؛ سلیمی‌بنی، ارمغان دموکراسی، ۲۶۶.</ref> و سرانجام آمریکا به عملیات نظامی با هدف آزادی گروگان‌ها در صحرای طبس به نام «پنجه عقاب» دست زد. | ||
شهرستان طبس در شرق ایران و آن زمان از توابع خراسان بود و از شمال به شهرستان‌های کاشمر و شاهرود، از شرق به شهرستان‌های گناباد و فردوس و بیرجند، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان‌های [[کرمان]] و [[یزد]] و از غرب به شهرستان نایین محدود می‌گردد.<ref>اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های ایران، ۱۶–۱۷.</ref> طبس پهناورترین شهرستان بیابانی کشور است. وزش بادهای حامل ذرات شن و ماسه از مشکلات کشاورزی و راه‌های دسترسی این شهرستان است.<ref>جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۴، ۶.</ref> | |||
== عملیات نجات و اهداف اصلی آن == | |||
دولت آمریکا طرح عملیات نظامی برای آزادی گروگان‌ها را از نخستین روزهای [[تسخیر لانه جاسوسی امریکا|تصرف لانه جاسوسی]] در برنامه داشت<ref>کیه‌زا، هدف تهران، ۱۳۹؛ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۳۶۶؛ زندی‌پژوه، روایتی از شکست عملیات پنجه عقاب، ۷.</ref>؛ ولی به دنبال فرصت بود. پس از قطع رابطه سیاسی آمریکا با ایران، سایروس ونس، وزیر امور خارجه آمریکا به‌شدت تلاش کرد تا متحدان اروپایی و آسیایی خود را برای عملیات نظامی علیه ایران راضی کند.<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۸۹.</ref> به گفته برژینسکی و هامیلتون جردن رئیس وقت کاخ سفید، پیش از آغاز عملیات نجات، برای اغفال ایرانیان باب مذاکره تازه‌ای را با ایرانیان گشودند تا ایرانیان احتمال ندهند آمریکا قصد اجرای عملیات نظامی را دارد و هم‌زمان به امریکایی‌های مقیم ایران توصیه کردند که ایران را ترک کنند.<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۳–۲۰۴.</ref> | |||
به گزارشی یک ماه پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، نود کماندوی آمریکایی برای تمرین و آموزش در شرایط مشابه ایران به ایالت آریزونای آمریکا فرستاده شدند. گروه‌های ویژه سرّی برای پشتیبانی و تدارک طرح، مخفیانه وارد ایران شدند و با گروه‌های [[ضدانقلاب]] تماس گرفتند. نظامیان آموزش‌دیده آمریکایی، در روزهای پایانی آذر ۱۳۵۸ به کشور [[مصر]] رفتند و در پایگاهی در نزدیکی قاهره مستقر شدند.<ref>جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۴، ۶.</ref> چندین بار عملیات فرود و آزادکردن سفارتخانه تمرین شد.<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۵ و ۲۱۳.</ref> شورای امنیت ملی آمریکا ۲۴ آوریل ۱۹۸۰م/ ۵/۲/۱۳۵۹ را برای انجام عملیات تعیین کرد و دستور به اجرای آن داد.<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۲–۲۰۴؛ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۹۰–۹۴.</ref> آنان برای این کار نیاز به همکاری ایرانیان آشنا با محل و محافظان و برنامه روزانه گروگان‌ها داشتند که با سازماندهی استانفیلد ترنر و همکاران او در سازمان سیا فراهم شد. عوامل غیر ایرانی نیز با عناوین خبرنگار و بازرگان به ایران آمدند و اطلاعات لازم دربارهٔ محافظان گروگان‌ها را در اختیار دولت [[آمریکا]] قرار دادند.<ref>نوازنی، الگوهای رفتاری آمریکا با جمهوری اسلامی، ۱۳۵.</ref> آشپز پاکستانی سفارت که چند روز پیش از عملیات ایران را ترک کرده بود، اطلاعاتی در اختیار امریکایی‌ها قرار داد.<ref>آقایی، عقاب در آتش، ۵۴–۵۵.</ref> همچنین دیپلمات‌های خارجی دیدارکننده با گروگان‌های نگهداری‌شده در وزارت خارجه اطلاعات دقیقی از محل نگهداری آنان در اختیار امریکایی‌ها گذاشته بودند.<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۹.</ref> طراحی عملیات نجات به برژینسکی واگذار شد و قرار شد این عملیات را گروهی مشترک از گروه دلتا و بخش‌هایی از نیروی هوایی و دریایی و رنجرها (نیروهای ویژه) انجام دهند. نیروی دلتا پیچیده‌ترین و سخت‌ترین آموزش‌ها و مهارت‌های عملی و نظری را دیده بود.<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۵.</ref> [[جیمی کارتر]] دستور داد مقدمات اجرایی این عملیات و ترتیب فرود هواپیماها و بالگردها در محلِ تعیین‌شده در داخل خاک [[ایران]] و سوختگیری آنها برای بازگشتن داده شود.<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۸۸.</ref> تمام مراحل عملیات در تاریکی شب پیش‌بینی شده بود و تمرین‌های مکرر، افراد را به نتیجه عملیات امیدوار کرده بود. برای یقین به موفقیت عملیات، هواپیمایی کوچک بدون دیده‌شدن پس از نشستن در منطقه مورد نظر در طبس، محوطه فرود را بررسی کرده و بازگشته بود.<ref>کارتر، خاطرات، ۳۳–۳۴.</ref> | |||
هدف آشکار امریکایی‌ها از عملیاتِ نجات این بود که با حمله‌ای شبانه، گروگان‌ها را از سفارتخانه ربوده، با تبلیغات گسترده آن را به عنوان اقدامی قهرمانانه در تاریخ ارتش آمریکا و کاخ سفید ثبت کنند و برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری به دست آورند<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵.</ref>؛ اما برخی از تحلیلگران برآن‌اند که هدف اصلی ماجرای طبس اقدام به کودتا و بازگرداندن قدرت به [[خاندان پهلوی]] بود.<ref>جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۴، ۶.</ref> برژینسکی به نقل از کارتر می‌گوید پس از آزادی امریکایی‌ها باید ضربه واقعی به ایرانیان وارد شود. مایلز کاپلند از دست‌اندرکاران سابق دستگاه اطلاعاتی آمریکا و همکار روزولت در [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] در ایران، تصریح می‌کند هدف از تهاجم طبس، تنها آزادی گروگان‌ها نبود، بلکه هدف سرنگونی رژیم ایران بود.<ref>کیه‌زا، هدف تهران، ۱۳۶.</ref> به گفته برخی از عوامل داخلی شرکت‌کننده در این عملیات، هدف از عملیات طبس تحویل تسلیحات فوق مدرن برای یک جنگ چریکی گسترده و سراسری به گروهی از افسران وفادار به [[محمدرضا پهلوی]] بود. شورش برخی از اقوام مرزی علیه [[نظام اسلامی ایران|نظام اسلامی]] و تصرف شهرهایی چون [[زاهدان]] نیز در برنامه قرار داشته‌است.<ref>مازندی، ایران، ابرقدرت قرن، ۱۷ و ۲۸.</ref> | |||
== حامیان عملیات == | |||
برخی از کشورهای خاورمیانه در این هجوم سخاوتمندانه با آمریکا همراهی کردند<ref>برژینسکی، خاطرات، ۱۰۹.</ref> [[مصر]]، عمان و برخی از دیگر کشورها ازجمله آلمان غربی در جریان کلی عملیات بودند. [[محمد انور سادات]] رئیس‌جمهور مصر بی‌دریغ با امریکایی‌ها همکاری کرد.<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۰–۱۹۱؛ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۱۴.</ref> [[رژیم اسرائیل]]، [[بحرین]]،<ref>جمهوری اسلامی، ۸/۲/۱۳۵۹.</ref> [[عربستان سعودی]]، [[ترکیه]]، [[عمان]] و [[پاکستان]] نیز در این عملیات امکانات خود را در اختیار آمریکا قرار دادند.<ref>مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۶۱؛ کیه‌زا، هدف تهران، ۸۴–۸۹؛ دانشجویان مسلمان، طبس: مصداقی بر سوره فیل، ۲۴–۲۵.</ref> رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا پیش از آغاز عملیات به [[فلسطین اشغالی]] رفت و با همتای اسرائیلی خود دراین‌باره گفتگو کرد.<ref>جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۷/۱۲/۱۳۷۸ش.</ref> گروهی که برای نجات گروگان‌های مستقر در وزارت خارجه مأمور شده بودند، جزو واحد نیروهای ویژه [[آلمان]] بودند.<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۱۴.</ref> تعدادی ایرانی نیز که تحت نظر سازمان سیا آموزش دیده بودند، امریکاییان را همراهی می‌کردند.<ref>کیه‌زا، هدف تهران، ۱۷.</ref> برخی گفته‌اند پیش از آغاز عملیات، [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]، رئیس‌جمهور وقت ایران که فرماندهی کل قوا را نیز داشت، به فرماندهان نظامی منصوب خود، دستور داده بود توپ‌های تأمین‌کننده امنیت حریم هوایی شهرهای [[تهران]]، [[شیراز]] و [[مشهد]] را جمع‌آوری کنند.<ref>دانشجویان مسلمان، طبس: مصداقی بر سوره فیل، ۲۳–۲۴؛ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵؛ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۲۸.</ref> | |||
== طرح و سازمان عملیات == | == طرح و سازمان عملیات == | ||
طراحی عملیات این‌گونه بود که نیروهای مهاجم، نخست در فرودگاه نظامی متروکه‌ای در منطقه «رباط پشت بادام» طبس پیاده شوند <ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۵؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۱۶.</ref> و پس از سوختگیری بالگردها، کماندوها را به مخفیگاهی کوهستانی در اطراف تهران منتقل کنند <ref>چارلی، حادثه طبس، ۷۷.</ref> و سپس به وسیله کامیونی که علی اسلامی از دست‌اندرکاران داخلی | طراحی عملیات این‌گونه بود که نیروهای مهاجم، نخست در فرودگاه نظامی متروکه‌ای در منطقه «رباط پشت بادام» طبس پیاده شوند<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۵؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۱۶.</ref> و پس از سوختگیری بالگردها، کماندوها را به مخفیگاهی کوهستانی در اطراف [[تهران]] منتقل کنند<ref>چارلی، حادثه طبس، ۷۷.</ref> و سپس به وسیله کامیونی که علی اسلامی از دست‌اندرکاران داخلی آمریکا و از مرتبطان با سفارت این کشور و وابسته به حزب منحل‌شده [[خلق مسلمان]]<ref>درساز، معجزه صحرا، ۹.</ref> از پیش آماده کرده بود،<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۹۱.</ref> از گرمسار در طول جاده دماوند با جلوداری سرهنگ بکویث که با مسیر آشنا بود،<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۶.</ref> در ورزشگاه امجدیه (شهیدشیرودی) در نزدیکی سفارت مستقر شوند. دو دستگاه بی‌سیم مجهز به تجهیزات ارتباط با ماهواره برای ارتباط بالگردها با حمله‌کنندگان به سفارت و مستقر در کویر در نظر گرفته شده بود.<ref>چارلی، حادثه طبس، ۷۷.</ref> قرار بود نیروها با یورشی برق‌آسا افراد سفارت و افراد مستقر در وزارت امور خارجه را آزاد کنند و پس از کشتن همه ایرانیانِ مسلح در سفارتخانه،<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۱۰.</ref> با گروگان‌گرفتن گروهی از دانشجویان ایرانی به ورزشگاه امجدیه بروند و با بالگرد به فرودگاهی واقع در پادگان منظریه قم پرواز کنند و از آنجا با هواپیما [[ایران]] را ترک کنند.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۵–۱۰۶.</ref> گزارش هواشناسی نیز مثبت بود.<ref>جمهوری اسلامی، ۳/۴/۱۳۵۹، ۳.</ref> آنان برای شناسایی محل فرود، چراغ‌های کوچکی را در زمین نصب کرده بودند.<ref>چارلی، حادثه طبس، ۹۵.</ref> در رأس عملیات کارتر و هدایت عملیات بر عهده ژنرال دیوید جونز رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا بود. یگان رنجر نیز فرماندهی عملیات تصرف و برقراری تأمین در فرودگاه منظریه قم را بر عهده داشت.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۴.</ref> | ||
