تجاوز نظامی آمریکا به طبس

تجاوز نظامی آمریکا به طبس

شرح ماجرا	تجاوز هوایی آمریکا به خاک ایران با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی
زمان	۴ اردیبهشت ۱۳۵۹
دوره	انقلاب اسلامی ایران
مکان	ایران، صحرای طبس
اهداف	آزادکردن گروگان‌های آمریکایی
نتایج	محاصره شدن نیروهای آمریکایی در طوفان شن و شکست آن، رسوایی و تضعیف بین‌المللی آمریکا در دنیا
پیامدها	شکسته‌شدن ابهت نظامی آمریکا، محکومیت حادثه طبس از سوی سران کشورها
تلفات	کشته‌شدن نظامیان آمریکایی و از بین رفتن ادوات نظامی آمریکا
واکنش‌ها	اطلاعیه امام خمینی در پی غائله طبس

تجاوز نظامی آمریکا به طبس، تجاوز هوایی آمریکا به خاک ایران با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی و شکست آن، ۱۳۵۹.

پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران و قطع روابط سیاسی دوکشور، امریکا در تلاش برای آزادی گروگان‌های خود، طرح عملیات نجات را برنامه‌ریزی کرد. موفقیت این طرح و تبلیغات گستردۀ آن، می‌توانست برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا باشد.

گروه ویژه حمله‌کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. چهارم اردیبهشت ۱۳۵۹ شش‌فروند هواپیمای سی۱۳۰ از نقاط کور راداری وارد ایران شد و در صحرای طبس فرود آمد. با وجود پیش‌بینی وضع مساعد هوا، طوفان ناگهانی شن عملیات را با شکست مواجه کرد. این شکست بازتاب وسیعی در جهان یافت. کارتر شکست عملیات نجات را تلخ‌ترین شکست خود دانست.

امام‌خمینی با احمقانه‌خواندن تصمیم کارتر، او را از اداره کشوری چون آمریکا عاجز خواند. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به جهان اسلام می‌دانست و هشدار داد در صورت تکرار چنین حوادث ابلهانه‌ای، مهار جوانان انقلابی امکان‌پذیر نخواهد بود.

اشاره

رفتار نادرست آمریکا در حق مردم ایران پیش از انقلاب اسلامی و توطئه‌های گوناگون آمریکا پس از پیروزی انقلاب سبب شد که گروهی از دانشجویان که خود را دانشجویان پیرو خط امام نامیدند در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ سفارتخانه آمریکا را تصرف کنند (ببینید: تسخیر لانه جاسوسی امریکا). کنگره آمریکا خواهان شدت عمل در برابر ایران شد. دانیل کرین نماینده کنگره آمریکا، به جیمی کارتر رئیس‌جمهور آمریکا اصرار کرد برای نشان‌دادن قدرت آمریکا ناو هواپیمابر به خلیج فارس بفرستد. اعترافات گروگان‌های آمریکایی نشان داد که آمریکا برای مبارزه و کودتا علیه جمهوری اسلامی ایران در حال برنامه‌ریزی بوده‌است.

جیمی کارتر در ۱۶/۸/۱۳۵۸ تلاش کرد رمزی کلارک وزیر سابق دادگستری این کشور را که به مخالفت با محمدرضا پهلوی شهرت داشت و ویلیام میلر از اعضای برجسته کمیته ضد جاسوسی سنای آمریکا را برای مذاکره به ایران بفرستد؛ اما امام‌خمینی در واکنش به آن، هر گونه دیدار با نماینده آمریکا را تا زمان برگرداندن پهلوی و دست‌برداشتن آنان از توطئه و جاسوسی علیه انقلاب اسلامی، غیرممکن دانست. پس از سخنان امام‌خمینی، نمایندگان کارتر در ترکیه متوقف شدند و دولت آمریکا که گفتگو را ابزار اغفال ایران از اجرای عملیات نظامی می‌دانست، به سمت تهدید و تحریم ایران پیش رفت. کارتر در ۲۲/۸/۱۳۵۸ دستور توقیف همه دارایی‌های ایران در بانک‌های آمریکایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر و خرید نفت از ایران را متوقف کرد و در ۱۰/۹/۱۳۵۸ شورای امنیت سازمان ملل زیر فشار آمریکا، قطعنامه ۴۵۷ را در محکومیت ایران صادر کرد. بسیاری از مفسران سیاسی آمریکایی نیز نیروی موسوم به واکنش سریع را که در ۱۱/۱۰/۱۳۵۸ به دستور کارتر در خلیج فارس شکل گرفت، واکنش واشینگتن در برابر واقعه تصرف سفارت آمریکا در تهران خواندند. آمریکا در ۱۹/۱/۱۳۵۹ با ایران قطع رابطه و اندکی بعد به همراه دولت انگلیس ایران را تحریم اقتصادی و تجاری کرد.

