حسین حقانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین حقانی زنجانی |
| نسب | فرزند علی حقانی |
| تاریخ تولد | ۱ اسفند ۱۳۱۳ |
| زادگاه | زنجان |
| تاریخ وفات | ۲۵ تیر ۱۳۹۸ |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س)، قم |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | میرزا محمد مجاهدی تبریزی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، سیدمحمدحسین طباطبایی، محمدعلی اردبیلی، سیدحسین بروجردی، امام‌خمینی، سیدمحمد محقق داماد، هاشم آملی، سیدکاظم شریعتمداری، امام‌خمینی. |
| محل تحصیل | زنجان، تهران، قم، نجف |
| اجازه اجتهاد از | سیدکاظم شریعتمداری |
| تألیفات | شرح بدایه الحکمه، شرح نهایه الحکمه، حقوق خانواده در اسلام، بلاهای اجتماعی قرن ما، زن و انتخابات، نظام اخلاقی اسلامی، بررسی نظام اخلاقی اسلام، نسل نو و خطر اعتیاد، طلاق یا فاجعه انحلال خانواده، چرا مذهب شیعه را انتخاب کردم؟، بررسی آخرین فرضیه‌های تکامل، انفال یا ثروت‌های عمومی، نقش یهود در مبارزه با اسلام، ولایه الحاکم الشرعی و حدود و ابعادها، سیمای اسلام، علم النفس الاسلامی، پژوهشی در فلسفه اخلاق از دیدگاه اسلام و بررسی نظرات دانشمندان غربی |
| سایر | تقریرات دروس خارج فقه و اصول امام‌خمینی و آیت‌الله شریعتمداری |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارز علیه حکومت پهلوی، عضو هیئت‌مدیره مدرسه حقانی، امضای اعلامیه‌های سیاسی در حمایت از امام‌خمینی |
| اجتماعی | متولی مدرسه حقانی، استاد دانشگاه الزهرا و دانشگاه تهران، مدیر گروه معارف دانشگاه الزهرا، تدریس دروس حوزوی و تفسیر قرآن |
حسین حقانی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
در اول اسفند سال ۱۳۱۳ش در شهر زنجان به دنیا آمد.[۱] پدرش، علی حقانی، از تجّار خوشنام زنجان بود که به‌واسطه علاقه شدید به اسلام و معارف تشیع، مدرسه المنتظر معروف به مدرسه منتظریه حقانی را در سال ۱۳۳۹ش در شهر قم بنیان نهاد.[۲]
تحصیل
حسین حقانی دوره ابتدایی را در مدرسه توفیق زنجان که زیر نظر استاد رضا روزبه اداره می‌شد، به پایان رساند. پدرش در سال ۱۳۲۷ش به تهران مهاجرت کرد و حسین حقانی نیز تحصیلات خود را در دبیرستان فرخی تهران (تا کلاس نهم آن زمان) ادامه داد. پدرش به‌دلیل تدین، ادامه تحصیل فرزندش را در دبیرستان به صلاح ندانست و حقانی را بین اشتغال در بازار تهران یا تحصیل دروس حوزوی مخیر کرد. حقانی در سال ۱۳۳۰ش راهی قم شد و در حوزه علمیه آنجا به تحصیل پرداخت.[۳]
او دوره مقدماتی علوم حوزوی (نحو، صرف، منطق، معانی بیان و علوم بلاغت) را در سه سال و نزد استادان حوزه علمیه قم خواند. سپس وارد دوره سطح شد و معالم‌الاصول، قوانین‌الاصول، شرح لمعتین، فرائد الاصول شیخ انصاری و کفایه‌الاصول آخوند خراسانی را نزد استادانی مانند میرزا محمد مجاهدی تبریزی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی فراگرفت. شرح منظومه ملاهادی سبزواری و اسفار ملاصدرا را نیز نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی خواند. او هیئت قدیم را هم همراه جمعی از فضلا در مدرسه فیضیه نزد شیخ محمدعلی اردبیلی فراگرفت.[۴]