گروه ویژه حمله‌کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. این گروه ۱۳۲ نفر، شامل دو ژنرال ایرانی ساکن آمریکا،<ref>گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۵–۲۰۹.</ref> دوازده راننده، دوازده مأمور گشت و ۱۰۶ نفر جهت یورش و دیگر مأموریت‌ها بودند<ref>چارلی، حادثه طبس، ۸.</ref> که ۱۱۸ نفر از آنان آمریکایی مجهز به شش فروند هواپیما و هشت فروند بالگرد و مسلسل‌های دستی و موتورسیکلت بودند.<ref>مازندی، ایران، ابرقدرت قرن، ۱۳–۱۶؛ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۵–۲۶۶.</ref> سازمان رزمی نیروی عمل‌کننده به دو شاخه زمینی و هوایی تقسیم شده بود. بخش اول عملیات بر عهده نیروی هوایی بود، شامل انتقال به کویر طبس از پایگاه مصیره (جزیره‌ای متعلق به سلطان‌نشین [[عمان]]). سه فروند هواپیمای سی۱۳۰ برای جابجایی نفرات و سه فروند دیگر برای حمل سوخت و هشت فروند هلی‌کوپتر آر. اچ۵۳ برای اجرای عملیات زمینی، دو فروند هواپیمای سی۱۴۱ برای انتقال نیروی دلتا از [[آمریکا]] تا مصیره و خارج‌کردن گروگان‌ها از منظریه در نظر گرفته شده بود.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۴–۲۶۵.</ref> | |||
سازماندهی نیروی زمینی بر اساس عنصر قرمز، آبی و سفید بود. قرمز شامل چهل پرسنل نیروی «دلتا» به فرماندهی سرهنگ «بکویث» بود. وی مأمور بود تا نگهبانان پارک موتوری سفارت را از میان برداشته و گروگان‌های مستقر در بخش جنوب غربی محوطه را رها کند؛ عنصر آبی شامل چهل پرسنل به فرماندهی سرگرد «فیچ» برای آزادکردن گروگان‌های محل اقامت قائم‌مقام سفارت و عنصر سفید، شامل سیزده پرسنل و مسئول حمایت و پشتیبانی از نیروهای یورشی و برقراری امنیت خیابان‌های اطراف سفارت بود و نیز تیم یورش سیزده‌نفره که مسئولیت آزادی سه گروگان حاضر در وزارت خارجه ایران را بر عهده داشتند. دو بالگرد آ. سی۱۳۰ مسئول حضور بر فراز سفارت آمریکا در تهران بود تا از رسیدن قوای زرهی به محوطه سفارت جلوگیری کند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۵.</ref> | |||
== آغاز عملیات == | |||
کارتر با بیان کلمه رمز «بروید»، آغاز حمله را اعلام کرد.<ref>خداوردی، روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا تسخیر لانه جاسوسی، ۱۸۶.</ref> روز پنج‌شنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ در ساعت ۱۸ نیروهای دلتا با ۶ فروند هواپیمای سی۱۳۰ از جزیره مصیره به سوی [[ایران]] از نقاط کور راداری پرواز کردند و حدود ساعت ۲۲ نخستین هواپیمای حامل نیروهای دلتا در اطراف محل فرود آمد و چراغ‌ها روشن شد. پس از آن بقیه در فرودگاه متروکه فرود آمدند که دو فروند از آنها پس از پیاده‌کردن نیرو به پایگاه مصیره بازگشتند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۹؛ رسالت، ۴/۲/۱۳۸۶ش، ۱۶.</ref> از هشت فروند بالگرد مورد انتظار شش فروند با یک‌ساعت و سی‌دقیقه تأخیر و دو فروند دیگر به دلیل نقص فنی و طوفان شن در حوالی فرودگاه کرمان مجبور به بازگشت شدند.<ref>معبادی، چالش‌های ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب، ۹۵.</ref> حضور نابهنگام چند وسیله نقلیه ایرانی ازجمله اتوبوسی با چهل سرنشین و یک کامیون سوخت و یک وانت که از منطقه در حال عبور بودند، امریکایی‌ها را غافلگیر کرد. کامیون و وانت فرار کردند؛ ولی اتوبوس به دست نیروی دلتا متوقف و مسافران بازداشت شدند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۷۰.</ref> | |||
با وجود مساعدبودن هوا و پیش‌بینی اداره هواشناسی [[آمریکا]] بر طوفانی‌نبودن هوای کویر<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۷؛ درساز، معجزه صحرا، ۹.</ref> و امکان ادامه مأموریت در ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه صبح، ناگهان همه چیز تغییر کرد<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۸.</ref> و در میان گریه و [[توسل]] مسافران اسیر به [[امام‌رضا(ع)]] طوفان شن<ref>تهوری، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، ۱۶۵ و ۱۷۶–۱۷۷.</ref> مانند صاعقه‌ای که معمولاً در صحرای [[آفریقا]] و [[عربستان]] به وجود می‌آید، آسمان را فرا گرفت.<ref>دانشنامه طبس گلشن، شکست آمریکا در طبس، ۱/۱۱/۱۳۹۳ش.</ref> یکی از بالگردها به علتِ اشکال فنی بر اثر طوفان شن نتوانست در مأموریت شرکت کند و یکی دیگر از آنها با هواپیمای سی۱۳۰ برخورد کرد و آتش گرفت و تلفاتی به بار آورد.<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۸–۲۰۰.</ref> عامل محاسبه‌نشده طوفان شن بهترین بالگردهای آمریکا را در خود گرفتار کرد<ref>مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۸۸.</ref> و چندین نفر در این واقعه کشته شدند<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۶؛ چارلی، حادثه طبس، ۱۴۰–۱۴۱.</ref> و لاشه هواپیما و بالگردها و اجساد خاکستر شده امریکایی‌ها در دو طرف جاده [[یزد]] و طبس به جای ماند.<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۲/۱۳۴.</ref> کارتر پس از این حوادث دستور لغو عملیات را صادر کرد و همه نیروهای باقیمانده ایران را ترک کردند و همه چیز فرو ریخت.<ref>سیک، همه چیز فرو می‌ریزد، ۴۱۰–۴۱۲.</ref> | |||
کارتر در نخستین ساعت‌های روز پس از ناکامی عملیات نظامی، در برنامه‌ای تلویزیونی مسئولیت شکست را بر عهده گرفت.<ref>پارسادوست، نقش عراق در شروع جنگ، ۳۰۶.</ref> اعلامیه کاخ سفید حاکی از آن بود که اسناد سرّی و مهمی در درون بالگردها به جای مانده‌است. به دستور [[بنی‌صدر]] که فرمانده کل قوا بود، بالگردهای به‌جامانده بمباران شدند و بخشی از اسناد سرّی و باقیمانده در آتش سوخت و [[محمد منتظرقائم]] فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یزد که مقداری از اسناد و مدارک آمریکا را از داخل بالگردها به دست آورده بود، با راکت کشته شد.<ref>صدوقی، مصاحبه، ۳.</ref> تعدادی از بالگردها سالم بودند که به فرودگاه قلعه‌مرغی تهران منتقل شدند.<ref>دانشنامه طبس گلشن، شکست آمریکا در طبس، ۱/۱۱/۱۳۹۳ش.</ref> عذر بنی‌صدر برای انهدام بالگردها گرفتن فرصت مجدد از امریکایی‌ها برای استفاده از آنها بود.<ref>دفتر عقیدتی، روزها و رویدادها، ۱/۲۵۳–۲۵۴.</ref> آگاهان سیاسی، اقدام بنی‌صدر در بمباران بخشی از امکاناتِ باقیمانده آمریکایی در منطقه پشت بادام را که می‌توانست اسناد مهمی را در خود داشته باشد، نشان از همکاری عوامل داخلی آمریکا دانستند و این خود زمینه و چالش جدید داخلی را در پی داشت و به همین جهت اسرار و حقایقی ناگشوده باقی ماند.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵–۲۶؛ صدوقی، مصاحبه، ۳.</ref> | |||
== پیامدها و بازتاب‌های جهانی == | |||
خبر شکست این عملیات تجاوزکارانه همچون صاعقه‌ای بر کاخ سفید و پنتاگون و سیا فرود آمد و رسوایی ماندگاری را بر حیثیت آمریکا ثبت کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵.</ref> ناکامی و اندوه عمیق و احساس سرافکندگی از ساعت شکست عملیات در روحیه خلبانان آمریکایی خود را نشان داد.<ref>چارلی، حادثه طبس، ۱۴۱.</ref> کارتر شکست عملیات نجات را تلخ‌ترین شکست خود در مدت چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند.<ref>ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۷–۲۰۰.</ref> سایروس ونس برای گریز از بدنامی، بی‌درنگ پس از واقعه استعفا کرد.<ref>سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۳۷۳؛ مهدوی)، بر کشور ما چه گذشت؟، ۳۴۲.</ref> برژینسکی که مصرّانه از حمله به [[ایران]] و نجات گروگان‌ها داد سخن می‌داد، این ناکامی را تلخ‌ترین سرخوردگی خود در طی چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند.<ref>برژینسکی، خاطرات، ۱۲۳؛ تهوری، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، ۱۷۷–۱۷۸.</ref> وزیر دفاع وقت آمریکا در پاسخ پرسش از چگونگی شکست عملیات نجات گفت «[[امام‌خمینی|آیت‌اللّه خمینی]] در بالکن خانه خویش ایستاده بود و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین می‌افتاد».<ref>بابایی، دلتا فورس، ۵/۲/۱۳۷۸ش؛ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۷۳.</ref> | |||
شکست نظامی آمریکا در طبس پیامدهایی چون ناامیدی ملی، تحقیر ملی و تضعیف موقعیت بین‌المللی آمریکا را به دنبال داشت.<ref>آقایی، عقاب در آتش، ۱۰۲.</ref> این حادثه ابهت آمریکا را در میان ملت‌های مسلمان و جهان سوم شکست و واکنش‌های آزادی‌خواهانه و ضد امپریالیستی جریان‌ها و کشورهای مختلف خارجی را در پی داشت.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۰۶.</ref> تجاوز ناموفق آمریکا به ایران موجی از مخالفت‌های جهانی علیه آمریکا را به همراه آورد. بیشتر کشورها و شخصیت‌های مطرح جهانی این حرکت را محکوم کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۷؛ جمهوری اسلامی، ۷/۲/۱۳۵۹، ۶.</ref> سفیران کشورهای [[کوبا]]، [[هند]]، [[لیبی]] و [[سازمان آزادی‌بخش فلسطین]] در تهران اقدام [[آمریکا]] در حمله به طبس را محکوم کردند.<ref>اطلاعات، ۵/۲/۱۳۵۹.</ref> این حمله موجی از ناباوری و خشم را در کشورهای غربی متحد آمریکا ایجاد کرد. انگلیس، آلمان، فرانسه و ایتالیا به تلخی از تصمیم کارتر در زمینه حمله نظامی به ایران یاد کردند و برای مصون‌ماندن از خشم امام‌خمینی اعلام کردند که کارتر بر خلاف تعهد قبلی، در فرستادن نیروهای نجات به ایران با آنان [[مشورت]] نکرده‌است.<ref>اطلاعات، ۶/۲/۱۳۵۹، ۲.</ref> وزیر خارجه [[دانمارک]] معتقد بود که این اقدام کارتر اوضاع موجود را پیچیده‌تر کرد و شرایطی را به وجود آورد که موضوع باید در کمیسیون کشورهای بازار مشترک بحث شود.<ref>اطلاعات، ۶/۲/۱۳۵۹، ۲.</ref> | |||
کارتر | از سوی دیگر، خبرگزاری تاس شوروی کارتر را به سبب خصلت خودخواهانه‌اش در آرزوی تداوم ریاست جمهوری، سزاوار شکست شمرد.<ref>اطلاعات، ۶/۲/۱۳۵۹، ۲.</ref> شوروی آمریکا را متهم کرد که قصد دست‌زدن به یک کودتای نظامی را در تهران داشته و عملیات نجات گروگان‌ها پوشش و مقدمه‌ای برای کودتا بوده‌است.<ref>روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ۲۲۲.</ref> آندره گرومیکو وزیر امور خارجه وقت شوروی این واقعه را محکوم کرد و دولت [[سوریه]] آن را راهزنی خواند و مادر یکی از گروگان‌ها کار کارتر را احمقانه شمرد.<ref>جمهوری اسلامی، ۶/۲/۱۳۵۹، ۳.</ref> مجله تایم لندن در ۵ می ۱۹۸۰م این ماجرا را شکست نظامی، دیپلماتیک و سیاسی برای ارتش آمریکا پس از شکست ویتنام شمرد که با نبود دشمن و تمرین چهارماهه نتوانستند هواپیماها را از برخورد با یکدیگر حفظ کنند<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۳۸.</ref> و به تعبیر یکی از استادان دانشگاهِ «ویلیام و مری» از مراکز آموزشی معتبر آمریکا، با افول ابرقدرتی آمریکا در مواجهه با ایران، پنجه‌های خردشده عقاب آمریکا در کویرهای ایران جا ماند و مدفون شد.<ref>محمدی، پنجه‌های خردشده، ۱۵.</ref> | ||
