عالم دینی
عالم دینی کسی است که در مسائل دینی نظر صحیح دارد، وارث علم انبیاء الهی است و به یگانگی خداوند متعال اقرار دارد. امامخمینی معتقد است وراثت علما از انبیاء روحانی است، ازاینرو پس از انبیاء، شأن تربیت و تعلیم با اهل علم است که ورّاث روحانی و حقیقی انبیاء هستند.
اهمیت و جایگاه عالم دینی
عالم دینی در اصطلاح دینی به کسانی گفته میشود که در خصوص مسائل دینی نظر صحیح ارائه میدهند و به یگانگی خداوند پی برده است.[۱] در کتب اسلامی و دینی درباره جایگاه عالم دینی، فضلیت و ویژگیهای آن مطالب فراوانی آورده شده است و طبق برخی روایات دینی، احترام و توجه به عالم دینی بسیار سفارش و تأکید شده است.[۲] امامخمینی نیز در آثار خویش به عالم دینی، جایگاه فضیلیت و ویژگیهای آن پرداخته است.[۳]
عالم دینی وارث علم انبیاء
اهل معرفت در مورد اینکه علما ورثه انبیاء(ع) هستند، مطالب فراوانی در آثار خویش بیان کردهاند.[۴] امامخمینی با استناد به حدیثی «العلماء ورثة الانبیاء»،[۵] معتقد است وراثت علما روحانی است، همانطور که ولادت اهل علما از انبیاء، ولادت ملکوتی است؛ ازاینرو، پس از انبیاء، شأن تربیت و تعلیم با اهل علم است که ورّاث روحانی و حقیقی انبیاء هستند و وارث انبیاء به حسب این مقام، غیر از علم و معارف الهی چیز دیگری ندارد بلکه ارثی که اهل علم میبردند علم الهی است. به باور امامخمینی ورثه علم، طبق حدیث «فانظر علمکم هذا عمن تأخذونه» وظایف و شرایط بسیار مشکل و دشواری دارند. امامخمینی با ردّ این اشکال که گفته «العلماء ورثة الأنبیاء» وصف عنوانی است و نازل منزله انبیاء قرار میدهد اما این وصف عنوان اقتضای ولایت را ندارد، معتقد است علمام منزله انبیاء هستند همانطوری که از آیه «النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم»،[۶] ولایت نبی استفاده میشود، همچنین علماء بر مؤمنین اولیترند و ولایت دارند.[۷]
فضیلت عالم دینی بر عابد
امامخمینی در بیان اینکه فضل عالم دینی بر عابد مثل فضل ماه است بر ستارگان در شب بدر، به حقیقت علم پرداخته و آن را نور میداند که با برهان و عرفان ثابت شده، همچنین مطابق با نصوص دینی نیز میباشد؛ زیرا نور ظاهر و مکشوف بالذات و مظهر و کاشف برای غیر نیز میباشد. امامخمینی با استناد به روایتی «العلم نور یقذفه الله فی قلب من یشاء»،[۸] معتقد است که همانطور که نور شمس و قمر روشن و روشنی بخش است، نور عالِم دینی نیز چنین است و عالَم به نور علمش روشن و قلب مظلمه را حیات میبخشد. امامخمینی با استناد به کلام ملاصدرا،[۹] علم عالم دینی را غیر از عالم ربانی و علم لدنّی میداند؛ زیرا تمثیل به قمر در روایت آمده و الّا اگر مراد علم لدنّی و عالم ربانی بود باید تمثیل به شمس آمده بود؛ زیرا نور آن به افاضه حقتعالی است یدون هیچ واسطهای در حالی که علم عالم دینی اکتسابی است.[۱۰] امامخمینی در اهمیت فضیلت و جایگاه اهل علم و عالم دینی با استناد به روایاتی معتقد است ملائکه بالهای خود را برای عالم دینی پهن میکنند و تمام سکنه آسمان و زمین برای عالم دین استغفار میکند.[۱۱]
پانویس
- ↑ عثمانی، تفسیر معارف القرآن، ج۳، ص۳۲؛ مخلص، تفسیر انوار القرآن، ج۵، ص۶۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۶۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر موضوعی قرآن، ج۱، ص۲۴؛ مفید، الارشاد فی معرفة حج الله علی العباد، ج۱، ص۲۳۰؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴؛ آمدی، غرر والحکم و درر الکلم، ج۱، ص۳۶؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۷؛ عثمانی، تفسیر معارف القرآن، ج۳، ص۳۳.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۱۲-۴۲۰؛ آداب الصلاة، ص۳۲۸؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۳۹-۳۴۴؛ ولایت فقیه، ص۱۰۷-۱۱۴.
- ↑ غزالی، احیاء علوم الدین، ج۱، ص۱۶؛ خوارزمی، ینبوع الاسرار، ج۱، ص۸۶؛ حسن زاده آملی، محمد الهمم، ص۵۶۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴)
- ↑ احزاب: ۶)
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۲۰-۴۲۱؛ ولایت فقیه، ص۱۰۷-۱۱۴.
- ↑ بحار الانوار، ج۱، ص۲۲۵)
- ↑ شرح اصول کافی، ص۱۳۸)
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۱۸-۴۳۰.
- ↑ امامخمینی، آداب الصلاة، ص۳۲۸؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۳۹-۳۴۴؛ شرح چهل حدیث، ص۴۱۴-۴۱۸.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و درر الکلم، تحقیق محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۰ش.
- حسنزاده آملی، حسن، ممدّ الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- خوارزمی، حسین، ینبوع الاسرار فی نصایح الابرار، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۹۵ش.
- طبرسی، احمدبنعلی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد، نشر المرتضی، ۱۴۰۳ق.
- عثمانی، محمدشفیع، تفسیر معارف القرآن، نشر احمد جام، تهران، ۱۳۸۷ش
- غزالی، محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، دار الکتب العربی، بیتا.
- کلینی، محمدبنیعقوب، اصول کافی، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- مخلص، عبدالرؤف، تفسیر انوار القرآن، نشر احمد جام، تهران، ۱۳۹۲ش.
- مفید، محمدبنعلی، الارشاد فی معرفة حج الله علی العباد، قم، نشر تهذیب،۱۳۹۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- ملاصدرا، محمدبنابراهیم، شرح اصول کافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۰ش.
نویسنده: باقر صاحبی