امام‌خمینی قطع رابطه آمریکا با ایران را به خیر و صلاح ملت شمرد و آن را به فال نیک و طلیعه پیروزی نهایی بر آمریکا دانست و یادآورشد ملت حق دارد این پدیده را جشن بگیرد. نیروهای انقلابی نیز خشنودی خود را از قطع رابطه آمریکا با ایران اعلام کردند. پس از آن شورای امنیت ملی آمریکا به سرپرستی برژینسکی خواستار اقدامات قاطع نظامی علیه انقلاب اسلامی شد و سرانجام آمریکا به عملیات نظامی با هدف آزادی گروگان‌ها در صحرای طبس به نام «پنجه عقاب» دست زد.

شهرستان طبس در شرق ایران و آن زمان از توابع خراسان بود و از شمال به شهرستان‌های کاشمر و شاهرود، از شرق به شهرستان‌های گناباد و فردوس و بیرجند، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان‌های کرمان و یزد و از غرب به شهرستان نایین محدود می‌گردد. طبس پهناورترین شهرستان بیابانی کشور است. وزش بادهای حامل ذرات شن و ماسه از مشکلات کشاورزی و راه‌های دسترسی این شهرستان است.

عملیات نجات و اهداف اصلی آن

دولت آمریکا طرح عملیات نظامی برای آزادی گروگان‌ها را از نخستین روزهای تصرف لانه جاسوسی در برنامه داشت؛ ولی به دنبال فرصت بود. پس از قطع رابطه سیاسی آمریکا با ایران، سایروس ونس، وزیر امور خارجه آمریکا به‌شدت تلاش کرد تا متحدان اروپایی و آسیایی خود را برای عملیات نظامی علیه ایران راضی کند. به گفته برژینسکی و هامیلتون جردن رئیس وقت کاخ سفید، پیش از آغاز عملیات نجات، برای اغفال ایرانیان باب مذاکره تازه‌ای را با ایرانیان گشودند تا ایرانیان احتمال ندهند آمریکا قصد اجرای عملیات نظامی را دارد و هم‌زمان به امریکایی‌های مقیم ایران توصیه کردند که ایران را ترک کنند.

به گزارشی یک ماه پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، نود کماندوی آمریکایی برای تمرین و آموزش در شرایط مشابه ایران به ایالت آریزونای آمریکا فرستاده شدند. گروه‌های ویژه سرّی برای پشتیبانی و تدارک طرح، مخفیانه وارد ایران شدند و با گروه‌های ضدانقلاب تماس گرفتند. نظامیان آموزش‌دیده آمریکایی، در روزهای پایانی آذر ۱۳۵۸ به کشور مصر رفتند و در پایگاهی در نزدیکی قاهره مستقر شدند. چندین بار عملیات فرود و آزادکردن سفارتخانه تمرین شد. شورای امنیت ملی آمریکا ۲۴ آوریل ۱۹۸۰م/ ۵/۲/۱۳۵۹ را برای انجام عملیات تعیین کرد و دستور به اجرای آن داد. آنان برای این کار نیاز به همکاری ایرانیان آشنا با محل و محافظان و برنامه روزانه گروگان‌ها داشتند که با سازماندهی استانفیلد ترنر و همکاران او در سازمان سیا فراهم شد. عوامل غیر ایرانی نیز با عناوین خبرنگار و بازرگان به ایران آمدند و اطلاعات لازم دربارهٔ محافظان گروگان‌ها را در اختیار دولت آمریکا قرار دادند. آشپز پاکستانی سفارت که چند روز پیش از عملیات ایران را ترک کرده بود، اطلاعاتی در اختیار امریکایی‌ها قرار داد. همچنین دیپلمات‌های خارجی دیدارکننده با گروگان‌های نگهداری‌شده در وزارت خارجه اطلاعات دقیقی از محل نگهداری آنان در اختیار امریکایی‌ها گذاشته بودند. طراحی عملیات نجات به برژینسکی واگذار شد و قرار شد این عملیات را گروهی مشترک از گروه دلتا و بخش‌هایی از نیروی هوایی و دریایی و رنجرها (نیروهای ویژه) انجام دهند. نیروی دلتا پیچیده‌ترین و سخت‌ترین آموزش‌ها و مهارت‌های عملی و نظری را دیده بود. جیمی کارتر دستور داد مقدمات اجرایی این عملیات و ترتیب فرود هواپیماها و بالگردها در محلِ تعیین‌شده در داخل خاک ایران و سوخت‌گیری آنها برای بازگشتن داده شود. تمام مراحل عملیات در تاریکی شب پیش‌بینی شده بود و تمرین‌های مکرر، افراد را به نتیجه عملیات امیدوار کرده بود. برای یقین به موفقیت عملیات، هواپیمایی کوچک بدون دیده‌شدن پس از نشستن در منطقه مورد نظر در طبس، محوطه فرود را بررسی کرده و بازگشته بود.

