علی قدوسی
| شناسنامه | |
|---|---|
| لقب | آیت‌الله |
| زادروز | دوازدهم مرداد ۱۳۰۶ش |
| شهر تولد | نهاوند |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | چهاردهم شهریور ۱۳۶۰ |
| شهر درگذشت | تهران |
| کشور درگذشت | ایران |
| آرامگاه | حرم حضرت معصومه |
| خویشاوند سرشناس | محمدحسین طباطبایی |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | روحانی |
| اطلاعات سیاسی | |
| پست‌ها | دادستان کل انقلاب اسلامی، مدیر مدرسه حقانی |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | سید حسین طباطبایی بروجردی، محمدحسین طباطبایی و امام خمینی |
| تالیفات | تقریرات درس خارج آیت الله بروجردی و امام خمینی، مقالات در نشریه مکتب اسلام |
علی قدوسی، روحانی مبارز، شاگرد امام‌خمینی، مدیر مدرسه حقانی و دادستان کل انقلاب اسلامی.
معرفی
علی قدوسی نهاوندی در دوازدهم مرداد ۱۳۰۶ در نهاوند به دنیا آمد.[۱] پدرش ملااحمد از علماى بنام زمان خود، مرجع تقلید مردم نهاوند و شهرهاى اطراف و در علم و تقوا زبانزد خاص و عام بود.[۲] ملااحمد تحصیلاتش را در حوزه علمیه نجف گذراند و پس از استفاده از درس میرزامحمدحسن شیرازى، میرزاحبیب‌الله رشتى و آخوند ملامحمدکاظم خراسانى، با کسب مقام اجتهاد، به درخواست پدر به زادگاه خود بازگشت و تا پایان عمر در آنجا زندگی کرد.[۳] جد پدرى قدوسی، آخوند ملاحسین نیز از علماى نهاوند، مردى بافضیلت و باتقوا بوده است.[۴]
تحصیلات
علی قدوسی تحصیلات ابتدایى و دوره اول متوسطه را در نهاوند گذراند و به پیشنهاد پدر و تشویق یکی از خطیبان در سال ۱۳۲۱ در پانزده‌سالگی رهسپار حوزه علمیه قم شد.[۵] وی پس از طی مقدمات، درس‌های سطح را از محمد صدوقی آموخت و حدود پنچ سال در درس خارج فقه و اصول سیدحسین بروجردی شرکت کرد؛ همچنین در درس خارج فقه مکاسب محرمه، مقداری از بیع و کتاب طهارت امام‌خمینی حضور یافت و در سال ۱۳۴۱ به درجه اجتهاد رسید.[۶]
قدوسى در جنبههاى گوناگون علمى، سال‌ها نزد سیدمحمدحسین طباطبایی آموزش دید و در زمینه اخلاق و عرفان، از راهنمایهاى عملى وی استفاده کرد. این ارتباط معنوى سال‌ها ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۳۴ داماد طباطبایی شد.[۷] وی که دروس فلسفه را از طباطبایی فرا گرفته بود، همراه تعدادى از شاگردان برجسته او، ازجمله مرتضی مطهرى، سیدمحمد حسینی بهشتى و امام‌موسى صدر، در جلسات درس اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبایی نیز حاضر شد.[۸] از سوی دیگر، وی از سال‌های جوانی در جهت شکل‌دهی و سازماندهى حوزه تلاش می‌کرد. او معتقد بود از لحاظ حرکت اجتماعی و نوع تشکیلات و دروس مطرح‌شده، حوزه باید تحرک جدیدی داشته باشد.[۹] وی در همین سال‌ها، سلسله مقاله‌هایی در مجله مکتب اسلام و معارف جعفری نوشت.[۱۰]
فعالیت‌ها
