سبکشمردن نماز
سبک شمردن نماز، یعنی اهمیت ندادن به وقت و بیتوجه قلبی به نماز و خواندن نماز به حالت سستی و کسالت که سبب میشود صورت ملکوتی نمازگزار ظلمانی و حالت تنفر و انزجار نسبت به نماز برای او ایجاد شود.
اهمیت و جایگاه سبک شمردن نماز
سبک شمردن نماز در اصطلاح دینی به معنای بیتوجهی و اهمال در انجام نماز است.[۱] بررسی عمیق آموزهای دینی نشانگر آن است که دین، به سبک نشمردن نماز تضییع نکردن و عدم استخفاف و تهاون نسبت به نماز، تأکید فراوانی دارد؛ ازاینرو علمای اخلاق و اهل سلوک توصیه شدید دارند که باید نماز را در ابتدای وقت بدون کسالت و با نشاط خواند. علمای اخلاق در آثار خویش با استناد به روایات به برخی از مصادیق سبک شمردن و تضییع نماز اشاره کردهاند.[۲] امامخمینی نیز در آثار خویش به بحث سبک شمردن نماز، کسالت در نماز و عوامل آن پرداخته است.[۳]
سهلانگاری در نماز
به باور علمای اخلاق نمازگزار باید بکوشد در نماز آرامش و وقار قلب را حفظ کند تا دل که آماج حملات نفس و شیطان است، به حرکت تشویشآور و اضطراب تفرقهزا دچار نشود و به وادی غفلت کشیده و از سهلانگاران تلقی نشود. از همین جهت است که در متون دینی به سهلانگاری و سبک شمردن نماز و عواقب سوء و آثار و تبعات سهلانگاری در نماز هشدار داده شده است.[۴] همچنین در برخی روایات آمده که بندهای که بهجهت انجام کارهای خود، نماز را به تأخیر انداخته و آن را در ابتدای وقت نمیخواند و یا آنکه برای انجام کارهای بعدی خود نماز را به سرعت میخواند و حق آن را به خوبی ادا نمیکند، این چنین شخصی در نماز سهلانگار است.[۵]
امامخمینی نیز با استناد به آیه «فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون»[۶] علت سبک شمردن نماز و سهلانگاری در آن را اهمیت ندادن به عبادات و مناسک الهی میداند و معتقد است هریک از عبادات به ویژه نماز یک صورت و یک مثال ملکوتی دارد که این صورت ملکوتی نماز تابع حضور قلب و توجه به نماز است، اگر شخص نمازگزار در نماز خود سهلانگاری کند و نماز را سبک بشمارد و توجه قلبی نداشته باشد صورت ملکوتی او ظلمانی خواهد بود.[۷]
کسالت در نماز
نمازگزار باید نماز را با نشاط، بهجت و تازگی به پا دارد، نه با کسالت، خستگی و سستی و ملال تا اولاً، آثار بدی، مانند انزجار تنفرآمیز و انصراف تأسفآور از عبادت بر آنان مترتب نشود و ثانیاً آثار خوبی چون انس با خدا و لذت نماز بر آنان بروی آورد بنابراین میل بانشاط و بیمیلی و کسالتآور هر دو به احوال قلب سالک بستگی دارد. پس نمازگزار باید به احوال قلبی خود خوب توجه کند و ببیند در حال اقبال و روی آورن دل به سوی حق است یا در حال اعراض و بیمیلی به نماز است.[۸]
امامخمینی نیز در زمینه ضرورت پرداختن به عبادت و نماز در حال نشاط اقبال قلبی و دوری از تنبلی و کسالت، مطالب بسیار سودمندی در آثار خویش بیان نموده است. ایشان معتقد است این سهلانگاری در نماز، ناشی از ضعف ایمان به حقتعالی و محضر ربوبیت و مقام مقدس حق است. امامخمینی با استناد به آیه «لایأتون الصلاة إلا وهم کسالی»،[۹] «واذا قاموا إلی الصلاة قاموا کسالی»[۱۰] اگر انسان امری مانند نماز را با اهمیت و بزرگ نشمارد، کمکم منجر به ترک آن یا سهلانگاری به آنها میشود. به اعتقاد امامخمینی اهمال و سستی در نماز که نور چشم پیامبر(ص) و ودیعه خداوند است، سبب خروج از ولایت ائمه(ع) و محروم ماندن از شفاعت آنان میگردد. ازاینرو باید نماز را با اقبال، نشاط و عشق و حضور قلب به جا آورد و از سبک شمردن و برپایی آن در حالت بیتوجهی و غفلت پرهیز کرد. بنابراین کسی که نماز را با تکلف و سختی بخواند و قیام به عبادت معبود را از امور زائد بداند و نماز را به صورت ناقص به جا آورد، آن را سبک شمرده و این سستی و کسالت در نماز سبب از دست دادن خشوع و حضور قلب در نماز شده و نماز بدون حضور قلب فاقد ارزش میباشد.[۱۱]
پانویس
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۸، ص۶؛ صدوق، الخصال، ج۲، ص۶۲۱.
- ↑ صدوق، الخصال، ج۲، ص۶۲۱؛ کلینی، الکافی، ج۶، ص۱۴۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۸۱، ص۲۹۳، یزدانپناه، آیین بندگی، ص۱۰۶-۱۰۸؛ تستری، تفسیری تستری، ص۲۰۶؛ بقلی شیرازی، عرایس البیان، ج۲، ص۲۴.
- ↑ امامخمینی، آداب الصلاة، ص۲۳-۲۴؛ سرّالصلاة، ۲۶- ۲۸؛ شرح چهل حدیث، ص۴۲۷-۴۳۸.
- ↑ صدوق، الخصال، ج۲، ص۶۲۱؛ تستری، تفسیر تستری، ص۲۰۶؛ فضلی، علم سلوک، ص۲۴۱-۲۴۲؛ یزدانپناه، آیین بندگی، ص۱۰۶-۱۰۷؛ کلینی، الکافی، ج۶، ص۱۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۶، ص۲۱.
- ↑ ماعون: ۴-۵.
- ↑ امامخمینی، سرّالصلاة، ص۲۵-۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۱۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۷؛ عاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص۶۹؛ فضلی، علم سلوک، ص۲۵۶-۲۵۸؛ یزدانپناه، آیین بندگی، ص۶۰۵-۶۰۷.
- ↑ توبه: ۵۴.
- ↑ نساء: ۴.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث ص۴۲۶-۴۳۰؛ آداب الصلاة، ص۲۳-۲۵؛ سرّالصلاة؛ ص۲۵-۲۹.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۷۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- بقلی شیرازی، روزبهان، عرایس البیان فی حقایق القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۹ق.
- تستری، سهل، تفسیری تستری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۳۸۱ش.
- حرّ عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، نشر مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۳۶۷ش.
- صدوق، محمدبنعلی، الخصال، قم، نسیم کوثر، ۱۳۸۲ش.
- فضلی، علی، علم سلوک، قم، نشر معارف، ۱۳۸۹ش.
- کلینی، محمدبنیعقوب، اصول کافی، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- یزدانپناه، یدالله، آئین بندگی و دلدادگی، قم، نشر فردا، ۱۳۹۸ش.
نویسنده: باقر صاحبی