هدف آشکار امریکایی‌ها از عملیاتِ نجات این بود که با حمله‌ای شبانه، گروگان‌ها را از سفارتخانه ربوده، با تبلیغات گسترده آن را به عنوان اقدامی قهرمانانه در تاریخ ارتش آمریکا و کاخ سفید ثبت کنند و برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری به دست آورند؛ اما برخی از تحلیلگران برآن‌اند که هدف اصلی ماجرای طبس اقدام به کودتا و بازگرداندن قدرت به خاندان پهلوی بود. برژینسکی به نقل از کارتر می‌گوید پس از آزادی امریکایی‌ها باید ضربه واقعی به ایرانیان وارد شود. مایلز کاپلند از دست‌اندرکاران سابق دستگاه اطلاعاتی آمریکا و همکار روزولت در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران، تصریح می‌کند هدف از تهاجم طبس، تنها آزادی گروگان‌ها نبود، بلکه هدف سرنگونی رژیم ایران بود. به گفته برخی از عوامل داخلی شرکت‌کننده در این عملیات، هدف از عملیات طبس تحویل تسلیحات فوق مدرن برای یک جنگ چریکی گسترده و سراسری به گروهی از افسران وفادار به محمدرضا پهلوی بود. شورش برخی از اقوام مرزی علیه نظام اسلامی و تصرف شهرهایی چون زاهدان نیز در برنامه قرار داشته‌است.

حامیان عملیات

برخی از کشورهای خاورمیانه در این هجوم سخاوتمندانه با آمریکا همراهی کردند مصر، عمان و برخی از دیگر کشورها ازجمله آلمان غربی در جریان کلی عملیات بودند. محمد انور سادات رئیس‌جمهور مصر بی‌دریغ با امریکایی‌ها همکاری کرد. رژیم اسرائیل، بحرین، عربستان سعودی، ترکیه، عمان و پاکستان نیز در این عملیات امکانات خود را در اختیار آمریکا قرار دادند. رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا پیش از آغاز عملیات به فلسطین اشغالی رفت و با همتای اسرائیلی خود دراین‌باره گفتگو کرد. گروهی که برای نجات گروگان‌های مستقر در وزارت خارجه مأمور شده بودند، جزو واحد نیروهای ویژه آلمان بودند. تعدادی ایرانی نیز که تحت نظر سازمان سیا آموزش دیده بودند، امریکاییان را همراهی می‌کردند. برخی گفته‌اند پیش از آغاز عملیات، سیدابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت ایران که فرماندهی کل قوا را نیز داشت، به فرماندهان نظامی منصوب خود، دستور داده بود توپ‌های تأمین‌کننده امنیت حریم هوایی شهرهای تهران، شیراز و مشهد را جمع‌آوری کنند.