قدوسى از آغاز طلبگی، حوادث سیاسى و اجتماعى را پیگیرى مىکرد و در مبارزه علیه حزب توده نقش بسیارى داشت.[۱۱] او که معتقد به سازماندهی حوزه و مبارزه با رژیم پهلوی بود، با گروه فداییان اسلام و مجتبی نواب صفوى همکارى و همفکرى می‌کرد و یک دوره آموزش نظامی را در کوه‌ها گذراند.[۱۲] وی همچنین از هوداران نهضت ملی‌شدن صنعت نفت بود[۱۳] و با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی در سال ۱۳۴۱ و طرح انجمنهاى ایالتى و ولایتى، وارد میدان مبارزه با رژیم شد.[۱۴]
آشنایی قدوسی با امام‌خمینی از طریق شرکت در درس‌های ایشان بود که جنبه‌های معنوی، زهد، تقوا و اخلاص ایشان تأثیر شگرفی بر علاقه‌مندی وی به ایشان داشت. پس از واقعه پانزده خرداد ۱۳۴۲، وی که یکی از شاگردان برجسته امام‌خمینی بود، در صف پیشتازان نهضت اسلامی و در شمار استادان حوزه علمیه قم همراه عبدالرحیم ربانی شیرازی، حسینعلی منتظری، سیدعلی خامنه‌ای و اکبر هاشمی رفسنجانی در نشریه مخفی بعثت، در زمانی که امام‌خمینی در قیطریه بازداشت بود، همکاری می‌کرد.[۱۵] امضای قدوسی همگام با دیگر مبارزان در زیر اطلاعیه‌های افشاگرانه بر ضد رژیم پهلوی نیز بارها آمده است.[۱۶]
قدوسى چند بار از طرف سازمان اطلاعات و امنیت کشور رژیم پهلوی (ساواک) به سبب فعالیت‌های سیاسی و تکثیر سخنرانیهاى امام‌خمینی بازداشت شد.[۱۷] ساواک او را از تبلیغ منع کرد؛ اما او بی‌اعتنا به کار خود ادامه داد و ساواک نیز جلسه او را تعطیل و ادامه فعالیت‌های وی را ممنوع کرد.[۱۸] از سوی دیگر، تأثیر حضور قدوسی و برخی دیگر از مبارزان در نهاوند، این شهر را به یکی از مراکز و کانون‌های مبارزه در غرب کشور تبدیل کرد و ساواک برای کنترل اوضاع، شعبه‌ای مستقل در این شهر برپا ساخت.[۱۹]
با تبعید امام‌خمینی به ترکیه در سیزدهم آبان ۱۳۴۳، قدوسى و همفکران او ازجمله منتظری، ربانی شیرازی و هاشمی رفسنجانی، نخستین گروه سازمان‌یافته و پنهانى از مدرسان و استادان حوزه علمیه قم را به وجود آوردند که به گروه یازده‌نفره موسوم شد.[۲۰] قدوسى بخش ویژهاى که مربوط به راه‌اندازى شبکهاى سرّى براى به دست‌آوردن اطلاعات از سراسر کشور بود، بر عهده گرفت.[۲۱] هدف این بخش به دست‌آوردن تحلیل و نگرش جامع از وضعیت کلى کشور بود.[۲۲] این تشکل مخفی مدت زمان زیادی ادامه نیافت؛ زیرا در فروردین ۱۳۴۵، اساسنامه آن در بازرسى ساواک از محل کار یکى از اعضا، به دست این سازمان افتاد و دست به بازداشت اعضاى این گروه ازجمله قدوسی زد که وی همراه منتظری و ربانی شیرازی بازداشت و در زندان قزل‌قلعه زندانی شدند. قدوسی با وجود فشارهاى بسیار و شکنجههاى روانى و جسمی، لب به سخن نگشود و وانمود کرد هدف این تشکیلات، تنظیم امور تحصیلى طلاب و تدوین کتاب‌های درسى است.[۲۳]
هنگامی که حسینی بهشتی طرح نوین مدرسه منتظریه معروف به مدرسه حقانی را راه‌اندازی کرد، قدوسی در کنار مبارزه سیاسی، مدیریت اجرایی مدرسه را بر عهده گرفت و احمد جنتی و محمدتقی مصباح یزدی در هیئت مدیره با وی همکاری می‌کردند؛ اما مصباح یزدی به دلیل تفاوت دیدگاه با بهشتی و قدوسی در نوع برخورد با اندیشه‌های علی شریعتی و مهدی بازرگان از هیئت‌مدیره کنار رفت.[۲۴] قدوسی از سال ۱۳۴۷ تا سال ۱۳۵۷ در سمت مدیریت مدرسه، در هدایت و نظارت بر فعالیتهاى مدرسه نقش عمدهاى داشت.[۲۵]