شکست | شکست آمریکا در صحرای طبس موجب شد تا این کشور به طور موقت اندیشه عملیات نظامی علیه دیگر کشورهای مخالف خود را از سر بیرون کند؛ ولی طرح‌های خرابکارانه‌اش متوقف نشد و پس از آن نیز طرحی برای نجات گروگان‌ها شامل تصرف [[فرودگاه مهرآباد]] را در سر داشت که به اجرا درنیامد.<ref>جمهوری اسلامی، ۱۸/۱۲/۱۳۷۵، ۱۶.</ref> برخی عملیات کودتا علیه [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] {{ببینید|کودتای نوژه}} و تحریک [[عراق]] برای حمله به [[ایران]] {{ببینید|جنگ تحمیلی}} را نیز از پیامدهای شکست آمریکا در طبس شمرده‌اند.<ref>مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۱۵۰ و ۱۶۱.</ref> راهپیمایی گسترده ضد آمریکایی مردم ایران و انتقال گروگان‌ها به نقاط مختلف کشور از پیامدهای این حادثه بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۷.</ref> مأموران حراست داخلی و نیز رسانه‌های جهانی افرادی را جزو عوامل داخلی و نفوذی آمریکا در ایران برشمردند، ازجمله علی اسلامی، محمود میرطاهران، البرت حکیم، منوچهر قربانی‌فر، منوچهر هاشمی رئیس اداره هشتم [[ساواک]]، شادمهر رئیس ستاد مشترک جمهوری اسلامی ایران، [[صادق قطب‌زاده]] و [[بنی‌صدر]] که برخی از آنان به وسیله دادگاه ارتش به مسئولیت [[محمد محمدی ری‌شهری]] برای تحقیقات به دادگاه فرا خوانده شدند.<ref>تسخیر، پایگاه اطلاع‌رسانی دانشجویان پیرو خط امام، ۲۳/۴/۱۳۹۵ش.</ref> روز پس از واقعه طبس هیئتی متشکل از [[سیدعلی خامنه‌ای]] به نمایندگی از امام‌خمینی، [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] عضو [[شورای انقلاب]]، [[مصطفی چمران]]، وزیر دفاع وقت و محمود خضرایی و محمدکریم عابدی به عنوان خلبانان و کارشناسان وزارت دفاع برای تحقیق دربارهٔ موضوع و جمع‌آوری اسناد و مدارک و گزارش به امام‌خمینی در محل حاضر شدند.<ref>عابدی، مصاحبه.</ref> | ||
سیدعلی خامنه‌ای [[امام‌جمعه]] تهران در خطبه نماز جمعه ۱۲/۲/۱۳۵۹، از مشاهدات خود از شکست آمریکا در صحرای طبس برای نمازگزاران سخن گفت و با تلاوت آیه کریمه «أَ لَمْ‌تَرَ کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصْحابِ الْفیلِ»،<ref>فیل، ۱.</ref> شکست آمریکا را به شکست [[اصحاب فیل]] در ویران‌کردن [[خانه کعبه]] تشبیه کرد<ref>←طبرسی، مجمع البیان، ۱۰/۸۲۱.</ref> و به مردم وعده داد که تمدن‌های ستم‌پیشه رو به نابودی‌اند و بینی ستمکار و متجاوز به خاک مالیده خواهد شد و همچنان‌که صحرای طبس مدفن پیل‌های فولادین شد، سراسر منطقه خاورمیانه مدفن ماشین جنگی آمریکا خواهد شد.<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۲/۱۳۳–۱۳۵.</ref> | |||
== واکنش امام‌خمینی == | |||
[[امام‌خمینی]] که در آن روزها در تهران و محله دربند شمیران، دوران نقاهت خود را می‌گذراند {{ببینید|بیماری امام‌خمینی}}، پس از آگاهی از حادثه، در ۵ اردیبهشت طی اطلاعیه‌ای مهم چند نکته را دراین‌باره یادآور شد؛ ازجمله اینکه [[کارتر]] برای رسیدن به ریاست جمهوری حاضر است به هر جنایتی دست بزند و دنیا را به آتش بکشد و اکنون جان گروهی از امریکایی‌ها را تباه کرده‌است. ایشان خطاب به کارتر یادآور شد با این عمل احمقانه طرفداران خود را از دست داد و ثابت کرد که قدرت تفکر را از دست داده و از اداره یک کشور بزرگ مثل [[آمریکا]] عاجز است؛ وی حیثیت سیاسی خود را به خطر افکنده و از ریاست جمهوری باید قطع امید کند. ایشان با نقد برداشت امریکایی‌ها از ملت ایران متذکر شد که کارتر مکتب و ملت ایران را نشناخته‌است. این ملت، ملت خون و جهاد است و برای [[آزادی]] و [[استقلال]] و اسلام عزیز از هیچ‌چیز رویگردان نیست و اشتباه کارتر در آن است که گمان می‌کند با دست‌زدن به این مانورهای احمقانه مردم را از راه [[خدا]] و انسانیت منصرف خواهد کرد. ایشان یادآور شد در صورت رسیدن مهاجمان به تهران همه گروگان‌ها کشته می‌شدند و در صورت تکرار این کار ابلهانه، مهارکردن جوانان مسلمان و مبارز و غیور نگهبان جاسوسان، برای ایشان و دولت امکان‌پذیر نخواهد بود. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به [[جهان اسلام]] دانست و هشدار داد که مسلمانان جهان در برابر حمله به ایران بی‌توجه نخواهند ماند و نیز حمله به ایران موجب قطع نفت از تمام دنیا خواهد شد و دنیا را بر ضد آمریکا بسیج خواهد کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۵–۲۵۶.</ref> | |||
امام‌خمینی در این پیام همچنین ضمن اشاره به آمادگی [[قوای مسلح|نیروهای مسلح]] افزود تمام ساز و برگ‌های مدرن جنگی که آمریکا در زمان [[محمدرضا پهلوی]] به ایران داده‌است، اکنون موجود و در دست ارتش و دیگر [[قوای انتظامی]] است و بلای جان امریکاست. ایشان به مردم ایران یادآور شد با اعتماد به قدرت خدا با تمام توان آماده نبرد با دشمنان باشند و نیروهای انتظامی، ارتش و ژاندارمری و [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] نیز به حال آماده‌باش باشند و سپاه مجهز بیست‌میلیونی مهیا باشند که در صورت حمله از کشور اسلامی خود دفاع کنند. ایشان با اشاره به حقانیت راه و اعتماد به پشتیبانی خدا، توصیه کرد از این مانور احمقانه دشمن که به امر خدای قادر شکست خورد، هراسی به خود راه ندهند. ایشان در پایان این واقعه را با غائله‌های [[کردستان]] به دست گروه‌های چپ و مخالف اسلام و شرارت‌های گروه‌های مخالف در دانشگاه تهران و نیز شرارت دولت [[عراق]] در مرزها پیش از آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی]] در پیوند دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۶–۲۵۷.</ref> | |||
امام‌خمینی در | امام‌خمینی در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ نیز در نامهای به رئیس‌جمهور از وی خواست برای رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله نظامی به ایران، از گروه‌های مختلف کشورهای جهان دعوت شود تا آنان از نزدیک آثار جنایات این رژیم مدعیِ انسان‌دوستی و [[حقوق بشر]] و مستظهر به پشتیبانی جمعیت‌های حقوق بشر و [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] و شورای امنیت را ببینند و نیز مردم جهان به عیان ببینند که تمام این سازمان‌ها و گروه‌های مدعی حقوق مردم برای طرفداری از قدرتمندان و به دست قدرتمندان برای سلطه بر ضعیفان و مکیدن خون [[مستضعفان|محرومان]] جهان به‌وجود آمده‌اند و به بهانه نجات جاسوسان چه نقشه‌ای برای ملت مظلوم ما کشیده‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۸–۲۵۹.</ref> بنی‌صدر طبق دستور امام‌خمینی در پیام‌هایی برای [[فیدل کاسترو]]، رئیس‌جمهور [[کوبا]]، کورت والدهایم، رئیس [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] و دبیرکل سازمان کشورهای اسلامی و [[یاسر عرفات]] رئیس [[سازمان آزادی‌بخش فلسطین]] و احزاب و سندیکاهای مستقل و متعهد برای بررسی تجاوز آمریکا به ایران دعوت کرد.<ref>اطلاعات، ۱۰/۲/۱۳۵۹.</ref> | ||
امام‌خمینی در | امام‌خمینی در ۱۲ اردیبهشت نیز در دیدار با فرماندهان [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه]] با اشاره به شکست آمریکا در طبس یادآور شد آمریکا با هجوم نظامی به ایران قوانین بین‌المللی را نقض کرد و به هدف خود نیز نرسید و با آن همه تبلیغات و تجهیزات ضربه سختی را از نظر روانی و سیاسی متحمل شد. ایشان در ادامه یادآور شد ایرانی مسلمان با اعتقاد به زندگی پس از مرگ و وجود جوانان [[شهادت|شهادت‌طلب]]، از [[ابرقدرت‌ها|قدرت‌های بزرگ]] نمی‌ترسد. اگر آمریکا دوباره هوس تجاوز به [[ایران]] را داشته باشد، جوانان شهادت‌طلب آنان را نابود خواهند کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۶۷–۲۶۹.</ref> ایشان در ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ در جمع هیئت‌های شرکت‌کننده در «کنفرانس بین‌المللی بررسی مداخلات آمریکا» با اشاره به وحشت [[کارتر]] از آمدن هیئت‌ها و محاکمه [[محمدرضا پهلوی]] و گروگان‌ها، یادآور شد دولت‌های ایران در گذشته گوش به فرمان [[بیگانگان]] بودند و آنان به‌ویژه آمریکا در ایران جنایت‌های بی‌شماری مرتکب شده‌اند و [[رژیم پهلوی]] نیز اعتراض مردم را از [[۱۵ خرداد]] تا [[پیروزی انقلاب]] با کشتن و [[شکنجه]] هزاران نفر پاسخ داده‌است. ایشان از تبلیغات گسترده بیگانگان علیه ایران و نیز ایجاد غائله‌ها سخن گفت و افزود خداوند همان‌گونه که [[قوم عاد]] را به وسیله باد نابود کرد، با ایجاد ترس و وحشت در دل‌های دشمنان آنان را نیز نابود خواهد کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۷۳ و ۳۷۷–۳۸۰.</ref> ایشان در ادامه از شرکت‌کنندگان در کنفرانس خواست که اسناد و مدارک جنایت‌های عوامل آمریکا در ایران را مشاهده کنند و دریابند که سفارتخانه آمریکا شباهتی به [[سفارتخانه]] ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۸۱.</ref> ایشان در ۲۰ تیر ۱۳۵۹ نیز از مأموریت باد و شن برای هلاکت دشمنان اسلام سخن گفت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۸–۹.</ref> و در ۲۴ اسفند ۱۳۶۰ در جمع خانواده‌های شهدای واقعه آمل با اشاره به نیروی [[ایمان]] و [[وحدت|وحدت کلمه]] به [[امداد غیبی|امدادهای غیبی]] خداوند دربارهٔ مردم ایران اشاره کرد و با اشاره به واقعه طبس متذکر شد امریکایی‌ها به دستاویز خارج‌کردن گروگان‌ها، برای قبضه‌کردن ایران آمدند و خداوند با مأمورکردن شن و باد آنان را شکست داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۳–۱۰۵.</ref> | ||
امام‌خمینی | [[امام‌خمینی]] تصمیم‌گیری دربارهٔ آزادی گروگان‌ها را به [[مجلس شورای اسلامی]] واگذار کرد و مجلس با تعیین شرایطی و پذیرش آن شرایط از سوی امریکایی‌ها، در اول دی ۱۳۵۹ آنان را آزاد کرد و [[جیمی کارتر]] نتوانست در دور دوم به ریاست‌جمهوری برسد و جای خود را به [[رونالد ریگان]] جمهوری‌خواه داد<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۶.</ref> و پیش‌بینی امام‌خمینی در قطع امید کارتر از ریاست‌جمهوری<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۶؛ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۵، ۱۰؛ برژینسکی، خاطرات، ۱۳۳–۱۳۷.</ref> به وقوع پیوست. | ||
== پانویس == | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* قرآن کریم. | * قرآن کریم. | ||
* آقایی، عباس، عقاب در آتش، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | * آقایی، عباس، عقاب در آتش، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | ||
* اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، طبس، معدن چاه سرب، جلد | * اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، طبس، معدن چاه سرب، جلد ۵۲–۶۳، ۱۳۶۴ش. | ||
* اطلاعات، روزنامه، ۵/۲/۱۳۵۹. | * اطلاعات، روزنامه، ۵/۲/۱۳۵۹. | ||
* اطلاعات، روزنامه، ۶/۲/۱۳۵۹. | * اطلاعات، روزنامه، ۶/۲/۱۳۵۹. | ||
| خط ۶۵: | خط ۹۹: | ||
* پارسادوست، منوچهر، نقش عراق در شروع جنگ همراه با بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۶۹ش. | * پارسادوست، منوچهر، نقش عراق در شروع جنگ همراه با بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۶۹ش. | ||
* تسخیر، پایگاه اطلاع‌رسانی دانشجویان پیرو خط امام، ۲۳/۴/۱۳۹۵ش. | * تسخیر، پایگاه اطلاع‌رسانی دانشجویان پیرو خط امام، ۲۳/۴/۱۳۹۵ش. | ||
