ظهور حق
ظهور حقتعالی، سریان و معیت حقتعالی در همه موجودات میباشد.
اهمیت و جایگاه ظهور حقتعالی
ظهور حقتعالی در اصطلاح قرآنی و عرفانی به معنای آشکار شدن و تجلی خداوند میباشد.[۱] مفسران اسلامی و اهل معرفت در آثار خویش با استناد به برخی آیات الهی نظیر «هو الاول و الآخر والظاهر والباطن وهو بکل شیء علیم»[۲] و «فأینما تولوا فثم وجه الله انّ الله واسعٌ علیم»[۳] به ظهور و حضور حقتعالی در همه مواطن هستی تأکید دارند.[۴] امامخمینی نیز با استناد به برخی آیات الهی به ظهور و حضور حقتعالی در تمام هستی تأکید دارند.[۵]
سریان ظهور حقتعالی
مفسران اسلامی و حکمای الهی با استناد به برخی آیات الهی به تبیین سریان ظهور حقتعالی در همه مواطن پرداخته و معتقدند حقتعالی در دل هر شیء و ذرهای حاضر و ظاهر است.[۶] امامخمینی نیز با استناد به آیه «هو الاول و الآخر والظاهر والباطن و هو بکل شیء علیم»[۷] معتقد است حقتعالی به وصف اولیت، آخریت و ظهور و بطون در همه هستی سریان و حضور دارد و موطن و مقامی نیست که حقتعالی در آن حضور نداشته باشه و این ظهور و حضور فراگیر حقتعالی جایی برای حضور و ظهور غیر نمیگذارد، از همین رو غیر خدا مجالی جز جلوه و شان نخواهد داشت.
به اعتقاد امامخمینی همه تجلیات حقتعالی در هر موطنی به لحاظ حضور ذات، از سنخ تجلی ذاتی است که همان بیان دیگری از وحدت شخصی وجود و حضور و ظهور ذات بینهایت حقتعالی در همه مواطن میباشد. ایشان واژه «هو» در این آیه را به ذات غیب الغیوبی که حاضر در دل همه اشیا است، میداند؛ بنابراین از آیه استفاده میشود که همه ظهور و همه بطون از آن ذات مقدس حقتعالی است و هیچ شیئی از اشیاء از ظهور بالذات برخوردار نیست. ازاینرو، عبارت «هو الظاهر» در این آیه مذکور اصل ظهور را به غیر خودش نفی میکند، یعنی ظهور مال اوست و عالم هستی ظهور اوست.[۸]
معیت حقتعالی
به باور مفسران اسلامی و اهل معرفت لازمه ظهور حقتعالی معیت او با تمام موجودات میباشد یعنی حقتعالی در عین ظهور، مشتمل بر همه موجودات است و هیچ موجودی از او سلب نمیشود.[۹] امامخمینی، نیز یکی از لوازم ظهور حقتعالی را معیت او با تمام موجودات میداند و با استناد به آیه «هو معکم أین ما کنتم»[۱۰] معتقد است «معکم» در این آیه اشاره به اضافه اشراقی دارد؛ یعنی اشاره به مقام معیت قیومی حقتعالی دارد و اینکه هیچ موجودی نیست مگر آن که خدای سبحان در متن وجودی او حاضر است و همراه با اوست.[۱۱]
پانویس
- ↑ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ص۳۲۱-۳۲۲؛ رضایی، بررسی و نقد حقیقت آفرینش، ص۲۷۶.
- ↑ حدید: ۳.
- ↑ بقره: ۱۱۵.
- ↑ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ص۳۲۱ و ۴۸۳؛ تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۶۴؛ اسرار الآیات، ص۵۰-۵۱.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۶۵۴-۶۵۷؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم، ص۹۷ و ۱۶۱؛ مصباح الهدایه، ص۵۲؛ صحیفه امام، ج۱۸ ص۲۶۱.
- ↑ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ص۴۸۳؛ مجموعه رسائل التسعه، ص۱۳۷؛ رضائی، بررسی و نقد حقیقت آفرینش، ص۲۷۶-۲۷۸.
- ↑ حدید: ۳.
- ↑ امامخمینی، مصباح الهدایه، ص۵۱-۵۲؛ صحیفه امام، ج۱۸، ص۲۶۱؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الهدایه، ص۱۶۱؛ شرح چهل حدیث، ص۶۵۷؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۱۱۷-۱۱۸.
- ↑ ملاصدرا، الشواهد الربوبیه، ص۴۸؛ اسرار الآیات، ص۳۵-۳۶؛ مفاتیح الغیب، ص۳۲۲.
- ↑ حدید: ۴.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۲۴۳؛ شرح چهل حدیث، ص۴۳۲، ۴۴۸ و ۶۵۹؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۲، ص۲۳۰؛ اوج معرفت، ص۱۲۰.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، قم، پاسدار اسلام، ۱۴۱۰ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۶ش.
- رضایی، بررسی و نقد حقیقت آفرینش از دیدگاه ملاصدرا، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امامخمینی، ۱۳۹۶ش.
- صاحبی، باقر، اسرار ملکوت، تهران، نشر عروج، ۱۴۰۳ش.
- صاحبی، باقر، اوج معرفت، تهران، نشر عروج، ۱۳۹۸ش.
- ملاصدرا محمدبنابراهیم، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلال آشتیانی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، اسرار الآیات، تهران، انجمن حکمت و فسلفه ایران، ۱۳۶۰ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۷۵ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، مجموعه رسائل التسعه، بینا، تهران، ۱۳۰۲ق.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، مفاتیح الغیب، تصحیح خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.
نویسنده: باقر صاحبی