قدوسی با کمک و راهنمایى بهشتى، براى فراگیرى علوم انسانى دانشگاهى در حوزه، برنامههایى تدوین کرد و درس‌های تفسیر، معارف قرآن، رجال و درایه، حدیث، کلام، تاریخ اسلام و نهج البلاغه را در شمار دروس اصلى طلاب مدرسه حقانی قرار داد.[۲۶] براى نخستین بار آموزش زبان انگلیسى، درسهاى جامعهشناسى، روانشناسى و اقتصاد در شمار برنامه درسی طلاب این مدرسه گنجانده شد.[۲۷] با پیگیری قدوسی، برخی متون درسی به زبان ساده تدوین شد و با درخواست او، سیدمحمدحسین طباطبایی دو کتاب بدایة الحکمه و نهایة الحکمه را در موضوع فلسفه نگاشت که یکى از بهترین کتابهاى درسى در رشته فلسفه در حوزه بود.[۲۸]
قدوسی برای سازماندهى حوزه قم و درس‌خواندن طلاب با برنامه‌ریزی و سنجش آموخته‌های آنان، برنامه‌های منظمی را برای مدرسه پی‌ریزی کرد.[۲۹] قدوسی که مدیر مدرسه بود، با توجه به برنامه‌های بهشتی، به این نتیجه رسیده بود یک طلبه با گذراندن برنامه‌ای هفده‌ساله به اجتهاد می‌رسد؛ از این‌رو برنامه دروس طلاب را سطحبندى کرد و با ایجاد دوره تخصصى و تحقیقات عالى و ایجاد نظم در مدیریت مدرسه، سبب شد تا طلبههاى نخبه و بااستعدادِ آن زمان به مدرسه حقانى روی بیاورند.[۳۰] وی در پذیرش طلاب بسیار دقت مىکرد و خود به‌تنهایى با تمام داوطلبان، مصاحبهاى طولانى انجام مىداد.[۳۱] همین دقت نظر او سبب شد که در طول سالهاى فعالیت در مدرسه حقانى، ساواک با تمام حساسیت به آن، نتواند هیچ جاسوسى را در داخل مدرسه بگمارد.[۳۲]
قدوسى براى ایجاد ارتباط و اتحاد بیشتر میان طلاب و دانشجویان، با وجود ناملایمات و سختىها، با تشکیل کلاسها و برگزارى برنامههاى مشترک و دعوت از استادان متعهد دانشگاهها برای تدریس به طلاب، از پیشگامان وحدت حوزه و دانشگاه به شمار مىرود. او کلاسهاى زیادى براى دانشجویان برگزار کرد که بسیارى از آنان در این کلاسها شرکت می‌کردند. روحانیان و نسل جوان دانشگاه در کنار هم، در مسجد می‌نشستند و علوم اسلامى را فرا مىگرفتند.[۳۳] وی در درس اخلاق خود، عبادت، تقویت، اراده، عزت و سرافرازى را به همگان مىآموخت و خود در رفتار و عمل نیز همین مسیر را می‌پیمود.[۳۴] همچنین براى آشناساختن زنان جامعه با فرهنگ اسلامی، مکتب توحید را در سال ۱۳۵۲ در شهر قم ایجاد کرد و با وجود کارشکنی رژیم پهلوی، با استقبال فراوان بانوان مشتاق از سراسر کشور روبه‌رو شد. پس از تأسیس مکتب توحید در قم، شعبه‌های آن در دیگر شهرها نیز ایجاد شد.[۳۵] این مرکز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سنگ بنای جامعةالزهرا گردید[۳۶] و امام‌خمینی نیز اعضای هیئت مؤسس آن را نصب کرد؛[۳۷] چنان‌که مدرسه حقانی، پس از شهادت وی با تلاش و همکاری برخی علاقه‌مندان و با مدیریت سیدمحمدرضا طباطبایی یزدی که خود از شاگردان دوره‌های نخست مدرسه بود، با عنوان مدرسه شهیدین که اشاره به بهشتی و قدوسی دارد، به فعالیت آموزشی مستقل خود در حوزه علمیه قم ادامه داده است.