* تهوری، مسلم، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، بررسی شکست نظامی | * تهوری، مسلم، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، بررسی شکست نظامی آمریکا در صحرای طبس، مجله مطالعات تاریخی، شماره ۳۲، ۱۳۹۰ش. | ||
* جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۷/۱۲/۱۳۷۸ش. | * جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۷/۱۲/۱۳۷۸ش. | ||
* جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۴/۱/۱۳۵۹. | * جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۴/۱/۱۳۵۹. | ||
| خط ۷۸: | خط ۱۱۲: | ||
* چارلی، بکویث، حادثه طبس، ترجمه دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۷ش. | * چارلی، بکویث، حادثه طبس، ترجمه دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۷ش. | ||
* حبیبی، حمید، گروگان‌گیری و آغاز جنگ ایران و عراق، تهران، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۲ش. | * حبیبی، حمید، گروگان‌گیری و آغاز جنگ ایران و عراق، تهران، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۲ش. | ||
* حسین‌زاده، ابوالحسن، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام‌خمینی، بررسی موردی تسخیر لانه جاسوسی، مجله انسان‌پژوهی دینی، شماره | * حسین‌زاده، ابوالحسن، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام‌خمینی، بررسی موردی تسخیر لانه جاسوسی، مجله انسان‌پژوهی دینی، شماره ۱۷–۱۸ ۱۳۸۷ش. | ||
* خامنه‌ای، سیدعلی، در مکتب جمعه، مجموعه خطبه‌های نمازجمعه تهران، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول ۱۳۶۵ش. | * خامنه‌ای، سیدعلی، در مکتب جمعه، مجموعه خطبه‌های نمازجمعه تهران، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول ۱۳۶۵ش. | ||
* خداوردی، حسن، روابط ایران و | * خداوردی، حسن، روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا تسخیر لانه جاسوسی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | ||
* خلخالی، محمدصادق، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۶/۲/۱۳۵۹ش. | * خلخالی، محمدصادق، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۶/۲/۱۳۵۹ش. | ||
* دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، طبس: مصداقی بر سوره فیل، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی آمریکا، چاپ اول، ۱۳۷۰ش. | * دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، طبس: مصداقی بر سوره فیل، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی آمریکا، چاپ اول، ۱۳۷۰ش. | ||
* دانشنامه طبس گلشن، پایگاه اطلاع‌رسانی، شکست | * دانشنامه طبس گلشن، پایگاه اطلاع‌رسانی، شکست آمریکا در طبس، ۱/۱۱/۱۳۹۳ش. | ||
* درساز، جواد، معجزه صحرا، واکاوی ماجرای طبس، روزنامه ایران، ۴/۲/۱۳۵۸ش. | * درساز، جواد، معجزه صحرا، واکاوی ماجرای طبس، روزنامه ایران، ۴/۲/۱۳۵۸ش. | ||
* دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا، روزها و رویدادها، تهران، رامین، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش. | * دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا، روزها و رویدادها، تهران، رامین، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش. | ||
| خط ۹۰: | خط ۱۲۴: | ||
* روبین، باری، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بی‌جا، آشتیانی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش. | * روبین، باری، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بی‌جا، آشتیانی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش. | ||
* زندی‌پژوه، ناهید، روایتی از شکست عملیات پنجه عقاب، روزنامه کیهان، ۲۹/۹/۱۳۹۴ش. | * زندی‌پژوه، ناهید، روایتی از شکست عملیات پنجه عقاب، روزنامه کیهان، ۲۹/۹/۱۳۹۴ش. | ||
* سالینجر، پیر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ترجمه دکتر جعفر | * سالینجر، پیر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ترجمه دکتر جعفر ثقهٔ الاسلامی، تهران، نوین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش. | ||
* ستوده، امیررضا و حمید کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، تهران، ذکر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | * ستوده، امیررضا و حمید کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، تهران، ذکر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* سلیمی‌بنی، صادق، ارمغان دموکراسی، جهت‌گیری سیاست خارجی ایالات متحده | * سلیمی‌بنی، صادق، ارمغان دموکراسی، جهت‌گیری سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* سیک، گری، همه چیز فرو می‌ریزد، ترجمه علی بختیاری‌زاده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | * سیک، گری، همه چیز فرو می‌ریزد، ترجمه علی بختیاری‌زاده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | ||
* شاه‌علی، احمدرضا، انقلاب دوم؛ تسخیر لانه جاسوسی | * شاه‌علی، احمدرضا، انقلاب دوم؛ تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، آثار و پیامدها، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | ||
* صدوقی، محمد، مصاحبه، روزنامه جمهوری اسلامی، ۶/۲/۱۳۶۰ش. | * صدوقی، محمد، مصاحبه، روزنامه جمهوری اسلامی، ۶/۲/۱۳۶۰ش. | ||
* طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی و سیدفضل‌الله یزدی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. | * طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی و سیدفضل‌الله یزدی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. | ||
* عابدی، محمدکریم، مصاحبه، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه مطالعات و | * عابدی، محمدکریم، مصاحبه، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۲۴/۱۰/۱۳۹۴ش. | ||
* فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲/۹/۱۳۹۲ش. | * فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲/۹/۱۳۹۲ش. | ||
* کیهان، روزنامه، ۱۶/۸/۱۳۵۸. | * کیهان، روزنامه، ۱۶/۸/۱۳۵۸. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۳۸: | ||
* کیهان، روزنامه، و۲۴/۸/۱۳۵۸ش. | * کیهان، روزنامه، و۲۴/۸/۱۳۵۸ش. | ||
* کیه‌زا، جولیتو، هدف تهران، تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده، ترجمه هادی سهرابی، تهران، نشر نو، چاپ اول، ۱۳۶۲ش. | * کیه‌زا، جولیتو، هدف تهران، تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده، ترجمه هادی سهرابی، تهران، نشر نو، چاپ اول، ۱۳۶۲ش. | ||
* کارتر، جیمی، خاطرات کارتر | * کارتر، جیمی، خاطرات کارتر رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، ۴۴۴ روز ماجرای گروگان‌های آمریکایی در ایران، ترجمه احمد باقری، انتشارات هفته، چاپ اول، ۱۳۶۱ش. | ||
* گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی | * گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، زمینه‌ها و پیامدها، مجله حضور، شماره ۸، ۱۳۷۳ش. | ||
* مازندی، یوسف، ایران، ابرقدرت قرن؟، به کوشش عبدالرَضا (هوشنگ) مهدوی، تهران، البرز، چاپ اول، ۱۳۷۳ش. | * مازندی، یوسف، ایران، ابرقدرت قرن؟، به کوشش عبدالرَضا (هوشنگ) مهدوی، تهران، البرز، چاپ اول، ۱۳۷۳ش. | ||
* محمدی، علیرضا، پنجه‌های خردشده مروری بر واقعه شکست | * محمدی، علیرضا، پنجه‌های خردشده مروری بر واقعه شکست آمریکا درطبس، مجله پرسمان، شماره ۴۴، ۱۳۸۵ش. | ||
* معبادی، حمید، چالش‌های ایران و | * معبادی، حمید، چالش‌های ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | ||
* مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، بر کشور ما چه گذشت؟، تهران، علمی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | * مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، بر کشور ما چه گذشت؟، تهران، علمی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کودتای نوژه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش. | * مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کودتای نوژه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش. | ||
* نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده | * نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده آمریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (۱۳۵۷–۱۳۸۰)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* ونس، سایروس و زبیگنیو برژینسکی، توطئه در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران، هفته، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش. | * ونس، سایروس و زبیگنیو برژینسکی، توطئه در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران، هفته، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش. | ||
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، روزهای پایداری، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۹۳ش. | * هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، روزهای پایداری، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۹۳ش. | ||
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | * هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | |||
* محبوبه‌سادات حسینی، [https://books.khomeini.ir/10007 | == پیوند به بیرون == | ||
[[رده:مقاله‌های | * محبوبه‌سادات حسینی، [https://books.khomeini.ir/books/10007/103/ طبس]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۷، ص۱۰۳–۱۱۳. | ||
[[رده:مقاله‌های جلد هفتم دانشنامه]] | {{حوادث تاریخی}} | ||
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | |||
[[رده:مقاله‌های جلد هفتم دانشنامه امام‌خمینی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | |||
[[رده:رویدادهای بعد از انقلاب]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||
[[رده:مقاله‌های جدید]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ اردیبهشت ۱۴۰۳، ساعت ۲۱:۳۴
 | |
| شرح ماجرا | تجاوز هوایی آمریکا به خاک ایران با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی |
|---|---|
| زمان | ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ |
| دوره | انقلاب اسلامی ایران |
| مکان | ایران، صحرای طبس |
| اهداف | آزادکردن گروگان‌های آمریکایی |
| نتایج | محاصره شدن نیروهای آمریکایی در طوفان شن و شکست آن، رسوایی و تضعیف بین‌المللی آمریکا در دنیا |
| پیامدها | شکسته‌شدن ابهت نظامی آمریکا، محکومیت حادثه طبس از سوی سران کشورها |
| تلفات | کشته‌شدن نظامیان آمریکایی و از بین رفتن ادوات نظامی آمریکا |
| واکنش‌ها | اطلاعیه امام خمینی در پی غائله طبس |
تجاوز نظامی آمریکا به طبس، تجاوز هوایی آمریکا به خاک ایران با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی و شکست آن، ۱۳۵۹.
پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران و قطع روابط سیاسی دوکشور، امریکا در تلاش برای آزادی گروگان‌های خود، طرح عملیات نجات را برنامه‌ریزی کرد. موفقیت این طرح و تبلیغات گستردۀ آن، می‌توانست برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا باشد.
گروه ویژه حمله‌کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. چهارم اردیبهشت ۱۳۵۹ شش‌فروند هواپیمای سی۱۳۰ از نقاط کور راداری وارد ایران شد و در صحرای طبس فرود آمد. با وجود پیش‌بینی وضع مساعد هوا، طوفان ناگهانی شن عملیات را با شکست مواجه کرد. این شکست بازتاب وسیعی در جهان یافت. کارتر شکست عملیات نجات را تلخ‌ترین شکست خود دانست.
امام‌خمینی با احمقانه‌خواندن تصمیم کارتر، او را از اداره کشوری چون آمریکا عاجز خواند. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به جهان اسلام می‌دانست و هشدار داد در صورت تکرار چنین حوادث ابلهانه‌ای، مهار جوانان انقلابی امکان‌پذیر نخواهد بود.
اشاره
رفتار نادرست آمریکا در حق مردم ایران پیش از انقلاب اسلامی و توطئه‌های گوناگون آمریکا پس از پیروزی انقلاب سبب شد که گروهی از دانشجویان که خود را دانشجویان پیرو خط امام نامیدند در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ سفارتخانه آمریکا را تصرف کنند[۱] (ببینید: تسخیر لانه جاسوسی امریکا). کنگره آمریکا خواهان شدت عمل در برابر ایران شد. دانیل کرین نماینده کنگره آمریکا، به جیمی کارتر رئیس‌جمهور آمریکا اصرار کرد برای نشان‌دادن قدرت آمریکا ناو هواپیمابر به خلیج فارس بفرستد.[۲] اعترافات گروگان‌های آمریکایی نشان داد که آمریکا برای مبارزه و کودتا علیه جمهوری اسلامی ایران در حال برنامه‌ریزی بوده‌است.[۳]
جیمی کارتر در ۱۶/۸/۱۳۵۸ تلاش کرد رمزی کلارک وزیر سابق دادگستری این کشور را که به مخالفت با محمدرضا پهلوی شهرت داشت و ویلیام میلر از اعضای برجسته کمیته ضد جاسوسی سنای آمریکا را برای مذاکره به ایران بفرستد[۴]؛ اما امام‌خمینی در واکنش به آن، هر گونه دیدار با نماینده آمریکا را تا زمان برگرداندن پهلوی و دست‌برداشتن آنان از توطئه و جاسوسی علیه انقلاب اسلامی، غیرممکن دانست.[۵] پس از سخنان امام‌خمینی، نمایندگان کارتر در ترکیه متوقف شدند[۶] و دولت آمریکا که گفتگو را ابزار اغفال ایران از اجرای عملیات نظامی می‌دانست، به سمت تهدید و تحریم ایران پیش رفت.[۷] کارتر در ۲۲/۸/۱۳۵۸ دستور توقیف همه دارایی‌های ایران در بانک‌های آمریکایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر و خرید نفت از ایران را متوقف کرد[۸] و در ۱۰/۹/۱۳۵۸ شورای امنیت سازمان ملل زیر فشار آمریکا، قطعنامه ۴۵۷ را در محکومیت ایران صادر کرد.[۹] بسیاری از مفسران سیاسی آمریکایی نیز نیروی موسوم به واکنش سریع را که در ۱۱/۱۰/۱۳۵۸ به دستور کارتر در خلیج فارس شکل گرفت، واکنش واشینگتن در برابر واقعه تصرف سفارت آمریکا در تهران خواندند.[۱۰] آمریکا در ۱۹/۱/۱۳۵۹ با ایران قطع رابطه و اندکی بعد به همراه دولت انگلیس ایران را تحریم اقتصادی و تجاری کرد.[۱۱]
امام‌خمینی قطع رابطه آمریکا با ایران را به خیر و صلاح ملت شمرد و آن را به فال نیک و طلیعه پیروزی نهایی بر آمریکا دانست و یادآورشد ملت حق دارد این پدیده را جشن بگیرد.[۱۲] نیروهای انقلابی نیز خشنودی خود را از قطع رابطه آمریکا با ایران اعلام کردند.[۱۳] پس از آن شورای امنیت ملی آمریکا به سرپرستی برژینسکی خواستار اقدامات قاطع نظامی علیه انقلاب اسلامی شد[۱۴] و سرانجام آمریکا به عملیات نظامی با هدف آزادی گروگان‌ها در صحرای طبس به نام «پنجه عقاب» دست زد.
شهرستان طبس در شرق ایران و آن زمان از توابع خراسان بود و از شمال به شهرستان‌های کاشمر و شاهرود، از شرق به شهرستان‌های گناباد و فردوس و بیرجند، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان‌های کرمان و یزد و از غرب به شهرستان نایین محدود می‌گردد.[۱۵] طبس پهناورترین شهرستان بیابانی کشور است. وزش بادهای حامل ذرات شن و ماسه از مشکلات کشاورزی و راه‌های دسترسی این شهرستان است.[۱۶]
عملیات نجات و اهداف اصلی آن
دولت آمریکا طرح عملیات نظامی برای آزادی گروگان‌ها را از نخستین روزهای تصرف لانه جاسوسی در برنامه داشت[۱۷]؛ ولی به دنبال فرصت بود. پس از قطع رابطه سیاسی آمریکا با ایران، سایروس ونس، وزیر امور خارجه آمریکا به‌شدت تلاش کرد تا متحدان اروپایی و آسیایی خود را برای عملیات نظامی علیه ایران راضی کند.[۱۸] به گفته برژینسکی و هامیلتون جردن رئیس وقت کاخ سفید، پیش از آغاز عملیات نجات، برای اغفال ایرانیان باب مذاکره تازه‌ای را با ایرانیان گشودند تا ایرانیان احتمال ندهند آمریکا قصد اجرای عملیات نظامی را دارد و هم‌زمان به امریکایی‌های مقیم ایران توصیه کردند که ایران را ترک کنند.[۱۹]
به گزارشی یک ماه پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، نود کماندوی آمریکایی برای تمرین و آموزش در شرایط مشابه ایران به ایالت آریزونای آمریکا فرستاده شدند. گروه‌های ویژه سرّی برای پشتیبانی و تدارک طرح، مخفیانه وارد ایران شدند و با گروه‌های ضدانقلاب تماس گرفتند. نظامیان آموزش‌دیده آمریکایی، در روزهای پایانی آذر ۱۳۵۸ به کشور مصر رفتند و در پایگاهی در نزدیکی قاهره مستقر شدند.[۲۰] چندین بار عملیات فرود و آزادکردن سفارتخانه تمرین شد.[۲۱] شورای امنیت ملی آمریکا ۲۴ آوریل ۱۹۸۰م/ ۵/۲/۱۳۵۹ را برای انجام عملیات تعیین کرد و دستور به اجرای آن داد.[۲۲] آنان برای این کار نیاز به همکاری ایرانیان آشنا با محل و محافظان و برنامه روزانه گروگان‌ها داشتند که با سازماندهی استانفیلد ترنر و همکاران او در سازمان سیا فراهم شد. عوامل غیر ایرانی نیز با عناوین خبرنگار و بازرگان به ایران آمدند و اطلاعات لازم دربارهٔ محافظان گروگان‌ها را در اختیار دولت آمریکا قرار دادند.[۲۳] آشپز پاکستانی سفارت که چند روز پیش از عملیات ایران را ترک کرده بود، اطلاعاتی در اختیار امریکایی‌ها قرار داد.[۲۴] همچنین دیپلمات‌های خارجی دیدارکننده با گروگان‌های نگهداری‌شده در وزارت خارجه اطلاعات دقیقی از محل نگهداری آنان در اختیار امریکایی‌ها گذاشته بودند.[۲۵] طراحی عملیات نجات به برژینسکی واگذار شد و قرار شد این عملیات را گروهی مشترک از گروه دلتا و بخش‌هایی از نیروی هوایی و دریایی و رنجرها (نیروهای ویژه) انجام دهند. نیروی دلتا پیچیده‌ترین و سخت‌ترین آموزش‌ها و مهارت‌های عملی و نظری را دیده بود.[۲۶] جیمی کارتر دستور داد مقدمات اجرایی این عملیات و ترتیب فرود هواپیماها و بالگردها در محلِ تعیین‌شده در داخل خاک ایران و سوختگیری آنها برای بازگشتن داده شود.[۲۷] تمام مراحل عملیات در تاریکی شب پیش‌بینی شده بود و تمرین‌های مکرر، افراد را به نتیجه عملیات امیدوار کرده بود. برای یقین به موفقیت عملیات، هواپیمایی کوچک بدون دیده‌شدن پس از نشستن در منطقه مورد نظر در طبس، محوطه فرود را بررسی کرده و بازگشته بود.[۲۸]
هدف آشکار امریکایی‌ها از عملیاتِ نجات این بود که با حمله‌ای شبانه، گروگان‌ها را از سفارتخانه ربوده، با تبلیغات گسترده آن را به عنوان اقدامی قهرمانانه در تاریخ ارتش آمریکا و کاخ سفید ثبت کنند و برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری به دست آورند[۲۹]؛ اما برخی از تحلیلگران برآن‌اند که هدف اصلی ماجرای طبس اقدام به کودتا و بازگرداندن قدرت به خاندان پهلوی بود.[۳۰] برژینسکی به نقل از کارتر می‌گوید پس از آزادی امریکایی‌ها باید ضربه واقعی به ایرانیان وارد شود. مایلز کاپلند از دست‌اندرکاران سابق دستگاه اطلاعاتی آمریکا و همکار روزولت در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران، تصریح می‌کند هدف از تهاجم طبس، تنها آزادی گروگان‌ها نبود، بلکه هدف سرنگونی رژیم ایران بود.[۳۱] به گفته برخی از عوامل داخلی شرکت‌کننده در این عملیات، هدف از عملیات طبس تحویل تسلیحات فوق مدرن برای یک جنگ چریکی گسترده و سراسری به گروهی از افسران وفادار به محمدرضا پهلوی بود. شورش برخی از اقوام مرزی علیه نظام اسلامی و تصرف شهرهایی چون زاهدان نیز در برنامه قرار داشته‌است.[۳۲]
حامیان عملیات
برخی از کشورهای خاورمیانه در این هجوم سخاوتمندانه با آمریکا همراهی کردند[۳۳] مصر، عمان و برخی از دیگر کشورها ازجمله آلمان غربی در جریان کلی عملیات بودند. محمد انور سادات رئیس‌جمهور مصر بی‌دریغ با امریکایی‌ها همکاری کرد.[۳۴] رژیم اسرائیل، بحرین،[۳۵] عربستان سعودی، ترکیه، عمان و پاکستان نیز در این عملیات امکانات خود را در اختیار آمریکا قرار دادند.[۳۶] رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا پیش از آغاز عملیات به فلسطین اشغالی رفت و با همتای اسرائیلی خود دراین‌باره گفتگو کرد.[۳۷] گروهی که برای نجات گروگان‌های مستقر در وزارت خارجه مأمور شده بودند، جزو واحد نیروهای ویژه آلمان بودند.[۳۸] تعدادی ایرانی نیز که تحت نظر سازمان سیا آموزش دیده بودند، امریکاییان را همراهی می‌کردند.[۳۹] برخی گفته‌اند پیش از آغاز عملیات، سیدابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت ایران که فرماندهی کل قوا را نیز داشت، به فرماندهان نظامی منصوب خود، دستور داده بود توپ‌های تأمین‌کننده امنیت حریم هوایی شهرهای تهران، شیراز و مشهد را جمع‌آوری کنند.[۴۰]
