جواهرالاصول (کتاب)
.jpg) | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | جواهر الأصول |
| نامهای دیگر | تقریرات درس خارج اصول امامخمینی |
| نامکتاببهفارسی | جواهر الاصول |
| نویسنده | سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی (مقرر) |
| تاریخ نگارش | از ۱۳۷۸ق |
| موضوع | اصول فقه |
| سبک | تحلیلی، نقادانه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۶ |
| اطلاعات نشر | |
| قطع | وزیری |
| نسخهالکترونیکی | دارد |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی |
| محل نشر | تهران، ایران |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۶–۱۳۹۲ش |
| نوبت چاپ | چاپ دوم ۱۳۸۷ش |
| شمارگان | ۳۰۰۰–۵۰۰ نسخه (متفاوت بر اساس جلد) |
| نوع رسانه | چاپی، دیجیتال |
جواهر الأصول، اثر سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی، تقریری مبسوط از درسهای خارج اصول امامخمینی است که در شش جلد، به زبان عربی منتشر شده و از منابع مهم در شناخت اندیشه و آراء اصولی امامخمینی به شمار میرود.
اهمیت کتاب
جواهر الأصول، تقریر درسهاى خارج اصول امامخمينى، از دوره سوم تدريس اصول است كه اواخر دهه سی و اوائل دهه چهل شمسی قرن گذشته جریان داشته است. این کتاب از جهات مختلف اهمیت ویژهای دارد:
- بازتاب اندیشههای اصولی امامخمینی: این کتاب آیینهای از مبانی فکری و روش استنباطی امامخمینی در علم اصول است. از این جهت، برای شناخت دقیقتر دیدگاههای فقهی و اصولی ایشان، منبعی بیبدیل بهشمار میآید. [۱]
- نقد و تحلیل نظریات مشهور: در این تقریر با دقت و عمق، دیدگاههای اصولیان بزرگ مانند آخوند خراسانی، نائینی، بروجردی و دیگران بررسی شده است. این رویکرد، کتاب را به اثری تحلیلی و نقادانه تبدیل کرده است.[۲]
- تقویت رویکرد عرفی در اصول فقه: امامخمینی در این درسها، به جای تکیه بر مباحث فلسفی، بر فهم عرفی و سیره عقلایی تأکید دارد. این نگاه، تحول مهمی در روش اصولی حوزههای علمیه ایجاد کرده و در آثار بعدی شاگردان ایشان نیز تأثیرگذار بوده است.[۳]
نویسنده (مقرر)
سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی در ۱۸ تیر ۱۳۱۰ در نجف اشرف به دنیا آمد.[۴] او که از سال ۱۳۲۱ش به تهران آمده بود، در سال ۱۳۳۳ برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم نقل مکان کرد. مرتضوی لنگرودی همزمان با حضور در درس آیات سیدمحمدحسین بروجردی و پدرش، سیدمرتضی حسینی لنگرودی، در درس خارج اصول امامخمینی نیز تا زمان تبعید ایشان به ترکیه شرکت داشت و دوره اصول ایشان را به طور کامل تقریر کرد.[۵] وی در مقدمه تقریراتش از درس خارج اصول امامخمینی که با عنوان جواهر الأصول منتشر شده است، حضورش در درس امامخمینی را در تاریخ ۱۰ ربیعالاول ۱۳۷۸ (دوم مهر ۱۳۳۷) قید کرده است.[۶] او همزمان در درس خارج فقه ایشان نیز شرکت میکرد.[۷] مرتضوی لنگرودی، از سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمرتضی حسینی لنگرودی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، محمدعلی اراکی، سیدشهابالدین مرعشی نجفی و سیداحمد خوانساری اجازاتی در امور شرعیه و از شیخ آقابزرگ تهرانی اجازه روایت دریافت کرده بود، به تدریس در حوزه علمیه قم و اقامه جماعت (در مسجد سلماسی، از سال ۱۳۴۹ش) پرداخت.[۸] او همچنین ضمن تدریس خارج فقه و اصول در مسجد سلماسى قم، بیش از پنجاه کتاب تألیف کرد.[۹]
ساختار و گزارش محتوای کتاب
کتاب جواهر الاصول در شش جلد تنظیم شده و به ترتیب مباحث اصلی علم اصول را پوشش میدهد.
جلد اول كتاب، در ۱۱ فصل، مقدمات لغوى مرتبط با علم اصول (اوامر) را در بر دارد. اين كتاب مشتمل بر نظريات اصولى بزرگان مدرسه فكرى قم (همچون آیتالله بروجردى و محقق حائرى) و مكتب فكرى نجف (مانند محقق خراسانى، محقق نائينى و...) بوده و نظريات آنان همراه با تحليل و نقد عرضه گرديده است. روش تفكر اصولى امامخمینی چنان است كه در آن از مباحث فلسفى جز در موارد خاص بهره نمىگيرد، زيرا مسائل اصولى غالباً بر مبناى فهم عرفى و سيره عقلايى است.[۱۰]
جلد دوم با ادامه مباحث لغوی آغاز میشود. ابتدا سه امر اصولی بررسی میشود: اشتراک لفظی، استعمال لفظ در بیش از یک معنا، و مشتق. در بحث مشتق، موضوعاتی مانند لغوی بودن نزاع، تفاوت مشتق و مبدأ، و صفات الهی مطرح میشود. سپس کتاب وارد مقصد اول درباره اوامر میشود. در فصل اول، ماده امر و معنای آن بررسی میشود، و در فصل دوم، صیغه امر و دلالت آن بر وجوب یا قدر جامع تحلیل میگردد. این جلد، گذر از مباحث لغوی و مفهومی به مباحث اصولی است و زمینهساز ورود به تحلیلهای دقیقتر در جلد سوم درباره اوامر و نواهی میباشد
جلد سوم ادامه مقصد اول را شامل میشود و تا فصل یازدهم پیش میرود. در این جلد، مباحثی مانند مقدمه واجب، امر به شیء و نهی از ضد، تعلق اوامر به طبیعت یا افراد، نسخ و بقای جواز، تخییر بین کمتر و بیشتر، و تقسیم واجب به موسع و مضیق بررسی میشود. این جلد نقش مهمی در تبیین مفاهیم دقیقتر اوامر دارد.