- (ببینید: مکتب خواهران)
از سوی دیگر، در آستانه ورود امام‌خمینی به ایران، قدوسی از طرف کمیته استقبال، مأموریت یافت تا گروهى از روحانیان را براى اداره مراسمِ استقبال برگزیند.[۳۸] وی پس از پیروزى انقلاب اسلامى در ۴/۱۲/۱۳۵۷ در حکمى از سوى امام‌خمینى به سمت قضاوت در دادگاههاى انقلاب اسلامى منصوب شد[۳۹] و در پانزدهم اسفند همان سال با حکم ایشان به سمت سرپرستى ستاد انقلاب اسلامى و کلیه امور انقلاب در قم[۴۰] و در پانزدهم مرداد ۱۳۵۸ به ریاست دادستانى کل انقلاب نصب شد.[۴۱] از فعالیت‌های قدوسی در این سمت ویران‌کردن مرکز فحشا و فساد در میدان گمرک تهران و تغییر زمین آن به پارک برای استفاده عموم، رسیدگى به امور گمرکات، طاغوت‌زدایى در اداره‌های دولتى و موارد مشابه بود که با وجود برخی مخالفت‌ها با قدرت به کار خود ادامه داد.[۴۲]
امام‌خمینی در مهرماه ۱۳۵۸، با وصف قدوسی به به عنوان انسان درست، فعّال و قاطع، خانوادههاى کشتهشدگان حادثه سینما رِکْس آبادان را برای پیگیری و مجازات عاملان این فاجعه به قدوسی ارجاع داد.[۴۳] و در اسفند همین سال وی را مأمور پیگیری عفو عمومی در آستانه سال نو کرد؛[۴۴] چنان‌که در سال ۱۳۶۰، به وی تأکید کرد در جایگاه دادستان کل موظف است که با عاملان منکراتی که در شهر تهران گزارش می‌شود، بر اساس قانون اسلامی با جدیت برخورد کند.[۴۵]
از دیگر اقدامات قدوسی پس از استعفای دولت موقت می‌توان به ابلاغ لزوم حجاب اسلامى در اداره‌ها، بازداشت و اعدام عدهاى از خانهاى مناطق جنوبى کشور، بازداشت مخالفان نظام اسلامی، تلاش برای تدوین قوانین قضایی اسلام، تشکیل کمیسیون ویژه براى تصویب قوانین قضایى در مجلس شوراى اسلامى و توقیف نشریات مخالف انقلاب اشاره کرد.[۴۶] وی از کسانی بود که در زمان تسخیر لانه‌جاسوسی امریکا به دست دانشجویان، در جریان کار قرار گرفت و ضمن یاری‌دادن به آنان، افرادی که نامشان را دانشجویان افشا کرده بودند، با سرعت و قاطعیت، تعقیب و بازداشت کرد.[۴۷]
- (ببینید: تسخیر لانه جاسوسی)
قدوسی با آغاز اقدامات خشونت‌آمیز سازمان مجاهدین خلق ایران با صدور اطلاعیه دهمادهاى به طور جدى و سازمان‌یافته به مقابله با گروههاى ضد انقلاب پرداخت و با همکارى سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دولت، زمینههاى ایجاد وحدت قضایى درباره مسائل گروههاى ضد انقلاب را فراهم کرد.[۴۸] با اعلام جنگ مسلحانه این سازمان تروریستی در خرداد ۱۳۶۰، مقابله دادستانى کل انقلاب در سطح گسترده بر ضد گروهها گسترش یافت و قدوسى با وجود مخالفت‌هاى بسیار، قاطعانه ساختمانهاى دولتى را که در اختیار آن سازمان و سازمان چریک‌های فدایی خلق بود، از آنان باز ستاند.[۴۹]
قدوسی پس از پذیرش مسئولیت، با جدیت و دقت تمام عمل مىکرد.[۵۰] او در مسائل مالى، مصرف سهم امام(ع) و چگونگی استفاده از اموال عمومی بسیار احتیاط مىکرد و به کوچکترین بىتوجهى در این موضوع اعتراض می‌کرد. این ویژگی وی چنان برجسته بود که امام‌خمینی نیز به آن اشاره کرد؛[۵۱] چنان‌که وی را انسان درست، فعال و قاطع خوانده است.[۵۲]
شهادت
قدوسی سرانجام در چهاردهم شهریور ۱۳۶۰ و در ۵۴سالگی به دست نیروهای سازمان مجاهدین خلق ترور و شهادت رسید.[۵۳] پیکر وی از تهران به قم منتقل و در حرم فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۵۴]
امام‌خمینى در پیامی به‌مناسبت شهادت قدوسی، در پانزدهم شهریور ۱۳۶۰ به تقوا و حسن عمل و استقامت و تعهد وی در راه رسیدن به هدفش اشاره کرد و شهادتش را بر او مبارک خواند. ایشان ضمن انتقاد از تهمت‌هایی که به قدوسی زده می‌شد، شهادت او را مایه بیداری و آگاهی افراد ناآگاه شمرد و وی را فردی عالم و متقی و اهل علم و عمل برشمرد و نبود او را باعث تأسف و تأثر دانست. ایشان قدوسی را شخصیتی خواند که سالیان دراز در خدمت اسلام بود و مجاهدتهاى او را که برای همگان روشن بود ستایش کرد.[۵۵] ایشان در پاسخ تسلیت سیدشهاب‌الدین مرعشی از مراجع تقلید وقت، شهادت قدوسی را فاجعه جانگداز خواند که به دست مزدوران امریکاى جهانخوار صورت گرفته و آخرین تلاش مذبوحانه دشمن برای بازداشتن ملت از راه مقدس خود می‌باشد.[۵۶] همچنین ایشان در دومین سالگرد شهادت قدوسی، در ۱۳/۶/۱۳۶۲ در جمع خانواده قدوسی و طلاب مدرسه شهیدین ضمن اشاره به سالیان طولانی آشنایی نزدیک با وی، او را اهل علم و عمل و تقوا دانست که در راه اسلام فدا شد.[۵۷]