طرح و سازمان عملیات

طراحی عملیات این‌گونه بود که نیروهای مهاجم، نخست در فرودگاه نظامی متروکه‌ای در منطقه «رباط پشت بادام» طبس پیاده شوند و پس از سوخت‌گیری بالگردها، کماندوها را به مخفیگاهی کوهستانی در اطراف تهران منتقل کنند و سپس به وسیله کامیونی که علی اسلامی از دست‌اندرکاران داخلی آمریکا و از مرتبطان با سفارت این کشور و وابسته به حزب منحل‌شده خلق مسلمان از پیش آماده کرده بود، از گرمسار در طول جاده دماوند با جلوداری سرهنگ بکویث که با مسیر آشنا بود، در ورزشگاه امجدیه (شهیدشیرودی) در نزدیکی سفارت مستقر شوند. دو دستگاه بی‌سیم مجهز به تجهیزات ارتباط با ماهواره برای ارتباط بالگردها با حمله‌کنندگان به سفارت و مستقر در کویر در نظر گرفته شده بود. قرار بود نیروها با یورشی برق‌آسا افراد سفارت و افراد مستقر در وزارت امور خارجه را آزاد کنند و پس از کشتن همه ایرانیانِ مسلح در سفارتخانه، با گروگان‌گرفتن گروهی از دانشجویان ایرانی به ورزشگاه امجدیه بروند و با بالگرد به فرودگاهی واقع در پادگان منظریه قم پرواز کنند و از آنجا با هواپیما ایران را ترک کنند. گزارش هواشناسی نیز مثبت بود. آنان برای شناسایی محل فرود، چراغ‌های کوچکی را در زمین نصب کرده بودند. در رأس عملیات کارتر و هدایت عملیات بر عهده ژنرال دیوید جونز رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا بود. یگان رنجر نیز فرماندهی عملیات تصرف و برقراری تأمین در فرودگاه منظریه قم را بر عهده داشت.

گروه ویژه حمله‌کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. این گروه ۱۳۲ نفر، شامل دو ژنرال ایرانی ساکن آمریکا، دوازده راننده، دوازده مأمور گشت و ۱۰۶ نفر جهت یورش و دیگر مأموریت‌ها بودند که ۱۱۸ نفر از آنان آمریکایی مجهز به شش فروند هواپیما و هشت فروند بالگرد و مسلسل‌های دستی و موتورسیکلت بودند. سازمان رزمی نیروی عمل‌کننده به دو شاخه زمینی و هوایی تقسیم شده بود. بخش اول عملیات بر عهده نیروی هوایی بود، شامل انتقال به کویر طبس از پایگاه مصیره (جزیره‌ای متعلق به سلطان‌نشین عمان). سه فروند هواپیمای سی۱۳۰ برای جابجایی نفرات و سه فروند دیگر برای حمل سوخت و هشت فروند هلی‌کوپتر آر. اچ۵۳ برای اجرای عملیات زمینی، دو فروند هواپیمای سی۱۴۱ برای انتقال نیروی دلتا از آمریکا تا مصیره و خارج‌کردن گروگان‌ها از منظریه در نظر گرفته شده بود.

سازماندهی نیروی زمینی بر اساس عنصر قرمز، آبی و سفید بود. قرمز شامل چهل پرسنل نیروی «دلتا» به فرماندهی سرهنگ «بکویث» بود. وی مأمور بود تا نگهبانان پارک موتوری سفارت را از میان برداشته و گروگان‌های مستقر در بخش جنوب غربی محوطه را رها کند؛ عنصر آبی شامل چهل پرسنل به فرماندهی سرگرد «فیچ» برای آزادکردن گروگان‌های محل اقامت قائم‌مقام سفارت و عنصر سفید، شامل سیزده پرسنل و مسئول حمایت و پشتیبانی از نیروهای یورشی و برقراری امنیت خیابان‌های اطراف سفارت بود و نیز تیم یورش سیزده‌نفره که مسئولیت آزادی سه گروگان حاضر در وزارت خارجه ایران را بر عهده داشتند. دو بالگرد آ. سی۱۳۰ مسئول حضور بر فراز سفارت آمریکا در تهران بود تا از رسیدن قوای زرهی به محوطه سفارت جلوگیری کند.

آغاز عملیات

کارتر با بیان کلمه رمز «بروید»، آغاز حمله را اعلام کرد. روز پنج‌شنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ در ساعت ۱۸ نیروهای دلتا با ۶ فروند هواپیمای سی۱۳۰ از جزیره مصیره به سوی ایران از نقاط کور راداری پرواز کردند و حدود ساعت ۲۲ نخستین هواپیمای حامل نیروهای دلتا در اطراف محل فرود آمد و چراغ‌ها روشن شد. پس از آن بقیه در فرودگاه متروکه فرود آمدند که دو فروند از آنها پس از پیاده‌کردن نیرو به پایگاه مصیره بازگشتند. از هشت فروند بالگرد مورد انتظار شش فروند با یک‌ساعت و سی‌دقیقه تأخیر و دو فروند دیگر به دلیل نقص فنی و طوفان شن در حوالی فرودگاه کرمان مجبور به بازگشت شدند. حضور نابهنگام چند وسیله نقلیه ایرانی ازجمله اتوبوسی با چهل سرنشین و یک کامیون سوخت و یک وانت که از منطقه در حال عبور بودند، امریکایی‌ها را غافلگیر کرد. کامیون و وانت فرار کردند؛ ولی اتوبوس به دست نیروی دلتا متوقف و مسافران بازداشت شدند.