طرح و سازمان عملیات
طراحی عملیات این‌گونه بود که نیروهای مهاجم، نخست در فرودگاه نظامی متروکه‌ای در منطقه «رباط پشت بادام» طبس پیاده شوند[۴۱] و پس از سوختگیری بالگردها، کماندوها را به مخفیگاهی کوهستانی در اطراف تهران منتقل کنند[۴۲] و سپس به وسیله کامیونی که علی اسلامی از دست‌اندرکاران داخلی آمریکا و از مرتبطان با سفارت این کشور و وابسته به حزب منحل‌شده خلق مسلمان[۴۳] از پیش آماده کرده بود،[۴۴] از گرمسار در طول جاده دماوند با جلوداری سرهنگ بکویث که با مسیر آشنا بود،[۴۵] در ورزشگاه امجدیه (شهیدشیرودی) در نزدیکی سفارت مستقر شوند. دو دستگاه بی‌سیم مجهز به تجهیزات ارتباط با ماهواره برای ارتباط بالگردها با حمله‌کنندگان به سفارت و مستقر در کویر در نظر گرفته شده بود.[۴۶] قرار بود نیروها با یورشی برق‌آسا افراد سفارت و افراد مستقر در وزارت امور خارجه را آزاد کنند و پس از کشتن همه ایرانیانِ مسلح در سفارتخانه،[۴۷] با گروگان‌گرفتن گروهی از دانشجویان ایرانی به ورزشگاه امجدیه بروند و با بالگرد به فرودگاهی واقع در پادگان منظریه قم پرواز کنند و از آنجا با هواپیما ایران را ترک کنند.[۴۸] گزارش هواشناسی نیز مثبت بود.[۴۹] آنان برای شناسایی محل فرود، چراغ‌های کوچکی را در زمین نصب کرده بودند.[۵۰] در رأس عملیات کارتر و هدایت عملیات بر عهده ژنرال دیوید جونز رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا بود. یگان رنجر نیز فرماندهی عملیات تصرف و برقراری تأمین در فرودگاه منظریه قم را بر عهده داشت.[۵۱]
گروه ویژه حمله‌کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. این گروه ۱۳۲ نفر، شامل دو ژنرال ایرانی ساکن آمریکا،[۵۲] دوازده راننده، دوازده مأمور گشت و ۱۰۶ نفر جهت یورش و دیگر مأموریت‌ها بودند[۵۳] که ۱۱۸ نفر از آنان آمریکایی مجهز به شش فروند هواپیما و هشت فروند بالگرد و مسلسل‌های دستی و موتورسیکلت بودند.[۵۴] سازمان رزمی نیروی عمل‌کننده به دو شاخه زمینی و هوایی تقسیم شده بود. بخش اول عملیات بر عهده نیروی هوایی بود، شامل انتقال به کویر طبس از پایگاه مصیره (جزیره‌ای متعلق به سلطان‌نشین عمان). سه فروند هواپیمای سی۱۳۰ برای جابجایی نفرات و سه فروند دیگر برای حمل سوخت و هشت فروند هلی‌کوپتر آر. اچ۵۳ برای اجرای عملیات زمینی، دو فروند هواپیمای سی۱۴۱ برای انتقال نیروی دلتا از آمریکا تا مصیره و خارج‌کردن گروگان‌ها از منظریه در نظر گرفته شده بود.[۵۵]
سازماندهی نیروی زمینی بر اساس عنصر قرمز، آبی و سفید بود. قرمز شامل چهل پرسنل نیروی «دلتا» به فرماندهی سرهنگ «بکویث» بود. وی مأمور بود تا نگهبانان پارک موتوری سفارت را از میان برداشته و گروگان‌های مستقر در بخش جنوب غربی محوطه را رها کند؛ عنصر آبی شامل چهل پرسنل به فرماندهی سرگرد «فیچ» برای آزادکردن گروگان‌های محل اقامت قائم‌مقام سفارت و عنصر سفید، شامل سیزده پرسنل و مسئول حمایت و پشتیبانی از نیروهای یورشی و برقراری امنیت خیابان‌های اطراف سفارت بود و نیز تیم یورش سیزده‌نفره که مسئولیت آزادی سه گروگان حاضر در وزارت خارجه ایران را بر عهده داشتند. دو بالگرد آ. سی۱۳۰ مسئول حضور بر فراز سفارت آمریکا در تهران بود تا از رسیدن قوای زرهی به محوطه سفارت جلوگیری کند.[۵۶]
آغاز عملیات
کارتر با بیان کلمه رمز «بروید»، آغاز حمله را اعلام کرد.[۵۷] روز پنج‌شنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ در ساعت ۱۸ نیروهای دلتا با ۶ فروند هواپیمای سی۱۳۰ از جزیره مصیره به سوی ایران از نقاط کور راداری پرواز کردند و حدود ساعت ۲۲ نخستین هواپیمای حامل نیروهای دلتا در اطراف محل فرود آمد و چراغ‌ها روشن شد. پس از آن بقیه در فرودگاه متروکه فرود آمدند که دو فروند از آنها پس از پیاده‌کردن نیرو به پایگاه مصیره بازگشتند.[۵۸] از هشت فروند بالگرد مورد انتظار شش فروند با یک‌ساعت و سی‌دقیقه تأخیر و دو فروند دیگر به دلیل نقص فنی و طوفان شن در حوالی فرودگاه کرمان مجبور به بازگشت شدند.[۵۹] حضور نابهنگام چند وسیله نقلیه ایرانی ازجمله اتوبوسی با چهل سرنشین و یک کامیون سوخت و یک وانت که از منطقه در حال عبور بودند، امریکایی‌ها را غافلگیر کرد. کامیون و وانت فرار کردند؛ ولی اتوبوس به دست نیروی دلتا متوقف و مسافران بازداشت شدند.[۶۰]
با وجود مساعدبودن هوا و پیش‌بینی اداره هواشناسی آمریکا بر طوفانی‌نبودن هوای کویر[۶۱] و امکان ادامه مأموریت در ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه صبح، ناگهان همه چیز تغییر کرد[۶۲] و در میان گریه و توسل مسافران اسیر به امام‌رضا(ع) طوفان شن[۶۳] مانند صاعقه‌ای که معمولاً در صحرای آفریقا و عربستان به وجود می‌آید، آسمان را فرا گرفت.[۶۴] یکی از بالگردها به علتِ اشکال فنی بر اثر طوفان شن نتوانست در مأموریت شرکت کند و یکی دیگر از آنها با هواپیمای سی۱۳۰ برخورد کرد و آتش گرفت و تلفاتی به بار آورد.[۶۵] عامل محاسبه‌نشده طوفان شن بهترین بالگردهای آمریکا را در خود گرفتار کرد[۶۶] و چندین نفر در این واقعه کشته شدند[۶۷] و لاشه هواپیما و بالگردها و اجساد خاکستر شده امریکایی‌ها در دو طرف جاده یزد و طبس به جای ماند.[۶۸] کارتر پس از این حوادث دستور لغو عملیات را صادر کرد و همه نیروهای باقیمانده ایران را ترک کردند و همه چیز فرو ریخت.[۶۹]
کارتر در نخستین ساعت‌های روز پس از ناکامی عملیات نظامی، در برنامه‌ای تلویزیونی مسئولیت شکست را بر عهده گرفت.[۷۰] اعلامیه کاخ سفید حاکی از آن بود که اسناد سرّی و مهمی در درون بالگردها به جای مانده‌است. به دستور بنی‌صدر که فرمانده کل قوا بود، بالگردهای به‌جامانده بمباران شدند و بخشی از اسناد سرّی و باقیمانده در آتش سوخت و محمد منتظرقائم فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یزد که مقداری از اسناد و مدارک آمریکا را از داخل بالگردها به دست آورده بود، با راکت کشته شد.[۷۱] تعدادی از بالگردها سالم بودند که به فرودگاه قلعه‌مرغی تهران منتقل شدند.[۷۲] عذر بنی‌صدر برای انهدام بالگردها گرفتن فرصت مجدد از امریکایی‌ها برای استفاده از آنها بود.[۷۳] آگاهان سیاسی، اقدام بنی‌صدر در بمباران بخشی از امکاناتِ باقیمانده آمریکایی در منطقه پشت بادام را که می‌توانست اسناد مهمی را در خود داشته باشد، نشان از همکاری عوامل داخلی آمریکا دانستند و این خود زمینه و چالش جدید داخلی را در پی داشت و به همین جهت اسرار و حقایقی ناگشوده باقی ماند.[۷۴]
پیامدها و بازتاب‌های جهانی
خبر شکست این عملیات تجاوزکارانه همچون صاعقه‌ای بر کاخ سفید و پنتاگون و سیا فرود آمد و رسوایی ماندگاری را بر حیثیت آمریکا ثبت کرد.[۷۵] ناکامی و اندوه عمیق و احساس سرافکندگی از ساعت شکست عملیات در روحیه خلبانان آمریکایی خود را نشان داد.[۷۶] کارتر شکست عملیات نجات را تلخ‌ترین شکست خود در مدت چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند.[۷۷] سایروس ونس برای گریز از بدنامی، بی‌درنگ پس از واقعه استعفا کرد.[۷۸] برژینسکی که مصرّانه از حمله به ایران و نجات گروگان‌ها داد سخن می‌داد، این ناکامی را تلخ‌ترین سرخوردگی خود در طی چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند.[۷۹] وزیر دفاع وقت آمریکا در پاسخ پرسش از چگونگی شکست عملیات نجات گفت «آیت‌اللّه خمینی در بالکن خانه خویش ایستاده بود و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین می‌افتاد».[۸۰]
شکست نظامی آمریکا در طبس پیامدهایی چون ناامیدی ملی، تحقیر ملی و تضعیف موقعیت بین‌المللی آمریکا را به دنبال داشت.[۸۱] این حادثه ابهت آمریکا را در میان ملت‌های مسلمان و جهان سوم شکست و واکنش‌های آزادی‌خواهانه و ضد امپریالیستی جریان‌ها و کشورهای مختلف خارجی را در پی داشت.[۸۲] تجاوز ناموفق آمریکا به ایران موجی از مخالفت‌های جهانی علیه آمریکا را به همراه آورد. بیشتر کشورها و شخصیت‌های مطرح جهانی این حرکت را محکوم کردند.[۸۳] سفیران کشورهای کوبا، هند، لیبی و سازمان آزادی‌بخش فلسطین در تهران اقدام آمریکا در حمله به طبس را محکوم کردند.[۸۴] این حمله موجی از ناباوری و خشم را در کشورهای غربی متحد آمریکا ایجاد کرد. انگلیس، آلمان، فرانسه و ایتالیا به تلخی از تصمیم کارتر در زمینه حمله نظامی به ایران یاد کردند و برای مصون‌ماندن از خشم امام‌خمینی اعلام کردند که کارتر بر خلاف تعهد قبلی، در فرستادن نیروهای نجات به ایران با آنان مشورت نکرده‌است.[۸۵] وزیر خارجه دانمارک معتقد بود که این اقدام کارتر اوضاع موجود را پیچیده‌تر کرد و شرایطی را به وجود آورد که موضوع باید در کمیسیون کشورهای بازار مشترک بحث شود.[۸۶]
از سوی دیگر، خبرگزاری تاس شوروی کارتر را به سبب خصلت خودخواهانه‌اش در آرزوی تداوم ریاست جمهوری، سزاوار شکست شمرد.[۸۷] شوروی آمریکا را متهم کرد که قصد دست‌زدن به یک کودتای نظامی را در تهران داشته و عملیات نجات گروگان‌ها پوشش و مقدمه‌ای برای کودتا بوده‌است.[۸۸] آندره گرومیکو وزیر امور خارجه وقت شوروی این واقعه را محکوم کرد و دولت سوریه آن را راهزنی خواند و مادر یکی از گروگان‌ها کار کارتر را احمقانه شمرد.[۸۹] مجله تایم لندن در ۵ می ۱۹۸۰م این ماجرا را شکست نظامی، دیپلماتیک و سیاسی برای ارتش آمریکا پس از شکست ویتنام شمرد که با نبود دشمن و تمرین چهارماهه نتوانستند هواپیماها را از برخورد با یکدیگر حفظ کنند[۹۰] و به تعبیر یکی از استادان دانشگاهِ «ویلیام و مری» از مراکز آموزشی معتبر آمریکا، با افول ابرقدرتی آمریکا در مواجهه با ایران، پنجه‌های خردشده عقاب آمریکا در کویرهای ایران جا ماند و مدفون شد.[۹۱]
