عمل به قرآن
عمل به قرآن، به فعلیت رساندن دستورات قرآنی در جنبه فردی و اجتماعی
اهمیت و جایگاه عمل به قرآن
عمل به قرآن در اصطلاح دینی به معنای فعلیت رساندن تمامی دستورات قرآن در عرصه فردی واجتماعی میباشد.[۱] یکی از مباحث مهم علوم قرآنی بحث از عمل به قرآن و دستورات قرآنی است. در روایات و متون دینی اهمیت و ضرورت عمل به قرآن مورد تأکید قرار گرفته است، مفسران اسلامی نیز یکی از راههای توجه به قرآن و فهم قرآن را عمل به آن میدانند.[۲]
امامخمینی نیز در آثار خویش به بحث عمل به قرآن توجه داشته و در دو زمینه فردی و اجتماعی به تحلیل و بررسی آن پرداخته است.[۳]
قرائت و عمل به قرآن
عمل به قرآن، غایت انس با قرآن و بالاترین مرتبه آن به شمار میرود. قاری قرآن اگر قرآن را قرائت کند؛ امّا بدان عمل نکند، در مسیر عمل پیش نرفته است. چنانچه قرآن خود تصریح دارد که شفا، انسانساز و کتاب هدایت است، شکی نیست که تحقق این اوصاف نه با قرائت صرف حاصل میشود و نه با فهم صرف بلکه هر دو مقدمه در مسیر عمل به قرآن میباشند؛ بنابراین اگر قرائت و فهم قرآن، اعتباری دارند به دلیل مقدمیت برای عمل به قرآن است، ازاینرو در نگاه امامخمینی، تمامی مراتب انس با قرآن از قرائت و فهم و تدبّر گرفته تا تفسیر و تأویل و تطبیق، همه برای آن است که انسان به قرآن عمل کند و شخص انیس با قرآن باید به قرآن عمل کند تا در مسیر سعادت قرار گیرد.[۴]
جنبههای فردی عمل به قرآن
یک جنبه از آموزههای قرآن کریم که باید مورد عمل مسلمانان باشد، آموزههایی است که به شئون فردی و تربیت انسان میپردازد، جنبه فردی عمل به قرآن شامل تربیت قرآنی میباشد، امامخمینی با عنایت به این اصل بر این عقیدهاند که انسان اگر تربیت قرآنی نشود، حیوان است، بلکه بدتر از حیوان میباشد؛ اما اگر تربیت قرآنی شود، بالاترین موجود در کمال خواهد شد، بر همین اساس است که پیامبر(ص) افضل موجودات است؛ قرآن را آن طور که هست فهمیده و عمل کرده است .[۵]
جنبههای اجتماعی عمل به قرآن
یکی دیگر از جنبههای آموزههای قرآن که باید مورد عمل مسلمین باشد و به عقیده امامخمینی از جنبه فردی آن مهمتر است، جنبه اجتماعی است. برنامههای عبادی و اخلاقی قرآن انسان را زنده و بیدار تربیت میکند. انسان پرورشیافته مکتب قرآن، انسانی طرفدار عدل و قسط است و چنین شخصی، ظلم نمیکند و زیر بار ظلم نمیرود. قرآن کریم در تربیت و تهذیب انسانها شیوه خاص خود را دارد که از نظر تأثیر و کارآیی در صدر همه مکاتب اخلاقی قرار دارد، از همین رو امام در موارد مختلف بر جامعیت و چندگانه بودن آموزههای قرآن تأکید کرده و در مقابل کسانی که معتقد به جدایی دین از سیاست بودند و میخواستند قرآن را از عرصه عمل اجتماعی خارج کنند، ایستاده و معتقد است قرآن هم بُعد سیاست دارد و هم بُعد اجتماعی و قرآن مجموعهای از برنامههای معنوی و تربیتی انسانها میباشد.[۶]
پانویس
- ↑ عاملی، وسائل الشیعة، ج۲، ص۸۳۷-۸۳۸؛ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۲۸۶؛ کوهی، مراتب انس با قرآن، ص۲۳۳.
- ↑ متقی، کنز العمال، ج۱، ص۱۲۰؛ کلینی الکافی، ج۸، ص۳۸۷؛ طباطبائی المیزان، ج۱، ص۲۶۵؛ کوهی، مراتب انس با قرآن، ص۲۳۴-۲۳۹.
- ↑ امامخمینی، آداب ۲۲۶، صحیفه امام ج۸، ص۱۲؛ ج۹، ص۱۶۶، ج۱۰، ص۵۳۱-۵۳۳؛ ج۱۶، ص۳۹؛ شرح چهل حدیث، ص۵۶۱.
- ↑ امامخمینی صحیفه امام، ج۳، ص۲۱۹ و ج۶، ص۲۸۷؛ آداب الصلاة، ص۲۲۶ ؛ کوهی، مراتب انس با قرآن، ص۲۳۱-۲۳۲.
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۵۳۱-۵۳۳؛ شرح چهل حدیث، ص۵۶۱؛ کوهی، مراتب انس با قرآن، ص۲۳۹-۲۴۲.
- ↑ امامخمینی، ولایت فقیه، ص۵ و ۲۵؛ صحیفه امام، ج۱۰، ص۵۳۲، ج۹، ص۱۶۶؛ کوهی، مراتب، انس با قرآن، ص۲۴۴-۲۴۵.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- صدوق، محمدبنعلی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، نشر رضی، قم، ۱۳۶۸ش.
- عاملی، محمدبنحسن، وسائل الشیعه، بیروت، نشر مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۳۶۷ش.
- کلینی، محمدبنیعقوب، اصول کافی، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- کوهی، علیرضا، مراتب انس با قرآن در اندیشه امامخمینی، تهران، نشر عروج، ۱۳۹۴ش.
- متقی، علیبنحسام، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، لبنان، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۹ق.
نویسنده: باقر صاحبی