پس از آن، به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت. او مدت سه سال در درس خارج فقه (مبحث قضا) آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی در مسجد اعظم قم حضور یافت و هم‌زمان در درس خارج اصول فقه امام‌خمینی در مسجد سلماسی شرکت می‌کرد. وی در زندگینامه خودنوشت از تقریر یک دوره کامل درس خارج اصول امام‌خمینی سخن گفته است. بنابراین می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۷ش که دوره سوم درس خارج اصول امام‌خمینی آغاز شد و تا تبعید ایشان به خارج از کشور ادامه داشت، از درس ایشان که در مساجد سلماسی و سپس مسجد اعظم قم تشکیل می‌شد، استفاده می‌کرد. هم‌زمان در درس خارج فقه امام‌خمینی (بیع از عقد تا صبی) نیز شرکت می‌کرد و آن درس را هم تقریر نمود. احتمالاً از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۳ شمسی در این درس‌ها حضور می‌یافت. او همچنین در درس خارج اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد در مسجد اعظم قم شرکت می‌کرد و یک دوره کامل دروس اصول فقه را نزد آیت‌الله شیخ هاشم آملی خواند و دوره کامل دروس ایشان را به زبان عربی نگاشت. حدود ۲۳ سال هم در دروس خارج فقه آیت‌الله سیدمحمدکاظم شریعتمداری شرکت کرد.[۵]
حسین حقانی پس از تأسیس مدرسه حقانی، اداره آنجا را بر عهده داشت و در گزارش‌های ساواک از او به‌عنوان متولی مدرسه حقانی نام برده شده است.[۶] او که در سال ۱۳۳۹ش جزو نویسندگان کتاب زن و انتخابات بود،
فعالیت سیاسی و اجتماعی
با آغاز نهضت اسلامی از سال ۱۳۴۱ش، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و مدرسه حقانی را به‌صورت پایگاهی برای مبارزه با حکومت درآورده بود. در سال ۱۳۴۲ شمسی، به‌واسطه حضور برخی از طلاب سیاسی در آن مدرسه و نصب تصویر امام‌خمینی در آنجا، دستگیر شد و پس از بازجویی در ساواک قم، به زندان قزل‌قلعه تهران منتقل شد و مدت دو ماه در آنجا زندانی بود. مدیریت این مدرسه سپس به علی قدوسی واگذار شد و وی همچنان در هیئت‌مدیره آن مدرسه عضویت داشت.[۷] پس از آن نیز با امضای اعلامیه‌هایی علیه حکومت پهلوی و در پشتیبانی از امام‌خمینی، به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد.[۸]
حقانی از آیت‌الله شریعتمداری اجازه اجتهاد دریافت کرده بود و این اجتهاد به تأیید جعفر سبحانی نیز رسیده است. بنا به تقاضای دانشگاه الزهرا، این اجازه‌نامه مستند دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم در اعطای رتبه خارج دوم، مساوی با اجتهاد مطلق به حقانی شد. همچنین رتبه استادیاری را از وزارت علوم دریافت کرد و پس از آن به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا به تدریس دروس اختصاصی آن دانشکده (فلسفه، کلام، منطق، عرفان، اصول فقه، فقه، تفسیر و فلسفه اخلاق) و نیز به تدریس متون اسلامی در دانشکده علوم دانشگاه تهران پرداخت. او سپس مسئولیت دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا را بر عهده گرفت و هم‌زمان مدیریت گروه معارف دانشگاه الزهرا را نیز بر عهده داشت. او در کنار تدریس در دانشگاه الزهرا و دانشگاه تهران، به تدریس علوم حوزوی و تفسیر قرآن در مدرسه منتظریه حقانی قم می‌پرداخت.[۹]
حسین حقانی در آذر ۱۳۷۸ش، در جلسه مجمع مدیران گروه معارف در مدرسه دارالشفاء قم که توسط نهاد نمایندگی ولی‌فقیه در دانشگاه‌ها برپا شده بود، از طرف نهاد نمایندگی به‌عنوان استاد موفق در تدریس معرفی شد و مورد تقدیر قرار گرفت. تقریر یک دوره اصول فقه آیت‌الله شیخ هاشم آملی با عنوان از استصحاب تا استصحاب، تقریر یک دوره کامل اصول فقه امام‌خمینی، تقریر درس خارج فقه امام‌خمینی (مکاسب بیع)، تقریر درس خارج فقه عبادات (طهارت، صلات، صوم، زکوه، حج، خمس و...) و معاملات (مکاسب محرمه و بیع تا آخر خیارات) آیت‌الله شریعتمداری ازجمله تقریرهای اوست.[۱۰]