با وجود مساعدبودن هوا و پیش‌بینی اداره هواشناسی آمریکا بر طوفانی‌نبودن هوای کویر و امکان ادامه مأموریت در ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه صبح، ناگهان همه چیز تغییر کرد و در میان گریه و توسل مسافران اسیر به امام‌رضا(ع) طوفان شن مانند صاعقه‌ای که معمولاً در صحرای آفریقا و عربستان به وجود می‌آید، آسمان را فرا گرفت. یکی از بالگردها به علتِ اشکال فنی بر اثر طوفان شن نتوانست در مأموریت شرکت کند و یکی دیگر از آنها با هواپیمای سی۱۳۰ برخورد کرد و آتش گرفت و تلفاتی به بار آورد. عامل محاسبه‌نشده طوفان شن بهترین بالگردهای آمریکا را در خود گرفتار کرد و چندین نفر در این واقعه کشته شدند و لاشه هواپیما و بالگردها و اجساد خاکستر شده امریکایی‌ها در دو طرف جاده یزد و طبس به جای ماند. کارتر پس از این حوادث دستور لغو عملیات را صادر کرد و همه نیروهای باقی‌مانده ایران را ترک کردند و همه چیز فرو ریخت.

کارتر در نخستین ساعت‌های روز پس از ناکامی عملیات نظامی، در برنامه‌ای تلویزیونی مسئولیت شکست را بر عهده گرفت. اعلامیه کاخ سفید حاکی از آن بود که اسناد سرّی و مهمی در درون بالگردها به جای مانده‌است. به دستور بنی‌صدر که فرمانده کل قوا بود، بالگردهای به‌جامانده بمباران شدند و بخشی از اسناد سرّی و باقیمانده در آتش سوخت و محمد منتظرقائم فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یزد که مقداری از اسناد و مدارک آمریکا را از داخل بالگردها به دست آورده بود، با راکت کشته شد. تعدادی از بالگردها سالم بودند که به فرودگاه قلعه‌مرغی تهران منتقل شدند. عذر بنی‌صدر برای انهدام بالگردها گرفتن فرصت مجدد از امریکایی‌ها برای استفاده از آنها بود. آگاهان سیاسی، اقدام بنی‌صدر در بمباران بخشی از امکاناتِ باقیمانده آمریکایی در منطقه پشت بادام را که می‌توانست اسناد مهمی را در خود داشته باشد، نشان از همکاری عوامل داخلی آمریکا دانستند و این خود زمینه و چالش جدید داخلی را در پی داشت و به همین جهت اسرار و حقایقی ناگشوده باقی ماند.

پیامدها و بازتاب‌های جهانی

خبر شکست این عملیات تجاوزکارانه همچون صاعقه‌ای بر کاخ سفید و پنتاگون و سیا فرود آمد و رسوایی ماندگاری را بر حیثیت آمریکا ثبت کرد. ناکامی و اندوه عمیق و احساس سرافکندگی از ساعت شکست عملیات در روحیه خلبانان آمریکایی خود را نشان داد. کارتر شکست عملیات نجات را تلخ‌ترین شکست خود در مدت چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند. سایروس ونس برای گریز از بدنامی، بی‌درنگ پس از واقعه استعفا کرد. برژینسکی که مصرّانه از حمله به ایران و نجات گروگان‌ها داد سخن می‌داد، این ناکامی را تلخ‌ترین سرخوردگی خود در طی چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند. وزیر دفاع وقت آمریکا در پاسخ پرسش از چگونگی شکست عملیات نجات گفت «آیت‌اللّه خمینی در بالکن خانه خویش ایستاده بود و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین می‌افتاد».