شکست آمریکا در صحرای طبس موجب شد تا این کشور به طور موقت اندیشه عملیات نظامی علیه دیگر کشورهای مخالف خود را از سر بیرون کند؛ ولی طرح‌های خرابکارانه‌اش متوقف نشد و پس از آن نیز طرحی برای نجات گروگان‌ها شامل تصرف فرودگاه مهرآباد را در سر داشت که به اجرا درنیامد.[۹۲] برخی عملیات کودتا علیه نظام جمهوری اسلامی ایران (ببینید: کودتای نوژه) و تحریک عراق برای حمله به ایران (ببینید: جنگ تحمیلی) را نیز از پیامدهای شکست آمریکا در طبس شمرده‌اند.[۹۳] راهپیمایی گسترده ضد آمریکایی مردم ایران و انتقال گروگان‌ها به نقاط مختلف کشور از پیامدهای این حادثه بود.[۹۴] مأموران حراست داخلی و نیز رسانه‌های جهانی افرادی را جزو عوامل داخلی و نفوذی آمریکا در ایران برشمردند، ازجمله علی اسلامی، محمود میرطاهران، البرت حکیم، منوچهر قربانی‌فر، منوچهر هاشمی رئیس اداره هشتم ساواک، شادمهر رئیس ستاد مشترک جمهوری اسلامی ایران، صادق قطب‌زاده و بنی‌صدر که برخی از آنان به وسیله دادگاه ارتش به مسئولیت محمد محمدی ری‌شهری برای تحقیقات به دادگاه فرا خوانده شدند.[۹۵] روز پس از واقعه طبس هیئتی متشکل از سیدعلی خامنه‌ای به نمایندگی از امام‌خمینی، اکبر هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب، مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت و محمود خضرایی و محمدکریم عابدی به عنوان خلبانان و کارشناسان وزارت دفاع برای تحقیق دربارهٔ موضوع و جمع‌آوری اسناد و مدارک و گزارش به امام‌خمینی در محل حاضر شدند.[۹۶]
سیدعلی خامنه‌ای امام‌جمعه تهران در خطبه نماز جمعه ۱۲/۲/۱۳۵۹، از مشاهدات خود از شکست آمریکا در صحرای طبس برای نمازگزاران سخن گفت و با تلاوت آیه کریمه «أَ لَمْ‌تَرَ کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصْحابِ الْفیلِ»،[۹۷] شکست آمریکا را به شکست اصحاب فیل در ویران‌کردن خانه کعبه تشبیه کرد[۹۸] و به مردم وعده داد که تمدن‌های ستم‌پیشه رو به نابودی‌اند و بینی ستمکار و متجاوز به خاک مالیده خواهد شد و همچنان‌که صحرای طبس مدفن پیل‌های فولادین شد، سراسر منطقه خاورمیانه مدفن ماشین جنگی آمریکا خواهد شد.[۹۹]
واکنش امام‌خمینی
امام‌خمینی که در آن روزها در تهران و محله دربند شمیران، دوران نقاهت خود را می‌گذراند (ببینید: بیماری امام‌خمینی)، پس از آگاهی از حادثه، در ۵ اردیبهشت طی اطلاعیه‌ای مهم چند نکته را دراین‌باره یادآور شد؛ ازجمله اینکه کارتر برای رسیدن به ریاست جمهوری حاضر است به هر جنایتی دست بزند و دنیا را به آتش بکشد و اکنون جان گروهی از امریکایی‌ها را تباه کرده‌است. ایشان خطاب به کارتر یادآور شد با این عمل احمقانه طرفداران خود را از دست داد و ثابت کرد که قدرت تفکر را از دست داده و از اداره یک کشور بزرگ مثل آمریکا عاجز است؛ وی حیثیت سیاسی خود را به خطر افکنده و از ریاست جمهوری باید قطع امید کند. ایشان با نقد برداشت امریکایی‌ها از ملت ایران متذکر شد که کارتر مکتب و ملت ایران را نشناخته‌است. این ملت، ملت خون و جهاد است و برای آزادی و استقلال و اسلام عزیز از هیچ‌چیز رویگردان نیست و اشتباه کارتر در آن است که گمان می‌کند با دست‌زدن به این مانورهای احمقانه مردم را از راه خدا و انسانیت منصرف خواهد کرد. ایشان یادآور شد در صورت رسیدن مهاجمان به تهران همه گروگان‌ها کشته می‌شدند و در صورت تکرار این کار ابلهانه، مهارکردن جوانان مسلمان و مبارز و غیور نگهبان جاسوسان، برای ایشان و دولت امکان‌پذیر نخواهد بود. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به جهان اسلام دانست و هشدار داد که مسلمانان جهان در برابر حمله به ایران بی‌توجه نخواهند ماند و نیز حمله به ایران موجب قطع نفت از تمام دنیا خواهد شد و دنیا را بر ضد آمریکا بسیج خواهد کرد.[۱۰۰]
امام‌خمینی در این پیام همچنین ضمن اشاره به آمادگی نیروهای مسلح افزود تمام ساز و برگ‌های مدرن جنگی که آمریکا در زمان محمدرضا پهلوی به ایران داده‌است، اکنون موجود و در دست ارتش و دیگر قوای انتظامی است و بلای جان امریکاست. ایشان به مردم ایران یادآور شد با اعتماد به قدرت خدا با تمام توان آماده نبرد با دشمنان باشند و نیروهای انتظامی، ارتش و ژاندارمری و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به حال آماده‌باش باشند و سپاه مجهز بیست‌میلیونی مهیا باشند که در صورت حمله از کشور اسلامی خود دفاع کنند. ایشان با اشاره به حقانیت راه و اعتماد به پشتیبانی خدا، توصیه کرد از این مانور احمقانه دشمن که به امر خدای قادر شکست خورد، هراسی به خود راه ندهند. ایشان در پایان این واقعه را با غائله‌های کردستان به دست گروه‌های چپ و مخالف اسلام و شرارت‌های گروه‌های مخالف در دانشگاه تهران و نیز شرارت دولت عراق در مرزها پیش از آغاز جنگ تحمیلی در پیوند دانست.[۱۰۱]
امام‌خمینی در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ نیز در نامهای به رئیس‌جمهور از وی خواست برای رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله نظامی به ایران، از گروه‌های مختلف کشورهای جهان دعوت شود تا آنان از نزدیک آثار جنایات این رژیم مدعیِ انسان‌دوستی و حقوق بشر و مستظهر به پشتیبانی جمعیت‌های حقوق بشر و سازمان ملل و شورای امنیت را ببینند و نیز مردم جهان به عیان ببینند که تمام این سازمان‌ها و گروه‌های مدعی حقوق مردم برای طرفداری از قدرتمندان و به دست قدرتمندان برای سلطه بر ضعیفان و مکیدن خون محرومان جهان به‌وجود آمده‌اند و به بهانه نجات جاسوسان چه نقشه‌ای برای ملت مظلوم ما کشیده‌اند.[۱۰۲] بنی‌صدر طبق دستور امام‌خمینی در پیام‌هایی برای فیدل کاسترو، رئیس‌جمهور کوبا، کورت والدهایم، رئیس سازمان ملل و دبیرکل سازمان کشورهای اسلامی و یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین و احزاب و سندیکاهای مستقل و متعهد برای بررسی تجاوز آمریکا به ایران دعوت کرد.[۱۰۳]
امام‌خمینی در ۱۲ اردیبهشت نیز در دیدار با فرماندهان سپاه با اشاره به شکست آمریکا در طبس یادآور شد آمریکا با هجوم نظامی به ایران قوانین بین‌المللی را نقض کرد و به هدف خود نیز نرسید و با آن همه تبلیغات و تجهیزات ضربه سختی را از نظر روانی و سیاسی متحمل شد. ایشان در ادامه یادآور شد ایرانی مسلمان با اعتقاد به زندگی پس از مرگ و وجود جوانان شهادت‌طلب، از قدرت‌های بزرگ نمی‌ترسد. اگر آمریکا دوباره هوس تجاوز به ایران را داشته باشد، جوانان شهادت‌طلب آنان را نابود خواهند کرد.[۱۰۴] ایشان در ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ در جمع هیئت‌های شرکت‌کننده در «کنفرانس بین‌المللی بررسی مداخلات آمریکا» با اشاره به وحشت کارتر از آمدن هیئت‌ها و محاکمه محمدرضا پهلوی و گروگان‌ها، یادآور شد دولت‌های ایران در گذشته گوش به فرمان بیگانگان بودند و آنان به‌ویژه آمریکا در ایران جنایت‌های بی‌شماری مرتکب شده‌اند و رژیم پهلوی نیز اعتراض مردم را از ۱۵ خرداد تا پیروزی انقلاب با کشتن و شکنجه هزاران نفر پاسخ داده‌است. ایشان از تبلیغات گسترده بیگانگان علیه ایران و نیز ایجاد غائله‌ها سخن گفت و افزود خداوند همان‌گونه که قوم عاد را به وسیله باد نابود کرد، با ایجاد ترس و وحشت در دل‌های دشمنان آنان را نیز نابود خواهد کرد.[۱۰۵] ایشان در ادامه از شرکت‌کنندگان در کنفرانس خواست که اسناد و مدارک جنایت‌های عوامل آمریکا در ایران را مشاهده کنند و دریابند که سفارتخانه آمریکا شباهتی به سفارتخانه ندارد.[۱۰۶] ایشان در ۲۰ تیر ۱۳۵۹ نیز از مأموریت باد و شن برای هلاکت دشمنان اسلام سخن گفت[۱۰۷] و در ۲۴ اسفند ۱۳۶۰ در جمع خانواده‌های شهدای واقعه آمل با اشاره به نیروی ایمان و وحدت کلمه به امدادهای غیبی خداوند دربارهٔ مردم ایران اشاره کرد و با اشاره به واقعه طبس متذکر شد امریکایی‌ها به دستاویز خارج‌کردن گروگان‌ها، برای قبضه‌کردن ایران آمدند و خداوند با مأمورکردن شن و باد آنان را شکست داد.[۱۰۸]
امام‌خمینی تصمیم‌گیری دربارهٔ آزادی گروگان‌ها را به مجلس شورای اسلامی واگذار کرد و مجلس با تعیین شرایطی و پذیرش آن شرایط از سوی امریکایی‌ها، در اول دی ۱۳۵۹ آنان را آزاد کرد و جیمی کارتر نتوانست در دور دوم به ریاست‌جمهوری برسد و جای خود را به رونالد ریگان جمهوری‌خواه داد[۱۰۹] و پیش‌بینی امام‌خمینی در قطع امید کارتر از ریاست‌جمهوری[۱۱۰] به وقوع پیوست.
پانویس
- ↑ ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۲۰؛ آقایی، عقاب در آتش، ۱۶–۱۸.
- ↑ کیهان، ۱۶/۸/۱۳۵۸، ۴.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۲۴/۱/۱۳۵۹، ۷؛ خلخالی، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۶/۲/۱۳۵۹ش، ۵.
- ↑ کیهان، ۱۷/۸/۱۳۵۸، ۳؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۰۳.
- ↑ کیهان، ۱۷/۸/۱۳۵۸، ۳.
- ↑ الکساندر و نانز، تاریخ مستند روابط دوجانبه ایران و آمریکا، ۶۹۲–۶۹۳.
- ↑ کیهان، ۲۲/۸/۱۳۵۸، ۴ و ۲۴/۸/۱۳۵۸، ۱ و ۱۵.