آثار
از قدوسی آثاری نیز به جا مانده است، ازجمله تقریرات درس خارج فقه سیدحسین بروجردی و تقریرات درس امام‌خمینی شامل اصول فقه از «موضوع علم» تا مبحث اجتهاد و تقلید و مکاسب محرمه و کتاب بیع که هنوز منتشر نشده است. همچنین مقاله‌هایى از ایشان در مجلات مکتب اسلام و معارف جعفری منتشر شده است.[۵۸]
فرزندان
در جریان تجاوز رژیم بعث عراق به ایران، فرزند ارشد قدوسی، محمدحسن (محمود) قدوسی که از مبارزان پیش از انقلاب نیز بود، برای دفاع از اسلام به جبهه رفت و در جریان محاصره هویزه، در شانزدهم دی ۱۳۵۹ به شهادت رسید.[۵۹] از قدوسی سه فرزند پسر دیگر به نام‌های محمدحسین، محمدرضا (محمدعلی) و محمدجواد و دو فرزند دختر به جا مانده است.
پانویس
- ↑ آقایی، یار قدوسیان، ۱۳.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۲۲؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۱۹.
- ↑ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۳؛ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۲۲ ـ ۲۳.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۱۹.
- ↑ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۳ ـ ۲۴؛ آقایی، یار قدوسیان، ۱۳ ـ ۱۵؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۲۴ ـ ۲۶.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۲۸ ـ ۲۹؛ قدوسی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۲ ـ ۱۳؛ آقایی، یار قدوسیان، ۱۶ ـ ۱۷.
- ↑ والایی، آشیانه پرنده مهر، ۱۴ ـ ۱۵؛ مرادی، زندگینامه پیشوایان انقلاب، ۲/۵.
- ↑ اطلاعات، روزنامه، ۱۸؛ آقایی، یار قدوسیان، ۱۷.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۲۸؛ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۴؛ موسوی آشان، ۳۵ ـ ۴۲.
- ↑ محمدی، قدوسی، ۱/۲۹۸؛ دفتر انتشارات اسلامی، پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، ۶۶.
- ↑ قدوسی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۳.
- ↑ محمدی، قدوسی، ۱/۲۹۸؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۶۸، روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۴.
- ↑ اطلاعات، روزنامه، ۱۸.
- ↑ اطلاعات، روزنامه، ۱۸؛ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۲۹.
- ↑ اطلاعات، روزنامه، ۱۸؛ آقایی، یار قدوسیان، ۲۳.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴ ـ ۳/۵۴۱ ـ ۵۴۲ و ۶ ـ ۵/۹۵ ـ ۹۶، ۱۵۰ ـ ۱۵۴؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۵۷.
- ↑ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۵.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۷۹ ـ ۸۰.
- ↑ ناظم، تاریخ شفاهی گروه ابوذر، ۹۶ ـ ۹۷.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۳۰؛ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۴ ـ ۲۵؛ مهرجو و جعفرپور، فرهنگنامه شهدای علم و دانش، ۱۸۳.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۷۶.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۳۰.
- ↑ اطلاعات، روزنامه، ۱۸؛ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۵؛ قدوسی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۳ ـ ۱۴.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۲۴ ـ ۲۵ و ۶۰۶.
- ↑ شعبانزاده، تاریخ شفاهی مدرسه حقانی، ۶۰، ۶۲ و ۷۳ ـ ۷۴.
- ↑ شعبانزاده، تاریخ شفاهی مدرسه حقانی، ۷۸ و ۱۰۹ ـ ۱۱۰؛ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۳۴ ـ ۳۵؛ آقایی، یار قدوسیان، ۳۲ ـ ۳۳.