شکست نظامی آمریکا در طبس پیامدهایی چون ناامیدی ملی، تحقیر ملی و تضعیف موقعیت بین‌المللی آمریکا را به دنبال داشت. این حادثه ابهت آمریکا را در میان ملت‌های مسلمان و جهان سوم شکست و واکنش‌های آزادی‌خواهانه و ضد امپریالیستی جریان‌ها و کشورهای مختلف خارجی را در پی داشت. تجاوز ناموفق آمریکا به ایران موجی از مخالفت‌های جهانی علیه آمریکا را به همراه آورد. بیشتر کشورها و شخصیت‌های مطرح جهانی این حرکت را محکوم کردند. سفیران کشورهای کوبا، هند، لیبی و سازمان آزادی‌بخش فلسطین در تهران اقدام آمریکا در حمله به طبس را محکوم کردند. این حمله موجی از ناباوری و خشم را در کشورهای غربی متحد آمریکا ایجاد کرد. انگلیس، آلمان، فرانسه و ایتالیا به تلخی از تصمیم کارتر در زمینه حمله نظامی به ایران یاد کردند و برای مصون‌ماندن از خشم امام‌خمینی اعلام کردند که کارتر بر خلاف تعهد قبلی، در فرستادن نیروهای نجات به ایران با آنان مشورت نکرده‌است. وزیر خارجه دانمارک معتقد بود که این اقدام کارتر اوضاع موجود را پیچیده‌تر کرد و شرایطی را به وجود آورد که موضوع باید در کمیسیون کشورهای بازار مشترک بحث شود.

از سوی دیگر، خبرگزاری تاس شوروی کارتر را به سبب خصلت خودخواهانه‌اش در آرزوی تداوم ریاست جمهوری، سزاوار شکست شمرد. شوروی آمریکا را متهم کرد که قصد دست‌زدن به یک کودتای نظامی را در تهران داشته و عملیات نجات گروگان‌ها پوشش و مقدمه‌ای برای کودتا بوده‌است. آندره گرومیکو وزیر امور خارجه وقت شوروی این واقعه را محکوم کرد و دولت سوریه آن را راهزنی خواند و مادر یکی از گروگان‌ها کار کارتر را احمقانه شمرد. مجله تایم لندن در ۵ می ۱۹۸۰م این ماجرا را شکست نظامی، دیپلماتیک و سیاسی برای ارتش آمریکا پس از شکست ویتنام شمرد که با نبود دشمن و تمرین چهارماهه نتوانستند هواپیماها را از برخورد با یکدیگر حفظ کنند و به تعبیر یکی از استادان دانشگاهِ «ویلیام و مری» از مراکز آموزشی معتبر آمریکا، با افول ابرقدرتی آمریکا در مواجهه با ایران، پنجه‌های خردشده عقاب آمریکا در کویرهای ایران جا ماند و مدفون شد.

شکست آمریکا در صحرای طبس موجب شد تا این کشور به طور موقت اندیشه عملیات نظامی علیه دیگر کشورهای مخالف خود را از سر بیرون کند؛ ولی طرح‌های خرابکارانه‌اش متوقف نشد و پس از آن نیز طرحی برای نجات گروگان‌ها شامل تصرف فرودگاه مهرآباد را در سر داشت که به اجرا درنیامد. برخی عملیات کودتا علیه نظام جمهوری اسلامی ایران (ببینید: کودتای نوژه) و تحریک عراق برای حمله به ایران (ببینید: جنگ تحمیلی) را نیز از پیامدهای شکست آمریکا در طبس شمرده‌اند. راهپیمایی گسترده ضد آمریکایی مردم ایران و انتقال گروگان‌ها به نقاط مختلف کشور از پیامدهای این حادثه بود. مأموران حراست داخلی و نیز رسانه‌های جهانی افرادی را جزو عوامل داخلی و نفوذی آمریکا در ایران برشمردند، ازجمله علی اسلامی، محمود میرطاهران، البرت حکیم، منوچهر قربانی‌فر، منوچهر هاشمی رئیس اداره هشتم ساواک، شادمهر رئیس ستاد مشترک جمهوری اسلامی ایران، صادق قطب‌زاده و بنی‌صدر که برخی از آنان به وسیله دادگاه ارتش به مسئولیت محمد محمدی ری‌شهری برای تحقیقات به دادگاه فرا خوانده شدند. روز پس از واقعه طبس هیئتی متشکل از سیدعلی خامنه‌ای به نمایندگی از امام‌خمینی، اکبر هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب، مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت و محمود خضرایی و محمدکریم عابدی به عنوان خلبانان و کارشناسان وزارت دفاع برای تحقیق دربارهٔ موضوع و جمع‌آوری اسناد و مدارک و گزارش به امام‌خمینی در محل حاضر شدند.