پس از آن نیز به فعالیت‌های علمی و نوشتن مقالات در نشریات مختلف ازجمله مکتب اسلام ادامه داد و نوشته‌های مطبوعاتی او از دهه ۱۳۴۰ش تا اواخر دهه ۱۳۸۰ش به‌طور منظم ادامه داشت. در این نیم قرن، مقالات مختلفی درباره نگاه اسلام به تاریخ، فقه، حقوق، فلسفه، اقتصاد و روانشناسی نوشت که بیشتر آنها در مجله درس‌هایی از مکتب اسلام منتشر شده است. او طبق عادت مألوف حوزویان فعال در عرصه کتاب و مطبوعات، نیم‌نگاهی به فلسفه غرب هم داشت و در نقد آرای فلاسفه‌ای همچون کانت از منظر اسلامی مقالاتی نوشته است. البته وی دغدغه‌های هر دوره را در مقالات خود در نظر می‌گرفت. اگر اغلب مقالات او در دهه چهل و پنجاه در دفاع از نهاد خانواده نوشته شده است، در دهه‌های پس از انقلاب با توجه به نیازهای جدید، از اقتصاد و روانشناسی اسلامی می‌نوشت و حتی نقد غلو شیعی را از نظر دور نمی‌داشت.[۱۱]
آثار علمی
ازجمله آثار علمی حقانی می‌توان به شرح بدایه الحکمه، شرح نهایه الحکمه در دو جلد، حقوق خانواده در اسلام در دو جلد، بلاهای اجتماعی قرن ما (با همکاری جمعی از دانشمندان حوزه علمیه قم)، زن و انتخابات (با همکاری جمعی از دانشمندان حوزه علمیه قم)، نظام اخلاقی اسلامی، بررسی نظام اخلاقی اسلام، نسل نو و خطر اعتیاد، طلاق یا فاجعه انحلال خانواده، چرا مذهب شیعه را انتخاب کردم؟، بررسی آخرین فرضیه‌های تکامل (داروین و...)، انفال یا ثروت‌های عمومی، نقش یهود در مبارزه با اسلام، ولایه الحاکم الشرعی و حدود و ابعادها، سیمای اسلام، علم النفس الاسلامی، پژوهشی در فلسفه اخلاق از دیدگاه اسلام و بررسی نظرات دانشمندان غربی در دو جلد اشاره کرد.[۱۲]
درگذشت
حسین حقانی زنجانی در ۲۵ تیر ۱۳۹۸ش در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سیدموسی شبیری زنجانی، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۱۳]
پانویس
- ↑ «تولیت مدرسه علمیه حقانی قم دارفانی را وداع گفت»، ص۱۱.
- ↑ «شهید قدوسی و تأسیس مدرسه حقانی در گفت‌وشنود...»، ص۴۵.
- ↑ «حسین حقانی».
- ↑ «حسین حقانی».
- ↑ «حسین حقانی».
- ↑ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۲۵۳.
- ↑ «شهید قدوسی و تأسیس مدرسه حقانی در گفت‌وشنود...»، ص۴۶.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج۳، ص۱۴۰-۱۴۲؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۳۰، ۱۳۹، ۱۸۱، ۱۹۹، ۴۰۵.
- ↑ «حسین حقانی».
- ↑ «حسین حقانی».
- ↑ فتحی.
- ↑ حقانی، ص۲۳۶-۲۳۷.
- ↑ «تولیت مدرسه علمیه حقانی قم دارفانی را وداع گفت»، ص۱۱.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «تولیت مدرسه علمیه حقانی قم دارفانی را وداع گفت» (۱۳۹۸)، دوهفته‌نامه افق حوزه، سال ۱۸، شماره ۵۹۹، ۳۱ تیر.
- «حسین حقانی»،
- حقانی، حسین (۱۳۸۳)، پژوهشی در ارزش‌های اخلاقی از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران، دانشگاه الزهرا(س).
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک (۱۳۹۳)، ج۲ و ۳، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۵، تهران، اسلامیه.
- «شهید قدوسی و تأسیس مدرسه حقانی در گفت‌وشنود شاهد یاران با حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسین حقانی زنجانی: مدیری مدبر و قاطع بود» (۱۳۸۷)، ماهنامه شاهد یاران، شماره ۳۸، دی.
- فتحی، علی اشرف، حقانی؛ نامی به وسعت تاریخ معاصر.
- مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.