استعاذه

استعاذه: پناه‌بردن به حق‌تعالی از شر شیطان

استعاذه از شیطان که مانع سیر و سلوک به سوی حق‌تعالی است، به‌ویژه استعاذه در قرائت نماز، از آداب مهم قرائت و نماز است. برخی اندیشمندان آن را در آداب ظاهری تلاوت قرآن آورده‌اند؛ اما امام‌خمینی با توجه به اینکه معتقد است مراد از استعاذه، به زبان جاری‌کردن لفظ مشهور استعاذه نیست و پناه‌بردن به حق‌تعالی از شیطان با لقلقه زبان و صورت بی‌روح به دست نمی‌آید، آن را از آداب ظاهری خارج می‌داند. ایشان اعتقاد دارد حقیقت استعاذه، حالت و کیفیتی نفسانی است که از علم کامل برهانی به مقام توحید فعلی حق، به دست می‌آید و سبب ایجاد حالت اضطرار، انقطاع و التجا به حق‌تعالی می‌شود و پس از آن به سبب اینکه زبان ترجمان قلب است، به صورت استعاذه زبانی ظهور می‌یابد.

به اعتقاد ایشان، اگر از این حقایق و حالات در قلب اثری وجود نداشته باشد، این استعاذه، استعاذه به شیطان خواهد بود. ایشان برای استعاذه آداب و شرایطی مانند خلوص و ایمان ذکر کرده و آن را دارای مراتبی می‌داند امام‌خمینی افزون بر این آداب-که آنها را به‌طور مستقل و با عنوان آداب قرائت قرآن بیان داشته است-برخی آدابی که در مطلق عبادات مطرح شده‌اند را نیز جزو آداب قرائت قرآن می‌داند؛ مانند توجه به عزت ربوبیت و ذلت عبودیت، خشوع، طمأنینه، نشاط و بهجت در عبادت و تفهیم معانی قرآن و اذکار به قلب.