جلد چهارم به طور کامل به مقصد دوم، سوم، چهارم و پنجم اختصاص دارد که درباره نواهی، مفهوم، عام و خاص، و مطلق و مقید به تفصیل به بحث و بررسی پرداخته است.
جلد پنجم شامل مقصد ششم و هفتم است. در مقصد ششم، امارات معتبره از منظر عقل و شرع بررسی میشود. سپس در مقام اول، قطع و آثار آن تحلیل میشود، از جمله اقسام قطع و مسئله تجری. در مقام دوم، بحث ظن و امکان تعبّد به آن مطرح میشود. در مقصد هفتم، شک و مجاری اصول عملیه مورد بررسی قرار میگیرد، و نسبت امارات با اصول تحلیل میشود.
جلد ششم به تنبیهات اصول عملیه اختصاص دارد. در این جلد، مباحثی مانند تخییر، اشتغال، و استصحاب به صورت تفصیلی بررسی میشود. همچنین، جمعبندی نهایی درباره اصول عملیه و تحلیل تطبیقی دیدگاههای اصولیان ارائه میگردد. این جلد پایانبخش مجموعه است و نقش مهمی در انسجام نهایی مباحث اصولی ایفا میکند.[۱۱]
لازم به ذکر است با وفات مقرر، تدوین بقیه مباحث انجام نشده و این تقریرات شامل دوره کامل مباحث اصولی مطرح شده در درس توسط امامخمینی نمیباشد و مباحث: قاعده لاضرر، استصحاب، تعادل و تراجیح و اجتهاد و تقلید را در بر ندارد.
وضعیت نشر
کتاب جواهر الأصول در شش جلد به زبان عربی، و در قطع وزیری (گالینگور) توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی منتشر شده است. انتشار جلدهای ششگانه کتاب به ترتیب چنین است:
- جلد اول: سال ۱۳۷۶، با ۳۷۶ صفحه و در ۳۰۰۰ نسخه؛
- جلد دوم: در سال ۱۳۷۹ با ۳۷۶ صفحه و در ۳۰۰۰ نسخه؛
- جلد سوم: در ۱۳۸۱، با ۴۸۲ صفحه و در ۳۰۰۰ نسخه؛
- جلد چهارم: در سال ۱۳۸۳، در ۵۸۱ صفحه و شمارگان ۱۵۰۰ نسخه؛
- جلد پنجم: در سال ۱۳۹۰، با ۵۱۶ صفحه و شمارگان ۵۰۰ نسخه؛
- جلد ششم: در سال ۱۳۹۲، با ۴۰۶صفحه و شمارگان ۵۰۰ نسخه.
جلد اول کتاب در سال ۱۳۸۷ با ۱۵۰۰ نسخه به چاپ دوم رسید.[۱۲]
نسخههای دیجیتال کتاب، به صورت رسمی در کتابخانههای مجازی در دسترس است.
پانویس
- ↑ بنگرید به: مرتضوی لنگرودی، جواهر الأصول، متن کتاب.
- ↑ جواهر الأصول، پایگاه اینترنتی افق اندیشه.
- ↑ جواهر الأصول، پایگاه اینترنتی ویکی نور.
- ↑ مرتضوی لنگرودی، جواهر الأصول، ج۱، ص۸؛ ادهمنژاد، «سیدمرتضی مرتضوی لنگرودی، فقیه فرزانه»، ص۵۲-۵۳.
- ↑ «مصاحبه با آیتالله حاج سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی»، ص۲۲-۲۷.
- ↑ مرتضوی لنگرودی، جواهر الأصول، ج۱، ص۲۲.
- ↑ مرتضوی لنگرودی، جواهر الأصول، ج۱، ص۵۲.
- ↑ شریفرازی، گنجینه دانشمندان، ج۹، ص۳۱۱ـ۳۱۲.
- ↑ «مصاحبه با آیتالله سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی»، ص۶۳-۶۶.
- ↑ جواهر الأصول، پایگاه اینترنتی ویکی نور.
- ↑ بنگرید به: مرتضوی لنگرودی، جواهر الأصول، فهرست شش مجلد.
- ↑ مرتضوی لنگرودی، جواهر الأصول، شناسنامه کتاب؛ جواهر الأصول شبکه جامع کتاب گیسوم.
منابع
- ادهمنژاد، محمدتقی، «سیدمرتضی مرتضوی لنگرودی، فقیه فرزانه»، ستارگان حرم، ج۱۳، قم، انتشارات زائر، ۱۳۸۲.
- «مصاحبه با آیتالله حاج سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی»، فصلنامه حوزه، دوره ۱۰، شماره ۵۵، فروردین ـ اردیبهشت ۱۳۷۲.
- جواهر الأصول، پایگاه اینترنتی افق اندیشه، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۴.
- جواهر الاصول، پایگاه اینترنتی ویکی نور، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۴.
- جواهر الاصول، شبکه جامع کتاب گیسوم؛ تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۴.
- شریفرازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، مؤلف، ۱۳۷۰.
- مرتضوی لنگرودی، سیدمحمدحسن، جواهر الأصول: تقریر ابحاث روحالله موسوی الامام الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۶- ۱۳۹۲.