سیدعلی خامنه‌ای امام‌جمعه تهران در خطبه نماز جمعه ۱۲/۲/۱۳۵۹، از مشاهدات خود از شکست آمریکا در صحرای طبس برای نمازگزاران سخن گفت و با تلاوت آیه کریمه «أَ لَمْ‌تَرَ کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصْحابِ الْفیلِ»، شکست آمریکا را به شکست اصحاب فیل در ویران‌کردن خانه کعبه تشبیه کرد و به مردم وعده داد که تمدن‌های ستم‌پیشه رو به نابودی‌اند و بینی ستمکار و متجاوز به خاک مالیده خواهد شد و همچنان‌که صحرای طبس مدفن پیل‌های فولادین شد، سراسر منطقه خاورمیانه مدفن ماشین جنگی آمریکا خواهد شد.

واکنش امام‌خمینی

امام‌خمینی که در آن روزها در تهران و محله دربند شمیران، دوران نقاهت خود را می‌گذراند (ببینید: بیماری امام‌خمینی)، پس از آگاهی از حادثه، در ۵ اردیبهشت طی اطلاعیه‌ای مهم چند نکته را دراین‌باره یادآور شد؛ ازجمله اینکه کارتر برای رسیدن به ریاست جمهوری حاضر است به هر جنایتی دست بزند و دنیا را به آتش بکشد و اکنون جان گروهی از امریکایی‌ها را تباه کرده‌است. ایشان خطاب به کارتر یادآور شد با این عمل احمقانه طرفداران خود را از دست داد و ثابت کرد که قدرت تفکر را از دست داده و از اداره یک کشور بزرگ مثل آمریکا عاجز است؛ وی حیثیت سیاسی خود را به خطر افکنده و از ریاست جمهوری باید قطع امید کند. ایشان با نقد برداشت امریکایی‌ها از ملت ایران متذکر شد که کارتر مکتب و ملت ایران را نشناخته‌است. این ملت، ملت خون و جهاد است و برای آزادی و استقلال و اسلام عزیز از هیچ‌چیز رویگردان نیست و اشتباه کارتر در آن است که گمان می‌کند با دست‌زدن به این مانورهای احمقانه مردم را از راه خدا و انسانیت منصرف خواهد کرد. ایشان یادآور شد در صورت رسیدن مهاجمان به تهران همه گروگان‌ها کشته می‌شدند و در صورت تکرار این کار ابلهانه، مهارکردن جوانان مسلمان و مبارز و غیور نگهبان جاسوسان، برای ایشان و دولت امکان‌پذیر نخواهد بود. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به جهان اسلام دانست و هشدار داد که مسلمانان جهان در برابر حمله به ایران بی‌توجه نخواهند ماند و نیز حمله به ایران موجب قطع نفت از تمام دنیا خواهد شد و دنیا را بر ضد آمریکا بسیج خواهد کرد.

امام‌خمینی در این پیام همچنین ضمن اشاره به آمادگی نیروهای مسلح افزود تمام ساز و برگ‌های مدرن جنگی که آمریکا در زمان محمدرضا پهلوی به ایران داده‌است، اکنون موجود و در دست ارتش و دیگر قوای انتظامی است و بلای جان امریکاست. ایشان به مردم ایران یادآور شد با اعتماد به قدرت خدا با تمام توان آماده نبرد با دشمنان باشند و نیروهای انتظامی، ارتش و ژاندارمری و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به حال آماده‌باش باشند و سپاه مجهز بیست‌میلیونی مهیا باشند که در صورت حمله از کشور اسلامی خود دفاع کنند. ایشان با اشاره به حقانیت راه و اعتماد به پشتیبانی خدا، توصیه کرد از این مانور احمقانه دشمن که به امر خدای قادر شکست خورد، هراسی به خود راه ندهند. ایشان در پایان این واقعه را با غائله‌های کردستان به دست گروه‌های چپ و مخالف اسلام و شرارت‌های گروه‌های مخالف در دانشگاه تهران و نیز شرارت دولت عراق در مرزها پیش از آغاز جنگ تحمیلی در پیوند دانست.