- ↑ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۵؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۴۷.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۳۴ ـ ۳۵؛ شعبانزاده، تاریخ شفاهی مدرسه حقانی، ۱۱۶ ـ ۱۱۷.
- ↑ تقوی اشتهاردی، ویژگیهای اخلاقی، ۵۶؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۴۲ ـ ۵۰؛ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۳۴ ـ ۳۸.
- ↑ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۵۱ ـ ۵۲؛ شعبانزاده، تاریخ شفاهی مدرسه حقانی، ۷۱ ـ ۷۴.
- ↑ محمدی، قدوسی، علی (آیت‌الله)، ۱/۳۰۰.
- ↑ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۳۷.
- ↑ قدوسی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۲۴/۱۶؛ شعبانزاده، تاریخ شفاهی مدرسه حقانی، ۸۵ ـ ۸۷.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۴۱.
- ↑ آقایی، یار قدوسیان، ۴۹ ـ ۵۴؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۵۹ ـ ۶۲؛ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۵ ـ ۲۶.
- ↑ شیرخانی و زارع، تحولات حوزه علمیه قم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۰۱ ـ ۱۰۲؛ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۳۳ ـ ۳۴.
- ↑ صحیفه امام، ۱۹/۱۷.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۱۰۴؛ مهرجو، فرهنگنامه شهدای علم و دانش، ۱۸۵.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۱۰۴ و ۲۸۶.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۱۰۵ ـ ۱۰۶ و ۲۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۲۶۴.
- ↑ آقایی، یار قدوسیان، ۷۶ ـ ۷۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۲۰۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۱۹۳ ـ ۱۹۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۸۶.
- ↑ آقایی، یار قدوسیان، ۶۲ ـ ۶۳ و ۶۹ ـ ۷۱؛ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۱۱۱.
- ↑ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۳۱.
- ↑ جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، ۱۲۰ ـ ۱۲۱؛ آقایی، یار قدوسیان، ۷۲ ـ ۷۳.
- ↑ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۲۷ ـ ۲۸.
- ↑ قدوسی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۶ ـ ۱۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۰۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۲۰۸.
- ↑ محمدی، قدوسی، علی (آیت‌الله)، ۱/۳۰۱؛ مهرجو، فرهنگنامه شهدای علم و دانش، ۱۸۵.
- ↑ محمدی، قدوسی، علی (آیت‌الله)، ۱/۳۰۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۱۷۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۰۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۱۰۰.
- ↑ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۳۱ ـ ۳۳؛ قریب‌بلوک، آیه‌ای از اخلاص، ۱۶.
- ↑ روابط عمومی، عدالت در خون، ۲۶؛ موسوی آشان، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، ۱۶۹.
منابع
- آقایی، عباس، یار قدوسیان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- اطلاعات، روزنامه، ۱۴/۶/۱۳۶۳ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- تقوی اشتهاردی، حسین، ویژگیهای اخلاقی، چاپ‌شده در یادنامه شهید آیت‌الله قدوسی، قم، شفق، ۱۳۶۳ش.
- جمعی از دانشمندان، یادنامه شهید آیت‌اللّه قدوسى، قم، شفق، ۱۳۶۳ش.
- دفتر انتشارات اسلامی، پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، قم، ۱۳۶۰ش.
- دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- روابط عمومی دادستانى کل انقلاب، عدالت در خون، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، بی‌تا.
- روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش.
- شعبانزاده، بهمن، تاریخ شفاهی مدرسه حقانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- شیرخانی، علی و عباس زارع، تحولات حوزه علمیه قم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- صنعتی، رضا، گفتمان مصباح، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- قدوسی، علی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید آیت‌الله حاج شیخ‌علی قدوسی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- قریب‌بلوک، حلیمه، آیه‌ای از اخلاص، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- محمدی، لطف‌الله، قدوسی، علی (آیت‌الله)، چاپ‌شده در فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- مرادی، رضا، زندگینامه پیشوایان انقلاب، تهران، کاظمی، ۱۳۶۳ش.
- مهرجو، حبیب‌الله، فرهنگنامه شهدای علم و دانش، به کوشش رشید جعفرپور کلوری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
- موسوی آشان، سیدمسعود، زندگینامه شهید آیت‌الله علی قدوسی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- ناظم، رزا، تاریخ شفاهی گروه ابوذر، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- والایی، علی‌اکبر، آشیانه پرنده مهر، تهران، مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
غلامرضا گلی زواره