- ↑ حسین‌زاده، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام‌خمینی، ۱۵۹.
- ↑ فارس، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲/۹/۱۳۹۲ش؛ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۳۶۶.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۳۳؛ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۴.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۴.
- ↑ برژینسکی، خاطرات، ۹۷–۱۰۰؛ سلیمی‌بنی، ارمغان دموکراسی، ۲۶۶.
- ↑ اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های ایران، ۱۶–۱۷.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۴، ۶.
- ↑ کیه‌زا، هدف تهران، ۱۳۹؛ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۳۶۶؛ زندی‌پژوه، روایتی از شکست عملیات پنجه عقاب، ۷.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۸۹.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۳–۲۰۴.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۴، ۶.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۵ و ۲۱۳.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۲–۲۰۴؛ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۹۰–۹۴.
- ↑ نوازنی، الگوهای رفتاری آمریکا با جمهوری اسلامی، ۱۳۵.
- ↑ آقایی، عقاب در آتش، ۵۴–۵۵.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۹.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۵.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۸۸.
- ↑ کارتر، خاطرات، ۳۳–۳۴.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۴، ۶.
- ↑ کیه‌زا، هدف تهران، ۱۳۶.
- ↑ مازندی، ایران، ابرقدرت قرن، ۱۷ و ۲۸.
- ↑ برژینسکی، خاطرات، ۱۰۹.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۰–۱۹۱؛ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۱۴.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۸/۲/۱۳۵۹.
- ↑ مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۶۱؛ کیه‌زا، هدف تهران، ۸۴–۸۹؛ دانشجویان مسلمان، طبس: مصداقی بر سوره فیل، ۲۴–۲۵.
- ↑ جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۷/۱۲/۱۳۷۸ش.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۱۴.
- ↑ کیه‌زا، هدف تهران، ۱۷.
- ↑ دانشجویان مسلمان، طبس: مصداقی بر سوره فیل، ۲۳–۲۴؛ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵؛ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۲۸.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۵؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۱۶.
- ↑ چارلی، حادثه طبس، ۷۷.
- ↑ درساز، معجزه صحرا، ۹.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۹۱.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۶.
- ↑ چارلی، حادثه طبس، ۷۷.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۱۰.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۵–۱۰۶.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۳/۴/۱۳۵۹، ۳.
- ↑ چارلی، حادثه طبس، ۹۵.
- ↑ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۴.
- ↑ گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۲۰۵–۲۰۹.
- ↑ چارلی، حادثه طبس، ۸.
- ↑ مازندی، ایران، ابرقدرت قرن، ۱۳–۱۶؛ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۵–۲۶۶.
- ↑ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۴–۲۶۵.
- ↑ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۵.
- ↑ خداوردی، روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا تسخیر لانه جاسوسی، ۱۸۶.
- ↑ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۶۹؛ رسالت، ۴/۲/۱۳۸۶ش، ۱۶.
- ↑ معبادی، چالش‌های ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب، ۹۵.
- ↑ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۷۰.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۷؛ درساز، معجزه صحرا، ۹.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۸.
- ↑ تهوری، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، ۱۶۵ و ۱۷۶–۱۷۷.
- ↑ دانشنامه طبس گلشن، شکست آمریکا در طبس، ۱/۱۱/۱۳۹۳ش.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۸–۲۰۰.
- ↑ مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۸۸.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۶؛ چارلی، حادثه طبس، ۱۴۰–۱۴۱.
- ↑ خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۲/۱۳۴.
- ↑ سیک، همه چیز فرو می‌ریزد، ۴۱۰–۴۱۲.
- ↑ پارسادوست، نقش عراق در شروع جنگ، ۳۰۶.
- ↑ صدوقی، مصاحبه، ۳.
- ↑ دانشنامه طبس گلشن، شکست آمریکا در طبس، ۱/۱۱/۱۳۹۳ش.
- ↑ دفتر عقیدتی، روزها و رویدادها، ۱/۲۵۳–۲۵۴.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵–۲۶؛ صدوقی، مصاحبه، ۳.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۵.
- ↑ چارلی، حادثه طبس، ۱۴۱.
- ↑ ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ۱۹۷–۲۰۰.
- ↑ سالینجر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ۳۷۳؛ مهدوی)، بر کشور ما چه گذشت؟، ۳۴۲.
- ↑ برژینسکی، خاطرات، ۱۲۳؛ تهوری، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، ۱۷۷–۱۷۸.
- ↑ بابایی، دلتا فورس، ۵/۲/۱۳۷۸ش؛ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۷۳.
- ↑ آقایی، عقاب در آتش، ۱۰۲.
- ↑ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۰۶.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۷؛ جمهوری اسلامی، ۷/۲/۱۳۵۹، ۶.
- ↑ اطلاعات، ۵/۲/۱۳۵۹.
- ↑ اطلاعات، ۶/۲/۱۳۵۹، ۲.
- ↑ اطلاعات، ۶/۲/۱۳۵۹، ۲.
- ↑ اطلاعات، ۶/۲/۱۳۵۹، ۲.
- ↑ روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ۲۲۲.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۶/۲/۱۳۵۹، ۳.
- ↑ ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۳۸.
- ↑ محمدی، پنجه‌های خردشده، ۱۵.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۱۸/۱۲/۱۳۷۵، ۱۶.
- ↑ مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۱۵۰ و ۱۶۱.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۱۰۷.
- ↑ تسخیر، پایگاه اطلاع‌رسانی دانشجویان پیرو خط امام، ۲۳/۴/۱۳۹۵ش.
- ↑ عابدی، مصاحبه.
- ↑ فیل، ۱.
- ↑ ←طبرسی، مجمع البیان، ۱۰/۸۲۱.
- ↑ خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۲/۱۳۳–۱۳۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۵–۲۵۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۶–۲۵۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۸–۲۵۹.
- ↑ اطلاعات، ۱۰/۲/۱۳۵۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۶۷–۲۶۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۷۳ و ۳۷۷–۳۸۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۸۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۸–۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۳–۱۰۵.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۲۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۶؛ جمهوری اسلامی، ۵/۲/۱۳۹۵، ۱۰؛ برژینسکی، خاطرات، ۱۳۳–۱۳۷.
منابع
- قرآن کریم.
- آقایی، عباس، عقاب در آتش، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، طبس، معدن چاه سرب، جلد ۵۲–۶۳، ۱۳۶۴ش.
- اطلاعات، روزنامه، ۵/۲/۱۳۵۹.
- اطلاعات، روزنامه، ۶/۲/۱۳۵۹.
- اطلاعات، روزنامه، ۱۰/۲/۱۳۵۹ش.
- الکساندر، یوناه و الن نانز، تاریخ مستند روابط دوجانبه ایران و ایالات متحده آمریکا، ترجمه سعیده لطفیان و احمد صادقی، تهران، نشر قومس، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- بابایی، قاسم، دلتا فورس، مأموریت: کشتن تمام گروگان‌ها، هدف: براندازی نظام جمهوری اسلامی، روزنامه قدس، ۵/۲/۱۳۷۸ش.
- برژینسکی، زبیگنیو، خاطرات برژینسکی، سقوط شاه، جان گروگان‌ها و منافع ملی، ترجمه دکتر منوچهر یزدانیار، تهران، کاوش، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- پارسادوست، منوچهر، نقش عراق در شروع جنگ همراه با بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
- تسخیر، پایگاه اطلاع‌رسانی دانشجویان پیرو خط امام، ۲۳/۴/۱۳۹۵ش.
- تهوری، مسلم، پنجه‌های شکسته عقاب در کویر، بررسی شکست نظامی آمریکا در صحرای طبس، مجله مطالعات تاریخی، شماره ۳۲، ۱۳۹۰ش.
- جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۷/۱۲/۱۳۷۸ش.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۴/۱/۱۳۵۹.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۶/۲/۱۳۵۹.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۷/۲/۱۳۵۹.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۸/۲/۱۳۵۹.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳/۴/۱۳۵۹.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۲/۱۳۷۳.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۲/۱۳۹۴.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۸/۱۲/۱۳۷۵.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۲/۱۳۹۵ش.
- چارلی، بکویث، حادثه طبس، ترجمه دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۷ش.
- حبیبی، حمید، گروگان‌گیری و آغاز جنگ ایران و عراق، تهران، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- حسین‌زاده، ابوالحسن، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام‌خمینی، بررسی موردی تسخیر لانه جاسوسی، مجله انسان‌پژوهی دینی، شماره ۱۷–۱۸ ۱۳۸۷ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، در مکتب جمعه، مجموعه خطبه‌های نمازجمعه تهران، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول ۱۳۶۵ش.
- خداوردی، حسن، روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا تسخیر لانه جاسوسی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- خلخالی، محمدصادق، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۶/۲/۱۳۵۹ش.
- دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، طبس: مصداقی بر سوره فیل، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی آمریکا، چاپ اول، ۱۳۷۰ش.
- دانشنامه طبس گلشن، پایگاه اطلاع‌رسانی، شکست آمریکا در طبس، ۱/۱۱/۱۳۹۳ش.
- درساز، جواد، معجزه صحرا، واکاوی ماجرای طبس، روزنامه ایران، ۴/۲/۱۳۵۸ش.
- دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا، روزها و رویدادها، تهران، رامین، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- رسالت، روزنامه، ۴/۲/۱۳۸۶ش.
- رضوی، مسعود، هاشمی و انقلاب، تهران، همشهری، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- روبین، باری، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بی‌جا، آشتیانی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- زندی‌پژوه، ناهید، روایتی از شکست عملیات پنجه عقاب، روزنامه کیهان، ۲۹/۹/۱۳۹۴ش.
- سالینجر، پیر، گروگان‌گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ترجمه دکتر جعفر ثقهٔ الاسلامی، تهران، نوین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- ستوده، امیررضا و حمید کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، تهران، ذکر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- سلیمی‌بنی، صادق، ارمغان دموکراسی، جهت‌گیری سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- سیک، گری، همه چیز فرو می‌ریزد، ترجمه علی بختیاری‌زاده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- شاه‌علی، احمدرضا، انقلاب دوم؛ تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، آثار و پیامدها، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- صدوقی، محمد، مصاحبه، روزنامه جمهوری اسلامی، ۶/۲/۱۳۶۰ش.
- طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی و سیدفضل‌الله یزدی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- عابدی، محمدکریم، مصاحبه، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۲۴/۱۰/۱۳۹۴ش.
- فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲/۹/۱۳۹۲ش.
- کیهان، روزنامه، ۱۶/۸/۱۳۵۸.
- کیهان، روزنامه، ۱۷/۸/۱۳۵۸.
- کیهان، روزنامه، ۲۲/۴/۱۳۵۸.
- کیهان، روزنامه، و۲۴/۸/۱۳۵۸ش.
- کیه‌زا، جولیتو، هدف تهران، تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده، ترجمه هادی سهرابی، تهران، نشر نو، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- کارتر، جیمی، خاطرات کارتر رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، ۴۴۴ روز ماجرای گروگان‌های آمریکایی در ایران، ترجمه احمد باقری، انتشارات هفته، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
- گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، زمینه‌ها و پیامدها، مجله حضور، شماره ۸، ۱۳۷۳ش.
- مازندی، یوسف، ایران، ابرقدرت قرن؟، به کوشش عبدالرَضا (هوشنگ) مهدوی، تهران، البرز، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- محمدی، علیرضا، پنجه‌های خردشده مروری بر واقعه شکست آمریکا درطبس، مجله پرسمان، شماره ۴۴، ۱۳۸۵ش.
- معبادی، حمید، چالش‌های ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، بر کشور ما چه گذشت؟، تهران، علمی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کودتای نوژه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش.
- نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده آمریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (۱۳۵۷–۱۳۸۰)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- ونس، سایروس و زبیگنیو برژینسکی، توطئه در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران، هفته، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، روزهای پایداری، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
پیوند به بیرون
- محبوبه‌سادات حسینی، طبس، دانشنامه امام‌خمینی، ج۷، ص۱۰۳–۱۱۳.