امام‌خمینی در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ نیز در نامه‌ای به رئیس‌جمهور از وی خواست برای رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله نظامی به ایران، از گروه‌های مختلف کشورهای جهان دعوت شود تا آنان از نزدیک آثار جنایات این رژیم مدعیِ انسان‌دوستی و حقوق بشر و مستظهر به پشتیبانی جمعیت‌های حقوق بشر و سازمان ملل و شورای امنیت را ببینند و نیز مردم جهان به عیان ببینند که تمام این سازمان‌ها و گروه‌های مدعی حقوق مردم برای طرفداری از قدرتمندان و به دست قدرتمندان برای سلطه بر ضعیفان و مکیدن خون محرومان جهان به‌وجود آمده‌اند و به بهانه نجات جاسوسان چه نقشه‌ای برای ملت مظلوم ما کشیده‌اند. بنی‌صدر طبق دستور امام‌خمینی در پیام‌هایی برای فیدل کاسترو، رئیس‌جمهور کوبا، کورت والدهایم، رئیس سازمان ملل و دبیرکل سازمان کشورهای اسلامی و یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین و احزاب و سندیکاهای مستقل و متعهد برای بررسی تجاوز آمریکا به ایران دعوت کرد.

امام‌خمینی در ۱۲ اردیبهشت نیز در دیدار با فرماندهان سپاه با اشاره به شکست آمریکا در طبس یادآور شد آمریکا با هجوم نظامی به ایران قوانین بین‌المللی را نقض کرد و به هدف خود نیز نرسید و با آن همه تبلیغات و تجهیزات ضربه سختی را از نظر روانی و سیاسی متحمل شد. ایشان در ادامه یادآور شد ایرانی مسلمان با اعتقاد به زندگی پس از مرگ و وجود جوانان شهادت‌طلب، از قدرت‌های بزرگ نمی‌ترسد. اگر آمریکا دوباره هوس تجاوز به ایران را داشته باشد، جوانان شهادت‌طلب آنان را نابود خواهند کرد. ایشان در ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ در جمع هیئت‌های شرکت‌کننده در «کنفرانس بین‌المللی بررسی مداخلات آمریکا» با اشاره به وحشت کارتر از آمدن هیئت‌ها و محاکمه محمدرضا پهلوی و گروگان‌ها، یادآور شد دولت‌های ایران در گذشته گوش به فرمان بیگانگان بودند و آنان به‌ویژه آمریکا در ایران جنایت‌های بی‌شماری مرتکب شده‌اند و رژیم پهلوی نیز اعتراض مردم را از ۱۵ خرداد تا پیروزی انقلاب با کشتن و شکنجه هزاران نفر پاسخ داده‌است. ایشان از تبلیغات گسترده بیگانگان علیه ایران و نیز ایجاد غائله‌ها سخن گفت و افزود خداوند همان‌گونه که قوم عاد را به وسیله باد نابود کرد، با ایجاد ترس و وحشت در دل‌های دشمنان آنان را نیز نابود خواهد کرد. ایشان در ادامه از شرکت‌کنندگان در کنفرانس خواست که اسناد و مدارک جنایت‌های عوامل آمریکا در ایران را مشاهده کنند و دریابند که سفارتخانه آمریکا شباهتی به سفارتخانه ندارد. ایشان در ۲۰ تیر ۱۳۵۹ نیز از مأموریت باد و شن برای هلاکت دشمنان اسلام سخن گفت و در ۲۴ اسفند ۱۳۶۰ در جمع خانواده‌های شهدای واقعه آمل با اشاره به نیروی ایمان و وحدت کلمه به امدادهای غیبی خداوند دربارهٔ مردم ایران اشاره کرد و با اشاره به واقعه طبس متذکر شد امریکایی‌ها به دستاویز خارج‌کردن گروگان‌ها، برای قبضه‌کردن ایران آمدند و خداوند با مأمورکردن شن و باد آنان را شکست داد.

امام‌خمینی تصمیم‌گیری دربارهٔ آزادی گروگان‌ها را به مجلس شورای اسلامی واگذار کرد و مجلس با تعیین شرایطی و پذیرش آن شرایط از سوی امریکایی‌ها، در اول دی ۱۳۵۹ آنان را آزاد کرد و جیمی کارتر نتوانست در دور دوم به ریاست‌جمهوری برسد و جای خود را به رونالد ریگان جمهوری‌خواه داد و پیش‌بینی امام‌خمینی در قطع امید کارتر از ریاست‌جمهوری به وقوع پیوست.

پیوند به بیرون

• محبوبه‌سادات حسینی، طبس، دانشنامه امام‌خمینی، ج۷، ص۱۰۳–۱۱۳.